Co przysługuje rodzicom dziecka urodzonego przedwcześnie?
Za wcześniaka uważa się dziecko urodzone przed 37. tygodniem ciąży. W praktyce o wcześniactwie mówi się zazwyczaj w przypadku dzieci urodzonych między 22. a 36. tygodniem ciąży. Często, choć nie zawsze, przedwczesne przyjście na świat malucha wiąże się z jego zaburzonym rozwojem lub niepełnoprawnością, ale nawet wcześniaki, które rozwijają się prawidłowo, wymagają szczególnej troski. Za potrzebami medycznymi i rehabilitacyjnymi, idą więc kwestie formalne, prawne i finansowe, stworzone po to, by rodzicom, a zwłaszcza mamie wcześniaka, nieco ułatwić ten trudny i pełen niepewności czas. Jakie prawa i wsparcie ze strony państwa przysługują rodzicom wcześniaków? W poniższym artykule omawiamy najważniejsze kwestie prawne dla rodziców wcześniaków w Polsce.
Partnerem publikacji jest marka Bella Baby Happy, producent delikatnych pieluszek SOFT & DELICATE przystosowanych specjalnie dla delikatnej skóry noworodków poniżej 2 kg
Podczas pobytu w szpitalu dziecka przedwcześnie urodzonego rodzice mają prawo do bycia informowanym o stanie zdrowia dziecka i planach leczenia. Mogą również być obecni przy badaniach i zabiegach medycznych, o ile nie stanowi to zagrożenia dla zdrowia dziecka. Jako rodzic małego pacjenta pamiętaj, że masz prawo do zadawania pytań i wyrażania swoich opinii w kwestiach związanych z leczeniem dziecka.
Rodzice mają też niezbywalne prawo do przebywania w szpitalu przy dziecku przez całą dobę. Prawo określa to jako dodatkową opiekę pielęgnacyjną, jednak może być ona ograniczona czasowo na Oddziałach Intensywnej Terapii. Poza tym realizacja tego prawa w praktyce uzależniona jest od warunków lokalowych szpitala. Czasami więc tylko jeden rodzic może pozostać przy dziecku całą dobę, ale wówczas drugi powinien mieć prawo odwiedzania maluszka w określonych przez placówkę godzinach.
Należy wiedzieć, że od 2019 roku rodzice mają prawo do bezpłatnego nocowania w szpitalu (zwykle dotyczy to tylko jednego rodzica). Mama wcześniaka ma również prawo podawania dziecku, nawet znajdującego się w inkubatorze, swojego mleka. O tym, jak ważne jest karmienie wcześniaka mlekiem mamy, możesz przeczytać TUTAJ.
Czy znowelizowany w kwietniu 2023 roku kodeks pracy przewiduje specjalne przywileje dla mamy wcześniaka? To zależy. Mama, która w związku ze statusem zatrudnienia jest objęta prawem do urlopu macierzyńskiego, po urodzeniu wcześniaka lub wcześniaków (ciąże mnogie bardzo często są równoznaczne z wcześniactwem dzidzi) będzie mogła być z dziećmi i pobierać zasiłek macierzyński na ogólnych zasadach, w takim samym wymiarze czasu, jak ma to miejscu w przypadku dzieci urodzonych w terminie. Długość urlopu macierzyńskiego uzależniona jest natomiast od liczby urodzonych dzieci i wynosi:
● 20 tygodni - w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie;
● 31 tygodni - w przypadku urodzenia dwojga dzieci przy jednym porodzie;
● 33 tygodnie - w przypadku urodzenia trojga dzieci przy jednym porodzie;
● 35 tygodni - w przypadku urodzenia czworga dzieci przy jednym porodzie;
● 37 tygodni - w przypadku urodzenia pięciorga i więcej dzieci przy jednym porodzie.
