"October Theory" to założenie, że październik jest najlepszym momentem na życiowe porządki i wprowadzenie dobrych zmian. W Interii ZDROWIE przez cały miesiąc prowadzimy kampanię motywująca do profilaktyki i wprowadzania prostych, zdrowych nawyków #31dnidlazdrowiakobiety. Chcemy zachęcać nie tylko do badań i profilaktyki chorób nowotworowych, ale do całościowego "o-się-dbania".
Spis treści:
- Hormony w życiu kobiety
- Nieregularne cykle miesiączkowe
- Problemy z płodnością
- PCOS - zespół policystycznych jajników
- Objawy przedwczesnej menopauzy
- Zmiany w wyglądzie skóry i sylwetki
- Kontrola zdrowia
- Jak przebiegają badania hormonalne?
Hormony w życiu kobiety
Hormony pełnią w organizmie niezwykle istotną rolę - regulują cykl miesiączkowy, wpływają na płodność, zdrowie metaboliczne, wygląd skóry i włosów, a nawet na samopoczucie psychiczne. Zaburzenia hormonalne mogą manifestować się na wiele różnych sposobów - od problemów z zajściem w ciążę, przez zaburzenia cyklu miesiączkowego, po trudności z utrzymaniem właściwej masy ciała czy przewlekłe zmęczenie. Z tego względu badania hormonalne stanowią ważny element diagnostyki w ginekologii, endokrynologii i medycynie rodzinnej.
Istnieje wiele markerów zdrowia hormonalnego u kobiet, z tego względu oznaczać powinno się nie tylko klasyczne "hormony kobiece", takie jak estradiol, lecz także inne, równie ważne markery hormonalne. Do najczęściej oznaczanych markerów zdrowia hormonalnego kobiet należą:
- FSH - hormon folikulotropowy, pobudzający dojrzewanie pęcherzyków jajnikowych i produkcję estrogenów,
- LH - hormon luteinizujący, doprowadzający do pęknięcia pęcherzyka jajnikowego, znanego jako owulacja,
- testosteron,
- androstendion,
- DHEA - S - siarczan dehydroepiandrosteronu, prekursor hormonów płciowych,
- insulina w komplecie z glukozą,
- kortyzol,
- AMH - hormon antymullerowski, marker rezerwy jajnikowej u kobiet,
- prolaktyna,
- estradiol.
Poniżej omawiamy sytuacje, w których warto rozważyć wykonanie badań hormonalnych u kobiet, a także jakie hormony najczęściej się bada w tym kontekście.
Nieregularne cykle miesiączkowe
Jednym z najczęstszych powodów, dla których lekarze kierują swoje pacjentki na badania hormonalne, są zaburzenia miesiączkowania. Jeśli cykle są bardzo krótkie lub bardzo długie, nieregularne lub występuje całkowity brak miesiączki, świadczyć to może o nieprawidłowym działaniu hormonów. Przyczyną takiego stanu mogą być między innymi:
- zespół policystycznych jajników,
- zaburzenia osi podwzgórze - przysadka - jajniki,
- przedwczesne wygasanie czynności jajników.
W takich przypadkach bada się najczęściej poziom FSH, LH, estradiolu, prolaktyny oraz progesteronu aby ocenić równowagę hormonalną w organizmie kobiety.
Problemy z płodnością
Trudności z zajściem w ciążę to kolejny istotny powód, dla którego wykonuje się diagnostykę hormonalną. Zaburzenia owulacji, niedobór progesteronu czy za wysoki poziom prolaktyny mogą utrudniać zapłodnienie i utrzymanie ciąży. W takiej sytuacji badania hormonalne pozwalają ocenić, czy cykl przebiega prawidłowo a organizm produkuje odpowiednie ilości hormonów. Kluczowe w tym przypadku będzie oznaczenie;
- progesteronu,
- hormonu antymullerowskiego AMH (tzw. marker rezerwy jajnikowej),
- TSH i hormonów tarczycy
- prolaktyny.
PCOS - zespół policystycznych jajników
PCOS to jednostka chorobowa, której istotą jest powstawanie wielotorbielowatych jajników. Jest to jedno z najczęściej diagnozowanych zaburzeń endokrynologicznych u kobiet w wieku rozrodczym. Objawia się m. in. nieregularnymi miesiączkami, nadmiernym owłosieniem typu męskiego (wąsik i broda}), trądzikiem i przyrostem masy ciała, a także trudnościami z zajściem w ciążę.
