ABC smogu: czym jest, skąd się bierze i jakie są jego rodzaje?
Czasami smog można dostrzec gołym okiem, zwłaszcza w zimowe wilgotne i bezwietrzne dni. Najczęściej jednak zanieczyszczeń zgormadzonych w powietrzu nie widać. Dopiero dokładna analiza składu powietrza pokazuje nam, czym tak naprawdę na co dzień oddychamy. I wynik tej analizy będzie się różnił w zależności od pory roku – z innym rodzajem smogu mamy do czynienia zimą, z innym latem. Czym dokładnie jest smog i w jaki sposób powstaje? Dlaczego niezbędne jest monitorowanie stanu powietrza? Gdzie możemy sprawdzić aktualną jakość powietrza?
- Ze smogiem mamy do czynienia głównie zimą, ponieważ chłód panujący na zewnątrz wymusza na nas ogrzewanie domów. Dodatkowo o tej porze roku warunki atmosferyczne sprawiają, że powietrze znad ziemi nie unosi się do góry, tylko gromadzi się przy gruncie. Pyły i inne szkodliwe zanieczyszczenia kumulują się i w ten sposób powstaje smog - wyjaśnia Barbara Leśniczak z NASK - Państwowego Instytutu Badawczego, który od lat realizuje program dla szkół Edukacyjna Sieć Antysmogowa (esa.nask.pl).
Dlaczego stare piece są tak złym źródłem ogrzewania? Co w nich spalamy, a co pod żadnym pozorem nie powinno trafiać do pieca?
● węgiel złej jakości,
● niewysuszone drewno,
● polakierowane meble i framugi,
● plastikowe opakowania i butelki,
● stare ubrania,
● gazety i magazyny pokryte farbą drukarską.
W wyniku spalania niedozwolonych źródeł opału do powietrza razem z dymem z komina trafiają toksyczne substancje. W ten sposób w zanieczyszczonym powietrzu możemy znaleźć:
● pyły zawieszone (PM),
● wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA), m.in. benzo(a)piren, czyli rakotwórczą substancję obecną również w papierosach,
● tlenki azotu,
● dwutlenek siarki,
● metale ciężkie, takie jak kadm, rtęć, chrom czy nikiel,
● tlenek węgla,
● dioksyny i furany.
Wszystkie te szkodliwe cząsteczki przez nos przedostają się do naszego układu oddechowego, a najdrobniejsze z nich przenikają do krwi i wraz z nią już w ciągu pięciu minut są rozprowadzane po całym organizmie.
Więcej o tym jak smog wpływa na zdrowie: Nie tylko płuca. Tak smog wpływa na nasz organizm
W Polsce spotykamy się również ze smogiem letnim, który związany jest ze wzrostem temperatury oraz transportem. Nasilony ruch uliczny i tworzące się korki sprawiają, że stężenie spalin wydzielanych przez samochody jest bardzo duże. Taki problem najczęściej dotyka mieszkańców większych miast, ale także mniejszych miejscowości, przez które przechodzi ruch tranzytowy.
-Na jakość powietrza latem wpływają przede wszystkim spaliny emitowane przez samochody. Tlenki azotu i węglowodory utrzymują się w powietrzu dzięki wysokiej temperaturze. Gdy mieszanka spalin wchodzi w reakcję ze światłem słonecznym, powstaje wówczas trujący gaz - ozon. Ta letnia odmiana smogu nazywana smogiem fotochemicznym albo też smogiem typu Los Angeles. W upalny, bezwietrzny wakacyjny dzień w mieście, zwłaszcza przy dużych ulicach, jego natężenie jest bardzo wysokie - tłumaczy Barbara Leśniczak.
Transport to nie tylko źródło szkodliwego ozonu i innych substancji pochodzących ze spalania. To także zanieczyszczenia powietrza pyłami PM10. Składają się na to opary z rur wydechowych samochodów, zwłaszcza tych z silnikiem Diesla, pył ze startych opon i klocków hamulcowych oraz kurz wzbijany przez ruch pojazdów na jezdni. Najwyższe emisje, zarówno pyłów, jak i tlenków azotu, pochodzą ze starszych pojazdów z silnikiem Diesla. Kopcące diesle emitują 4-8 razy więcej tlenków azotu i kilkanaście razy więcej pyłów niż samochody z silnikiem benzynowym.
Od tego, czym oddychamy, zależy zdrowie nas wszystkich. Dlatego tak ważne jest stałe monitorowanie stanu powietrza i wyrobienie w sobie nawyku sprawdzania, jaki poziom zanieczyszczeń występuje w danym dniu. Dzięki stacjom pomiarowym i łatwemu dostępowi do bieżących wskazań możemy dotrzeć do tych danych w bardzo prosty i szybki sposób. Umożliwiają to mierniki w szkołach, rzetelne dane w aplikacjach i na stronach internetowych, takich jak esa.nask.pl. Wspomniane źródła informują, ile niebezpiecznych substancji zawartych jest w powietrzu i czy jest to poziom niebezpieczny dla naszego zdrowia.
Nawyk sprawdzania stanu powietrza może się okazać zbawienny dla naszego organizmu. Jeśli dostosujemy swoje aktywności do stanu powietrza, zmniejszymy narażenie na szkodliwe substancje znajdujące się w powietrzu. Warto pamiętać o nieotwieraniu okien, ograniczeniu przebywania na dworze i nieuprawianiu sportu na zewnątrz, gdy warunki nie są ku temu sprzyjające.
Więcej porad, co robić w dni, kiedy jest smog: Co robić, gdy pojawi się smog? Zamykanie okien i oczyszczacz to nie wszystko
- W naszym projekcie postawiliśmy na kompleksowe działania edukacyjne. Co ważne - wiedzę o tym, jak przeciwdziałać smogowi, przekazujemy nie tylko dzieciom i młodzieży, ale także dorosłym - mówi Barbara Leśniczak. - Angażujemy się we współpracę z instytucjami podejmującymi działania proekologiczne, władzami gmin, wspieramy pracowników urzędów oraz lokalnych działaczy - dodaje.
W procesie edukacji ESA wykorzystuje nowoczesne narzędzia, takie jak ekrany, platformy e-learningowe, interaktywne e-lekcje, webinary oraz konkursy online. Ich celem jest pomoc uczniom w budowaniu kompetencji cyfrowych i wspieranie nauczycieli w prowadzenie nowoczesnej edukacji. W ostatnich miesiącach dzięki inicjatywie "Mierzymy się ze smogiem" do szkół trafiło 100 kolejnych mierników jakości powietrza i 1600 ekranów edukacyjnych, na których będą się wyświetlać aktualne wyniki pomiarów i treści edukacyjne na temat smogu.
Więcej o projekcie "Mierzymy się ze smogiem" można dowiedzieć się na stronie internetowej https://esa.nask.pl/mierzymy-sie-ze-smogiem, a zgłoszenia do programu ESA można dokonać pod tym adresem.
Jakość powietrza można sprawdzić na stronie internetowej https://esa.nask.pl/.
Materiał informacyjno-promocyjny Edukacyjnej Sieci Antysmogowej
Dofinansowano z Funduszy Europejskich 3.4 POPC "Wykorzystanie technologii cyfrowych dla podniesienia kompetencji społeczeństwa w walce ze SMOGiem w Polsce" realizowanego przez Ministerstwo Cyfryzacji i NASK-PIB w ramach Edukacyjnej Sieci Antysmogowej.