Dłuższy jest także urlop rodzicielski dla rodziców wcześniaków z ciąży mnogiej i dzieci z niepełnosprawnościami. Obecnie wszyscy świeżo upieczeni rodzice mają prawo do dłuższego urlopu rodzicielskiego. Urlop ten przysługuje zarówno matce, jak i ojcu dziecka. Okres urlopu rodzicielskiego w Polsce uległ wydłużeniu wraz z wejściem w życie przepisów z kwietnia 2023 roku, i obecnie wynosi:
● 41 tygodni (dotychczas były to 32 tygodnie) - w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie;
● 43 tygodnie (dotychczas były to 34 tygodnie) - w przypadku urodzenia więcej niż jednego dziecka przy jednym porodzie.
Co ważne w przypadku wcześniactwa, pracownicy będący rodzicami dziecka nieuleczalnie chorego, posiadającego tzw. zaświadczenie "Za życiem", mają prawo do urlopu rodzicielskiego w wymiarze:
● 65 tygodni - w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie;
● 67 tygodni - w przypadku urodzenia więcej niż jednego dziecka przy jednym porodzie.
Ważną zmianą w zasadach przyznawania urlopów rodzicielskich jest to, że obecnie jeden rodzic nie może już wykorzystać urlopu rodzicielskiego w całości. Dziewięć tygodni urlopu jest przez ustawodawcę przewidziane “na wyłączność" dla każdego z rodziców, jeśli nie zawnioskuje on o swoją część tego urlopu, czas ten przypadnie.
Bywa, że rodzice wcześniaków przez długie tygodnie przebywają wraz z dzieckiem w szpitalu. Dzieci urodzone przedwcześnie często pierwszy okres swojego życia spędzają w inkubatorze na intensywnej terapii. Jest to jednocześnie czas, w którym mamy mają urlopu macierzyński (który potem “przechodzi" w urlop rodzicielski), w czasie którego nie przysługuje im zasiłek chorobowy: ani na siebie, ani na dziecko. Aby więc nie tracić urlopu macierzyńskiego na czas spędzony w szpitalu, a jednocześnie pobierać zasiłek, urlop macierzyński lub rodzicielski można zawiesić. Ta zasada znajduje szczególne zastosowanie w przypadku wcześniaków. Mama w tym czasie może przerwać swój urlop macierzyński i przebywać na zasiłku opiekuńczym (czyli zwolnieniu chorobowym na dziecko).
Są jednak dwa warunki. Po pierwsze wniosek o przerwanie urlopu macierzyńskiego można złożyć najwcześniej po wykorzystaniu ośmiu tygodni urlopu macierzyńskiego (urlop macierzyński jest przez prawo traktowany nie tylko jako czas opieki nad dzieckiem, ale również czas dla kobiety na odbycie rekonwalescencji po porodzie i czasu tego nie można się zrzec ani go przerwać).
Po drugie, o przerwanie urlopu macierzyńskiego lub rodzicielskiego można wnioskować wielokrotnie, np. że przy każdym pobycie dziecka w szpitalu, przy czym w przypadku korzystania z zasiłku opiekuńczego przysługuje on wyłącznie przez okres nie dłuższy niż 60 dni w danym roku kalendarzowym.
Wyjaśnijmy najpierw jedno - nie każdy wcześniak jest niepełnosprawny - wiele dzieci, zwłaszcza tych urodzonych tuż przed 37. tygodniem ciąży, rozwija się prawidłowo, a niewielkie braki z dnia narodzin, szybko nadrabia. Jednak dla części urodzonych zbyt wcześnie maluszków wcześniactwo wiąże się z przewlekłym leczeniem lub trwałym uszczerbkiem na zdrowiu. Dla jeszcze innych będzie oznaczać ciężkie i nieodwracalne upośledzenie albo nieuleczalną chorobę zagrażającą ich życiu. Dla dzieci, których wady powstały w prenatalnym okresie rozwoju lub w czasie porodu, państwo polskie przewiduje pomoc w ramach programu “Za życiem". Od 1 stycznia 2017 r. przysługuje im prawo do jednorazowego świadczenia w wysokości 4 tys. zł, bez względu na osiągane dochody rodziny. Świadczenie nie ogranicza się jedynie do wcześniaków, ale ich właśnie często dotyczy. Wniosek o wypłatę tego jednorazowego świadczenia należy złożyć w terminie 12 miesięcy od dnia narodzin dziecka.
