Dieta ketogeniczna jako terapia cukrzycy? Co na to nauka?

Mimo że przyczyny powstawania cukrzycy nie są do końca zrozumiałe, do najczęstszych przyczyn powstawania cukrzycy zalicza się czynniki genetyczne i środowiskowe.

Objawy cukrzycy mogą wystąpić nagle a w przypadku cukrzycy typu 2, objawy mogą być na tyle łagodne, że są niezauważalne przez długi okres czasu.

Do typowych objawów cukrzycy zaliczamy:

• Uczucie pragnienia
• Częste oddawanie moczu (poliuria)
• Niewyraźne widzenie
• Zmęczenie
• Niekontrolowana utrata masy ciała

Nieleczona cukrzyca może powodować uszkodzenia naczyń krwionośnych w sercu, nerwach, oczach i nerkach, dlatego może zwiększać ryzyko udaru, zawału serca i niewydolności nerek.

Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) wyróżniamy cztery typu cukrzycy:

1. Cukrzycę typu 1 - zwana cukrzycą insulinozależną i jest chorobą autoimmunologiczną. Wynika z niedostatecznej produkcji insuliny w organizmie, w wyniku nieprawidłowej reakcji immunologicznej skierowanej przeciw komórkom trzustki. Cukrzyca typu 1 zazwyczaj rozwija się gwałtownie i szybko daje objawy typowe dla cukrzycy. Jest to choroba nieuleczalna i wymaga stałego przyjmowania insuliny.
2. Cukrzycę typu 2 - jest chorobą w której organizm nie wykorzystuje insuliny prawidłowo. Uznawana jest za chorobę cywilizacyjną, ponieważ dużą rolę w rozwoju cukrzycy typu 2 odgrywa otyłość. Objawy cukrzycowe postępują stopniowo. Im wcześniej jest zdiagnozowana, tym większa jest szansa na całkowite wyleczenie.
3. Cukrzycę ciążową - jest stanem, w którym poziom glukozy jest wyższy od wartości prawidłowych, ale poniżej wartości typowych dla innych typów cukrzycy. Występuje u kobiet ciężarnych. Może zwiększać ryzyko wystąpienia komplikacji w ciąży i okołoporodowych oraz wystąpienia w przyszłości cukrzycy typu 2 zarówno u matki jak i u dziecka.
4. Inne specyficzne typy cukrzycy, w tym cukrzyca wtórna i alkoholowa

Cukrzyce diagnozuje się na podstawie analizy poziomu glukozy we krwi. Różne organizacje, krajowe, europejskie i amerykańskie przyjmują różne kryteria diagnostyki cukrzycy ale za wspólne uznaje się:

• Występujące objawy typowe dla cukrzycy wraz z wynikiem glikemii powyżej 200 mg/dl mierzonej w dowolnym momencie dnia
• Wynik pomiaru glikemii na czczo powyżej 126 mg/dl
• Wynik powyżej 200 mg/dl w 120 minucie w teście doustnego obciążenia glukozą (krzywa cukrzycowa)

Jednym z najważniejszych sposobów zapobiegania oraz leczenia cukrzycy jest prowadzenie zdrowego trybu życia. Należy zwiększyć aktywność fizyczną, odpowiednio się odżywiać oraz dbać o prawidłową masę ciała. W przypadku osób zmagających się z cukrzycą typu 1 niezbędnym jest dostarczanie organizmowi insuliny w formie iniekcji lub pompy insulinowej. Pacjenci z cukrzycą typu 2 często muszą przyjmować leki kontrolujące poziom cukru we krwi, takie jak metformina, pochodne sulfonylomocznika oraz inhibitory kotransporterów sodu i glukozy typu 2 (SGLT-2). W związku z powikłaniami cukrzycy, konieczne jest także czasem przyjmowanie innych leków, w tym obniżających ciśnienie krwi oraz statyn.

Do tej pory przeprowadzono wiele badań nad wpływem i bezpieczeństwem stosowania diety ketogenicznej u pacjentów z cukrzycą typu 2. W badaniu z 2012 roku przeprowadzonego w grupie 363 pacjentów z nadwagą i otyłością, w tym 102 ze zdiagnozowaną cukrzycą typu 2 porównano dietę ketogeniczną do diety o obniżonej kaloryczności. Wykazano, że dieta ketogeniczna była bardziej skuteczna do kontroli metabolicznej i pozwoliła na zmniejszenie przepisywanych leków przeciwcukrzycowych [1]. 

