Spis treści:
- Czym jest menopauza?
- Hormony regulujące - badanie FSH i LH
- Estrogeny i progesteron a menopauza
- Hormon antymüllerowski (AMH) a menopauza
- Kiedy i jak robić badania na menopauzę?
Czym jest menopauza?
Chociaż odpowiedź na to pytanie wydaje się oczywista, tak naprawdę może zaskoczyć: menopauza w znaczeniu klinicznym to dzień po zakończeniu ostatniej w życiu miesiączki. Jednak w praktyce chyba nikt nie jest przywiązany do tej definicji, dlatego częściej menopauzą określa się okres przejściowy pomiędzy dojrzałością płciową (okresem rozrodczym) a starością, a także lata następujące po ostatnim w życiu kobiety okresie.
Początku menopauzy (tej w znaczeniu klinicznym) nie da się ustalić, czy przewidzieć - jej datę określa się wstecz, 12 miesięcy po tym, kiedy wystąpiła ostatnia miesiączka. Istnieją jednak pewne badania, które mogą przybliżyć nas do wiedzy, czy wchodzimy w okres okołomenopauzalny lub, czy menopauza już wystąpiła. Należą do nich:
- FSH,
- LH,
- estradiol,
- progesteron,
- AMH.
Jeśli twoja babcia, mama czy siostra wcześnie weszły w okres przekwitania, istnieje bardzo duże prawdopodobieństwo, że ty także doświadczysz tego w podobnym wieku
Hormony regulujące - badanie FSH i LH
FSH - folikulotropina - to hormon tropowy, wydzielany przez przedni płat przysadki mózgowej. "Tropowy" oznacza, że reguluje on wydzielanie hormonów przez inne narządy. Hormon ten działa na jajniki, pobudzając produkcję estrogenów i dojrzewanie pęcherzyków jajnikowych. Wzmaga wydzielanie aromatazy - enzymu, odpowiedzialnego za przekształcenie androgenów (np. testosteronu) do estrogenów.
W momencie rozpoczęcia okresu okołomenopauzalnego produkcja estrogenów przez jajniki i komórki jajowe obniża się, częściowo ze względu na wyczerpywanie się puli komórek jajowych. Przysadka dostaje sygnał, że mamy za mało estrogenów i zaczyna zwiększać produkcję FSH. Ten moment można czasami "wychwycić" w badaniach: podwyższone FSH u kobiet w wieku 45 - 55 lat może oznaczać początek menopauzy. Wytwarzanie dużej ilości FSH powoduje "przeładowanie" organizmu tym hormonem.
Podstawowy mechanizm regulacji - obniżanie produkcji FSH przez białko - inhibinę B - jest nieskuteczny, ponieważ organizm nie nadąża z jej produkcją. Wtedy włącza się inny mechanizm, regulujący FSH: zmniejszanie liczby receptorów dla FSH w pęcherzykach jajnikowych (pęcherzykach Graafa), które mogłyby potencjalnie zostać komórkami jajowymi. Wysokie FSH przy braku odpowiednich receptorów w pęcherzykach jajnikowych/ komórkach jajowych, powoli pozostaje bez wpływu na nie.
W późniejszym okresie menopauzy FSH spada (choć może to potrwać nawet kilka lat, a spadek może być nieznaczny), co w praktyce zwykle oznacza, że ostatnia miesiączka już wystąpiła.
LH - lutropina lub hormon luteinizujący - to kolejny z hormonów tropowych, wydzielanych przez przysadkę mózgową. Jego funkcja polega doprowadzeniu do owulacji, czyli pęknięcia pęcherzyka jajnikowego (pęcherzyka Graafa) i wypuszczenia jajeczka. Ponadto LH pobudza produkcję progesteronu i estrogenów w tzw. ciałku żółtym - strukturze, towarzyszącej jajeczku, która ma podtrzymywać zapłodnioną komórkę jajową. LH umożliwia narastanie endometrium i ułatwia zagnieżdżenie zapłodnionej komórki jajowej.