Objęcie dziecka programem “Za życiem" oprócz wsparcia finansowego, ma gwarantować również ułatwiony dostęp do poradnictwa rodzinnego, wizyt lekarskich i innych państwowych usług opiekuńczo-rehabilitacyjnych. Jest też postawą do przyznania dłuższego urlopu rodzicielskiego (patrz punkt 2).
Rodzice wcześniaka, który wymaga stałego leczenia czy rehabilitacji, mogą starać się o orzeczenie o niepełnosprawności dziecka. Dokument ten upoważnia m.in. do starań o zasiłek i świadczenie pielęgnacyjne, refundację leków, środków higieny i sprzętu medycznego, lub może być “przepustką" w zapisach na wizyty do lekarzy specjalistów. Wydanie orzeczenia o niepełnosprawności, jest niezbędne, by pobierać zasiłek pielęgnacyjny, a w niektórych przypadkach, także świadczenie pielęgnacyjne. Choć oba bardzo podobnie się nazywają, faktycznie są dwoma różnymi zasiłkami.
Zasiłek pielęgnacyjny przysługuje niemalże każdemu niepełnosprawnego dziecku i opiewa na ponad 200 zł miesięcznie. Natomiast świadczenie pielęgnacyjne to niejako miesięczny ekwiwalent dochodu dla rodzica dziecka, który deklaruje rezygnację z jakiejkolwiek aktywności zawodowej, bo opiekuje się chorym dzieckiem. Obecnie to świadczenie wynosi ponad 2 tys. zł.
Żeby starać się o te zasiłki należy posiadać aktualne orzeczenie o niepełnosprawności, obowiązkowo z zaznaczonym punktem 7 i 8. Warto wiedzieć, że punkt 7. wskazuje na konieczność stałego zapewnienia opieki dziecku, a punkt 8. konieczność współudziału rodzica w rehabilitacji, zajęciach szkolnych, dodatkowych zajęciach rozwojowych z dzieckiem.
Rodzice wcześniaków mogą również skorzystać z ulg podatkowych. Tzw. ulga rehabilitacyjna pozwala na odliczenie od podatku kosztów związanych z utrzymaniem dziecka z orzeczoną niepełnosprawnością. W uldze rehabilitacyjnej pod uwagę brane są dwa rodzaje wydatków. W całości od podatku można odliczyć wydatki wynikające z konieczności dostosowania domu do potrzeb dziecka niepełnosprawnego. Natomiast tzw. wydatki limitowane - do określonej kwoty miesięcznej - to koszty poniesione np. z tytułu utrzymania samochodu osobowego służącego do wożenia dziecka na rehabilitację, czy też częściowe koszty leków.
O tym, ile pracy i rehabilitacji wymaga mały człowiek, wie wielu rodziców, ale rodziców wcześniaków temat ten dotyka szczególnie. Będąc rodzicem wcześniaka, można i warto postać się więc o wydanie opinii o konieczności objęcia dziecka zajęciami w ramach wczesnego wspomagania rozwoju. Opinia wydawana jest na wniosek rodziców przez państwowe poradnie psychologiczno-pedagogiczne biorące udział w programie.
Wczesne wspomaganie rozwoju przysługuje dzieciom z wydaną opinią od narodzin do ukończenia 6 roku życia. Umożliwia on dostęp z szeregu zajęć terapeutycznych, psychologicznych, logopedycznych. Ich celem jest rehabilitacja rozmaitych zaburzeniach dziecka, np. terapię mowy i słuchu, terapię sensoryczną czy społeczną. Do korzystania z zajęć w ramach WWR nie jest potrzebne orzeczenie o niepełnosprawności.
Partnerem publikacji jest marka Bella Baby Happy, producent delikatnych pieluszek SOFT & DELICATE przystosowanych specjalnie dla delikatnej skóry noworodków poniżej 2 kg
Źródła:
Kodeks pracy: https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19740240141/U/D19740141Lj.pdf
https://www.gov.pl/web/rodzina/zasilek-pielegnacyjny
https://zazyciem.gov.pl/strona/10-o-ustawie-i-programie-za-zyciem