W diagnostyce PCOS wykorzystuje się takie markery jak:
- FSH i LH,
- testosteron,
- androstendion,
- progesteron,
- insulinę i glukozę.
Objawy przedwczesnej menopauzy
U niektórych kobiet funkcja jajników wygasa wcześniej niż zwykle, nawet około 35.-40. roku życia. Objawia się to zaburzeniami miesiączkowymi, uderzeniami gorąca, nocnymi potami, suchością pochwy czy spadkiem libido, czyli klasycznymi objawami menopauzy. W diagnostyce przedwczesnej menopauzy wykorzystuje się szereg markerów hormonalnych, między innymi: FSH, LH, wzajemny stosunek FSH/LH i LH/FSH, AMH oraz estradiol.
Zmiany w wyglądzie skóry i sylwetki
Nadmierne owłosienie, trądzik dorosłych, wypadanie włosów czy przyrost masy ciała mogą być objawem zaburzeń hormonalnych. Najczęściej odpowiadają za to androgeny, czyli "męskie" hormony, czasem dochodzi do zaburzeń równowagi między nimi a estradiolem.
W diagnostyce w takim przypadku wykorzystuje się oznaczenie:
- testosteronu,
- estradiolu,
- DHEA - S,
- insuliny i glukozy,
- kortyzolu,
- prolaktyny.
Kontrola zdrowia
W ramach regularnej kontroli zdrowia i badań profilaktycznych warto również rozważyć badania takich hormonów jak FSH, LH, estradiol, testosteron i AMH w poszczególnych momentach życia kobiety. Na badania na pewno powinny zostać skierowane dziewczęta, które nie miesiączkują, mimo ukończonego 16. roku życia. Lekarz może zdecydować o takim pakiecie badań także przy nieregularnych cyklach i w czasie planowania ciąży.
Kontrolnie powyższy pakiet badań powinny wykonać kobiety po 40. roku życia, po porodzie oraz w okresie menopauzy.
Jak przebiegają badania hormonalne?
Najważniejsze, co powinno się wiedzieć to to, że niektóre badania hormonalne wykonuje się w konkretnych dniach cyklu, aby otrzymać sensowną odpowiedź na pytania dotyczące zdrowia i płodności. Z tego względu na badania zawsze powinien kierować lekarz medycyny rodzinnej, endokrynolog lub ginekolog, wyznaczając przy tym konkretny dzień lub dni, w których należy je wykonać.
Do badań podchodzi się na czczo, w godzinach porannych. Lekarz i personel laboratorium powinni zostać poinformowani o wszystkich przyjmowanych lekach, suplementach i ewentualnie o stosowaniu antykoncepcji hormonalnej. Wyniki badań hormonalnych otrzymuje się jeszcze tego samego dnia lub maksymalnie do kilku dni roboczych.
Badania hormonalne stanowią klucz do zrozumienia wielu kobiecych dolegliwości. Warto je wykonać przy nieregularnych miesiączkach, problemach ze skórą, wypadaniem włosów i utrzymaniem wagi, w podejrzeniu PCOS, czy przy objawach menopauzy. Profilaktyczna diagnostyka hormonalna jest też wskazana na ważnych etapach życia, takich jak dojrzewanie, okres planowania ciąży, czy okres okołomenopauzalny. Ostateczną decyzję o tym, jakie hormony i w którym dniu cyklu badać zawsze powinien podjąć lekarz, który uwzględni historię pacjentki oraz jej indywidualne potrzeby.
Źródła:
- https://health.clevelandclinic.org/hormone-testing
- https://dutchtest.com/articles/when-is-the-best-time-to-test-your-hormones
- Singh S, Pal N, Shubham S, Sarma DK, Verma V, Marotta F, Kumar M. Polycystic Ovary Syndrome: Etiology, Current Management, and Future Therapeutics. J Clin Med. 2023 Feb 11;12(4):1454. doi: 10.3390/jcm12041454. PMID: 36835989; PMCID: PMC9964744.
- Okeke T, Anyaehie U, Ezenyeaku C. Premature menopause. Ann Med Health Sci Res. 2013 Jan;3(1):90-5. doi: 10.4103/2141-9248.109458. PMID: 23634337; PMCID: PMC3634232.
CZYTAJ TAKŻE:
Pierwsze objawy menopauzy widać w badaniach. Zrób po 45. roku życia
Zaskakujące objawy menopauzy, których nie musisz się bać
Tak rozpoznasz insulinooporność. Objawy zauważysz na wadze i po jedzeniu