Z powodu podobnych przyczyn, co w przypadku FSH (wygaszanie czynności jajników i zmniejszenie puli komórek jajowych), poziom LH zaczyna się zwiększać we krwi już w okresie przedmenopauzalnym. W odpowiedzi na sygnały, pochodzące ze zmniejszającej się puli komórek jajowych i ustawania czynności jajników, szacowany wzrost FSH jest 15-krotny, a LH - 10-krotny.
Zobacz również:
Estrogeny i progesteron a menopauza
Estrogeny to żeńskie hormony płciowe, których wydzielanie pobudzane jest przez FSH. Wytwarzane są (u kobiet) głównie przez jajniki, odpowiadają m.in. za czynność jajników, rozwój endometrium i wytwarzanie receptorów dla FSH i LH w komórkach jajowych.
Spadające poziomy estradiolu - głównego estrogenu, odpowiadającego za czynność jajników - są jednym z pierwszych biochemicznych sygnałów menopauzy, zwłaszcza w połączeniu z nagłym, dużym wzrostem stężenia FSH.
Progesteron to hormon steroidowy, także żeński hormon płciowy, wytwarzany głównie przez komórki ciałka żółtego - struktury, podtrzymującej zapłodnioną komórkę jajową. Jego funkcja polega głównie na regulacji owulacji, utrzymywaniu komórki jajowej i regulacji cyklicznych zmian w nabłonku macicy. Wraz z ubywającą pulą komórek jajowych zmniejsza się systematycznie także poziom progesteronu we krwi.
Spadek poziomu estrogenów wiąże się z gorszą gospodarką wapniową w organizmie dojrzałej kobiety, dlatego przy okazji badania poziomu hormonów płciowych, warto oznaczyć również poziom witaminy D3, poziom wapnia oraz wykonać badanie gęstości kości.
Hormon antymüllerowski (AMH) a menopauza
Hormon antymüllerowski, inaczej AMH, to hormon, którego ilość skorelowana jest z zapasem komórek jajowych, posiadanych przez kobietę. AMH informuje o tym, czy cykle są owulacyjne, co przekłada się bezpośrednio na to, czy mamy do czynienia z menopauzą. U kobiet w okresie postmenopauzalnym wartości AMH we krwi wynoszą zero.
Kiedy i jak robić badania na menopauzę?
Przede wszystkim, u kobiet miesiączkujących zwykle badania hormonalne przeprowadza się między 2. a 5. dniem cyklu, jednak u kobiet z nieregularną miesiączką (np. zanikającą) to może być problematyczne. Z tego powodu polecam w stu procentach polegać na lekarzu, najlepiej - na sprawdzonym ginekologu, który wyznaczy konkretne dni bądź okoliczności, kiedy wykonać badanie. Badania, w zależności od tego, co jeszcze zleci lekarz, warto wykonać na czczo. Krew pobierana jest z żyły łokciowej, na wyniki czeka się do kilku dni.
Źródła:
- Dembińska - Kieć A., Naskalski J. W., Solnica B. (red.), Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej, Edra Urban & Partner, Wrocław 2022.
- Nelson SM, Davis SR, Kalantaridou S, Lumsden MA, Panay N, Anderson RA. Anti-Müllerian hormone for the diagnosis and prediction of menopause: a systematic review. Hum Reprod Update. 2023 May 2;29(3):327-346.
- Freeman, Ellen W. PhD1,2; Sammel, Mary D. ScD3; Lin, Hui MS4; Gracia, Clarisa R. MD1; Pien, Grace W. MD5; Nelson, Deborah B. PhD6; Sheng, Li PhD7. Symptoms Associated With Menopausal Transition and Reproductive Hormones in Midlife Women. Obstetrics & Gynecology 110(2 Part 1):p 230-240, August 2007.
- Hall JE. Endocrinology of the Menopause. Endocrinol Metab Clin North Am. 2015 Sep;44(3):485-96.
CZYTAJ TAKŻE:
Menopauza wpływa na wygląd. Te zmiany na twarzy są charakterystyczne
Tak rozpoznasz insulinooporność. Objawy zauważysz na wadze i po jedzeniu
Rosną ci włoski na brodzie? To sygnał alarmowy od organizmu