W kolejnym badaniu, 89 pacjentów z nadwagą i cukrzycą typ 2 było losowo przydzielonych do grupy z dietą ketogeniczną (< 50 g węglowodanów dziennie) lub do grupy z dietą standardową stosowane przez 4 tygodnie. Obie diety były o niskiej kaloryczności. Autorzy wykazali, że dieta ketogeniczna była bardziej skuteczna w obniżeniu masy ciała, poprawie glikemii i była bardzo dobrze tolerowana [2]. 

Zestawienie meta-analiz (czyli badania zestawiającego wyniki różnych badań na ten sam temat) dotyczących wpływu diety ketogenicznej zastosowanej u osób z cukrzycą typu 2 wskazuje że przyczynia się ona do obniżenia i stabilizacji poziomu glukozy, insuliny oraz HbA1c oraz obniża współczynnik HOMA-IR, insulinooporność i masę ciała [3]. Co ważne, autorzy podają że sugerowane efekty uboczne stosowania diety ketogenicznej występują niezwykle rzadko.

Jeżeli chodzi o cukrzycę typu 1 to badań nad bezpieczeństwem stosowania oraz skutecznością diety ketogenicznej jest zdecydowanie mniej. Badanie z 2016 roku z udziałem tylko 10 pacjentów z cukrzycą typu 1, w którym byli oni losowo przydzieleni do grupy na diecie ketogenicznej lub diecie standardowej przez 12 tygodni, wykazało istotne obniżenie poziomu glikowanej hemogobiny (HbA1c) oraz istotne zmniejszenie przyjmowanej insuliny [4]. 

Z drugiej strony, w inne badanie z udziałem 11 pacjentów z cukrzycą typu 1 wykazało że pomimo tego że dieta ketogeniczna obniżała poziom HbA1c i normalizowała poziom glukozy, to zwiększała częstotliwość występowania epizodów hipoglikemii i prowadziła do dyslipidemii [5]. 

Podsumowując, w przypadku niektórych pacjentów z cukrzycą typu 1, dieta ketogeniczna zastosowana krótkotrwale może poprawić glikemię, jednakże brakuje badań potwierdzających bezpieczeństwo długotrwałego stosowania tej diety oraz brak konsensusu w sprawie akceptowalnego poziomu ketozy u osób z tym typem cukrzycy. 

Musimy również pamiętać, że dieta ketogeniczna diecie ketogenicznej nie równa i ich wartość odżywcza może się od siebie różnić w zależności od spożywanych produktów, co może wpłynąć na otrzymane wyniki. W wielu badaniach ten czynnik nie jest brany pod uwagę i wyniki są generalizowane dla wszystkich diet wysokotłuszczowych, bez względu na dostarczane mikro- i makroskładniki.

Źródło:

beketo.pl

[1] Hussain T.A., Mathew T.C., Dashti A.A., Asfar S., Al-Zaid N., Dashti H.M. Effect of low-calorie versus low-carbohydrate ketogenic diet in type 2 diabetes. Nutrition. 2012;28:1016-1021.

[2] Goday A., Bellido D., Sajoux I., Crujeiras A.B., Burguera B., García-Luna P.P., Oleaga A., Moreno B., Casanueva F.F. Short-Term safety, tolerability and efficacy of a very low-calorie-ketogenic diet interventional weight loss program versus hypocaloric diet in patients with type 2 diabetes mellitus. Nutr. Diabetes. 2016;6:e230. doi: 10.1038/nutd.2016.36.

[3] Dyńka D, Kowalcze K, Ambrozkiewicz F, Paziewska A. Effect of the Ketogenic Diet on the Prophylaxis and Treatment of Diabetes Mellitus: A Review of the Meta-Analyses and Clinical Trials. Nutrients. 2023; 15(3):500.

[4] Krebs J.D., Parry Strong A., Cresswell P., Reynolds A.N., Hanna A., Haeusler S. A randomised trial of the feasibility of a low carbohydrate diet vs standard carbohydrate counting in adults with type 1 diabetes taking body weight into account. Asia Pac. J. Clin. Nutr. 2016;25:78-84.

[5] Leow Z.Z.X., Guelfi K.J., Davis E.A., Jones T.W., Fournier P.A. The glycaemic benefits of a very-low-carbohydrate ketogenic diet in adults with Type 1 diabetes mellitus may be opposed by increased hypoglycaemia risk and dyslipidaemia. Diabet. Med. 2018;35:1258-1263.