Dlaczego mężczyźni się nie badają?
Jak wynika z danych operacyjnych PZU Zdrowie z 2024 roku, kobiety odbyły aż dwa razy więcej konsultacji lekarskich niż mężczyźni. Aż 67 proc. wizyt przypadało na kobiety, a tylko 33 proc. na mężczyzn. Dla wielu panów pójście do lekarza choćby na prostą kontrolę, wiąże się z poczuciem wstydu i zakłopotania. Pojawia się również strach przed diagnozą oraz bagatelizowanie problemu.
Niestety takie podejście, które pokutuje w naszym społeczeństwie od lat, sprawia, że bagatelizujemy problemy urologiczne, ignorujemy "drobne" objawy, odkładamy wizytę, bo "to pewnie nic". W Polsce mężczyźni rzadziej niż kobiety korzystają z badań profilaktycznych, szczególnie tych dotyczących układu moczowo-płciowego i zmian nowotworowych [2].
Ponadto obawa przed tym, co lekarz może powiedzieć, zażenowanie wobec badania urologicznego, przekonanie, że "nic nie boli, więc można poczekać" - wszystko to sprawia, że profilaktyka spychana jest na margines [3]. Ale prawdziwa siła polega nie na udawaniu, że jest w porządku, ale na zadbaniu o własne ciało, bo dzięki temu możemy być silni dla siebie i bliskich.
Jakie badania powinni wykonywać mężczyźni?
Jeśli więc naprawdę chcemy wziąć sprawy w swoje ręce, powinniśmy poznać zakres badań, które mężczyźni powinni regularnie wykonywać.
Rak jąder to najczęstszy nowotwór złośliwy u mężczyzn w wieku 20-40 lat. Kluczem jest samokontrola. Wystarczą trzy minuty raz w miesiącu. Jak to robić? Stańmy przed lustrem. Zwróćmy uwagę, czy nie widać obrzęku lub asymetrii moszny. Następnie badamy każde jądro osobno, używając do tego kciuka i palców wskazującego oraz środkowego. Należy delikatnie przetaczać jądro między palcami. Naszą uwagę powinny zwrócić wszelkie twarde guzki, zgrubienia lub nierówności, ból lub uczucie ciężaru. Jeśli cokolwiek nas niepokoi - nie należy zwlekać z wizytą u urologa [4].
Na liście mamy również badanie stężenia antygenu PSA (prostate-specific antigen) w surowicy krwi. To badanie przesiewowe w kierunku raka gruczołu krokowego (prostaty), które umożliwia wykrycie go we wczesnym stadium, a to daje nawet 90 proc. szans na wyleczenie [5]. Jak W bazie wiedzy akcji edukacyjnej #dlaKOLEGIpytam, Europejskie Towarzystwo Urologiczne zaleca, aby pierwsze oznaczenie PSA wykonać:
- w wieku 40 lat u mężczyzn ze stwierdzoną mutacją w genie BRCA2,
- w wieku 45 lat u mężczyzn z rakiem prostaty w rodzinie lub mężczyzn rasy czarnej,
- w wieku 50 lat u wszystkich pozostałych mężczyzn [6].
Nie wolno również zapominać o badaniach ogólnych: morfologia, lipidogram (cholesterol, trójglicerydy), glukoza, ciśnienie tętnicze, a także ocena masy ciała i wskaźników metabolicznych.
Dodatkowo warto wiedzieć o ryzyku infekcji wirusem HPV - choć u mężczyzn rak prącia jest rzadki, wirus ten może prowadzić także do nowotworu jamy ustnej lub gardła. Warto więc porozmawiać z urologiem o profilaktyce oraz możliwości wykonania szczepienia.
I wreszcie - sam urolog może ocenić stan dolnych dróg moczowych, prostaty, zaproponować USG układu moczowego, cytologię moczu czy inne badania zależnie od indywidualnej sytuacji.
