Skala BIRADS bez tajemnic. Rozszyfrowujemy wynik badania mammograficznego i USG piersi

Skala BIRADS (Breast Imaging Reporting and Data System) to międzynarodowy system klasyfikacji opracowany przez American College of Radiology, dzięki któremu możliwe stało się ujednolicenie opisu badań obrazowych piersi, przede wszystkim mammografii, ale także USG i rezonansu magnetycznego. Powstał w latach 80., kiedy to badania przesiewowe zyskiwały na popularności, a zatem pojawiła się potrzeba spójnych i jasnych kryteriów ich interpretacji.

BIRADS wprowadził wspólny język dla radiologów i lekarzy innych specjalności, dzięki niemu wynik badania nie jest już tylko suchym opisem obrazu, ale także precyzyjną oceną ryzyka nowotworu. Każda kategoria skali odpowiada określonemu prawdopodobieństwu złośliwości: od praktycznie zerowego, po niemal pewny rak piersi. System nie tylko porządkuje diagnostykę, ale i ułatwia decyzje dotyczące dalszego postępowania - w zależności od wyniku wg. klasyfikacji BIRADS lekarz zaleca obserwacje, przyspieszoną kontrolę, lub sugeruje wykonanie biopsji.

W klasyfikacji BIRADS wyróżnia się następujące kategorie:

BI-RADS 0 - badanie niediagnostyczne
To sygnał, że potrzebne są dodatkowe badania, lub porównanie z poprzednimi wynikami. Co za tym idzie, stopień 0 nie oznacza nic złego, po prostu trzeba doprecyzować obraz, zanim zapadnie jakakolwiek decyzja.

BI-RADS 1 - wynik prawidłowy
Oznacza, że twoje piersi są zdrowe. Wynik nie zwalnia jednak z regularnych kontroli.

BI-RADS 2 - zmiany łagodne
Wynik prawidłowy, choć w piersiach mogą występować łagodne zmiany, np.: torbiele, rozproszone mikrozwapnienia, czy dysplazje, nie budzące podejrzeń. Wystarczy kontrola raz w roku (USG lub mammografia).

BI-RADS 3 - zmiana najprawdopodobniej łagodna
Oznacza, że radiolog zauważył coś, co niemal na pewno jest niegroźne (ryzyko raka do 2%), ale warto trzymać rękę na pulsie, dlatego zalecana jest kontrola za 6 miesięcy. W przypadku kobiet z wyższym ryzykiem raka piersi, lekarz może zalecić biopsję.

BI-RADS 4 - podejrzenie raka, konieczna biopsja
Zmiana plasująca się w tej kategorii wymaga biopsji i weryfikacji histopatologicznej, czyli pobrania fragmentu tkanki do badania. Szacowane ryzyko złośliwości różni się w zależności od podkategorii:

4a - ryzyko 2-10 proc.
4b - ryzyko 10-50 proc.
4c - ryzyko 50-95 proc.

BI-RADS 5 - wysokie prawdopodobieństwo raka
Zmiana ze bardzo dużym prawdopodobieństwem ma charakter nowotworu (ryzyko przekracza 95 proc.) - wskazane wykonanie biopsji gruboigłowej w trybie pilnym. Nawet jeśli wynik histopatologiczny nie potwierdzi raka, nie wyklucza to jego obecności, z tego względu konieczna może być dalsza diagnostyka lub biopsja chirurgiczna.

BI-RADS 6 - potwierdzony rak piersi
Ta kategoria oznacza, że diagnoza została już potwierdzona w badaniu histopatologicznym. Dalsze działania skupiają się na leczeniu i monitorowaniu przebiegu choroby.

Wczesne wykrycie raka piersi to wciąż najskuteczniejszy sposób na jego pokonanie - statystyki pokazują, że regularne badania przesiewowe mogą zmniejszyć śmiertelność nawet o 40 proc. Dlatego tak istotne jest, by dobrać metodę diagnostyczną odpowiednią do wieku i budowy piersi. Mammografia pozostaje złotym standardem profilaktyki u kobiet po 45. roku życia - to właśnie w tej grupie wiekowej ryzyko zachorowania rośnie, a badanie jest najbardziej czułe i miarodajne. Od listopada 2023 roku z bezpłatnej mammografii w ramach NFZ mogą skorzystać kobiety w wieku 45-74 lat. Badanie trwa kilkanaście minut, nie wymaga przygotowania i potrafi wykryć zmiany jeszcze niewyczuwalne dotykiem.

Z kolei USG piersi lepiej sprawdza się u kobiet młodszych - do około 40. roku życia, gdy piersi mają gęstą, gruczołową budowę, utrudniającą prześwietlenie w mammografii. Najlepszy moment na badanie to pierwsza połowa cyklu - tuż po miesiączce, zanim dojdzie do owulacji. Wtedy piersi są mniej obrzmiałe, a obraz bardziej czytelny.

Wczesne wykrycie choroby daje niemal stuprocentową szansę na wyleczenie, dlatego warto działać zanim pojawią się jakiekolwiek objawy. No dobrze, ale: od czego zacząć? Początkiem zadbania o zdrowie piersi powinna być rozmowa z lekarzem rodzinnym lub ginekologiem. Specjalista na podstawie wywiadu, i twoich indywidualnych czynników ryzyka, doradzi jakie badanie będzie dla ciebie najwłaściwsze. Równie ważna jest świadomość własnego ciała: każda nowa zmiana, zgrubienie czy asymetria powinna skłonić do wizyty u specjalisty. 

Jeśli w rodzinie występowały przypadki raka piersi, warto rozważyć wcześniejsze rozpoczęcie badań i konsultację genetyczną. Dopełnieniem profilaktyki są codzienne wybory - zdrowa dieta, ruch, ograniczenie alkoholu i utrzymywanie prawidłowej masy ciała.

Źródła:

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK459169/
American College of Radiology’s BIRADS ® Atlas, 5th Edition. American College of Radiology, 2013
Radzisław Kordek, Onkologia: podręcznik dla studentów i lekarzy
https://www.gov.pl/web/zdrowie/program-profilaktyki-raka-piersi-mammografia-
 

CZYTAJ TAKŻE:

Obawiasz się raka piersi? Miała go kobieta z twojej rodziny? Te pięć rzeczy rób regularnie

Wykrywa wczesne komórki nowotworowe. Kiedy robi się badanie markerów nowotworowych?