Statystyki - na co chorują mężczyźni
Statystyki nie kłamią i są bezlitosne: w Polsce zachorowalność na nowotwory u mężczyzn utrzymuje się na wysokim poziomie, a w przypadku niektórych typów - sytuacja się pogarsza. Podczas gdy w Unii Europejskiej śmiertelność z powodu raka prostaty spadła w latach 2015-2020 o około 7 proc., w Polsce wzrosła aż o 18 proc. Winę za ten stan rzeczy ponosiła m.in. niska świadomość dotycząca profilaktyki [7].
Aż około 25 proc. wszystkich nowotworów występujących u mężczyzn, to te narządów rodnych - prostaty, jąder i prącia, a także układu moczowego - nerek, pęcherza moczowego [8].
Trafiając do lekarza zbyt późno, ryzykujemy mniej korzystny przebieg choroby, gorsze rokowania i większe obciążenie dla siebie i bliskich. Profilaktyka ma absolutnie kluczowe znaczenie.
Styl życia a redukcja ryzyka
Co możemy zrobić, by nie musieć polegać tylko na szczęściu? Podpowiedź, jak żyć zdrowo, daje publikacja PZU Zdrowie "O krok do przodu. Podstawy męskiej profilaktyki".
Po pierwsze: aktywność fizyczna i dieta zapewniająca prawidłową masę ciała. Choroby cywilizacyjne, takie jak otyłość, insulinooporność, cukrzyca, zaburzenia gospodarki lipidowej lub nadciśnienie, mają bezpośredni wpływ także na zdrowie urologiczne - mogą prowadzić np. do łagodnego rozrostu prostaty, objawów z dolnych dróg moczowych, miażdżycy, zaburzeń wzwodu oraz zwiększonego ryzyka nowotworowego.
Po drugie: rzucenie palenia. Sięganie po papierosa powoduje nie tylko raka płuc czy choroby serca, ale jest również znaczącym czynnikiem ryzyka nowotworów pęcherza moczowego i nerki u mężczyzn. Palący mężczyzna ma nawet 3-4 razy wyższe ryzyko raka pęcherza niż niepalący, a około połowy przypadków raka pęcherza jest spowodowana właśnie paleniem [9].
I najważniejsze: regularne badania i wizyty u specjalisty. Styl życia może obniżyć ryzyko, ale nie eliminuje go całkowicie, dlatego kluczowe jest połączenie dobrych nawyków z regularną kontrolą medyczną.
Czas zadbać o zdrowie
Koniec roku to czas, kiedy mówimy głośniej o męskim zdrowiu - o tym, że mężczyźni mają prawo i obowiązek dbać o siebie. Noszone w listopadzie wąsy od wielu lat są symbolem troski o męskie zdrowie i solidarności z mężczyznami dotkniętymi rakiem prostaty oraz chorobami jąder. Również w Polsce w tym miesiącu prowadzone są kampanie edukacyjne jak wspólna akcja PZU Zdrowie i Grupy PZU. Celem działań jest oswojenie męskiej profilaktyki zdrowotnej. Pokazanie, że umówienie się na badania to nie oznaka słabości, lecz odpowiedzialności - zarówno wobec siebie, jak i swoich bliskich. Dlatego zachęcamy: niech koniec roku będzie czasem, w którym my, mężczyźni, podejmujemy decyzję: "Jadę na badania".
Źródła:
[3] https://www.gov.pl/web/wsse-wroclaw/samobadanie-jader--3-minuty-ktore-moga-uratowac-zycie
4] https://www.gov.pl/web/zdrowie/wczesne-wykrycie-raka-prostaty-to-nawet-90-szans-na-wyleczenie
[5] https://zdrowie.pzu.pl/poradnik-o-zdrowiu/szczegoly/podstawy-meskiej-profilaktyki
[6] https://cancerworld.net/reversing-the-rise-in-prostate-cancer-mortality-in-poland/
[7] https://www.gov.pl/web/psse-olesnica/listopad-miesiac-swiadomosci
[8] https://zdrowie.pzu.pl/poradnik-o-zdrowiu/szczegoly/podstawy-meskiej-profilaktyki
Materiał powstał we współpracy merytorycznej z PZU Zdrowie
