Z czym wiąże się wcześniactwo? Tak wyglądają, zachowują i rozwijają się wcześniaki

Partnerem publikacji jest marka Bella Baby Happy, producent delikatnych pieluszek SOFT & DELICATE przystosowanych specjalnie dla delikatnej skóry noworodków poniżej 2 kg

Wcześniakiem nazywamy dziecko urodzone przedwcześnie, między 22. a 37. tygodniem ciąży. Ze względu na termin narodzin Światowa Organizacja Zdrowia rozróżnia: ekstremalnie skrajne wcześniaki - dzieci mające mniej niż 28 tygodni, skrajne wcześniaki - dzieci urodzone między 28. a 32. tygodniem ciąży oraz średnie i późne wcześniaki - dzieci urodzone od 32. do 37. tygodnia ciąży. Szanse na przeżycie wcześniaka zwiększają się z każdym tygodniem. Większość wcześniaków przychodzi na świat blisko 37. tygodnia ciąży.

Inny podział skupia się na masie urodzeniowej dzieci. Za wcześniaki najczęściej uważane są te, których masa ciała wynosi poniżej 2500 g. Najczęściej, gdyż w pewnych przypadkach mogą tyle ważyć noworodki urodzone o czasie, ale z masą ciała mniejszą, niż wynikałoby to z czasu trwania ciąży, co jest spowodowane zwolnieniem rozwoju wewnątrzmacicznego. Wyróżnia się noworodki o ekstremalnie niskiej masie urodzeniowej < 1000 g, bardzo niskiej masie urodzeniowej < 1500 g, a także niskiej masie urodzeniowej < 2500 g.

Każdego roku na świecie przedwcześnie rodzi się ok. 15 mln dzieci. W Polsce liczba wcześniaków oscyluje wokół 30 tys. rocznie.

Czym różni się wcześniak od dziecka urodzonego o czasie? Na pierwszy rzut oka - wyglądem, jednak wiele zależy od tego, ile spędził on w łonie matki. Wcześniaki są zazwyczaj niewielkich rozmiarów, mają zbyt dużą głowę w stosunku do reszty ciała, chude rączki i nóżki, długi tułów i mniej tkanki tłuszczowej. Ich skóra jest delikatna, pomarszczona (szczególnie twarz), błyszcząca, prawie przezroczysta, pokryta meszkiem. Naczynia krwionośne są wyraźnie zarysowane.

Nie do końca wykształcone są narządy wewnętrzne i narządy płciowe wcześniaków. U chłopców obserwuje się gładką mosznę, często brakuje w niej jąder. U dziewczynek natomiast wargi sromowe większe mogą nie pokrywać warg sromowych mniejszych.

W miarę rozwoju wcześniak będzie coraz bardziej przypominać dziecko urodzone o czasie.

Dzieci urodzone przedwcześnie nie są jeszcze gotowe do samodzielnego życia poza łonem matki, dlatego wymagają specjalistycznej opieki. Prawdopodobnie pierwsze chwile życia spędzą w inkubatorze. Zapewnia on warunki pośrednie pomiędzy środowiskiem, w jakim przebywał płód, a światem zewnętrznym. Jego zadaniem jest wytworzenie mikroklimatu o odpowiedniej temperaturze (wcześniaki mają m.in. trudność z utrzymaniem stałej temperatury ciała, szybciej tracą ciepło), wilgotności i składzie atmosfery.

Lekarz może zdecydować również m.in. o podłączeniu do: urządzenia odpowiedzialnego za oddychanie bądź jego wspomaganie (np. respiratora), monitora czynności serca i oddechu (kontroluje on pracę dziecka i jego oddychanie), pulsoksymetru (mierzącego ilość tlenu we krwi i tkankach) czy pompy infuzyjnej, która służy dożylnemu podawaniu leków i pożywienia. Najmniejsze dzieci karmione są dożylnie, za pomocą kroplówki, następnie jest wprowadzane u nich żywienie przez sondę.

Ilość sprzętu, kabli, do których podłączone jest małe ciałko, wywołuje u rodziców niepokój i strach. Trudno jest im też pogodzić się z tym, że często nie mogą swojego dziecka brać na ręce i przytulać. Gdy jednak nie ma ku temu przeciwwskazań, rodzic może obdarzać maleństwo dotykiem. Jeśli stan noworodka jest na tyle dobry, że można wyciągać go z inkubatora, rodzice mają możliwość kangurowania.

Wcześniactwo wiąże się z wieloma powikłaniami i zagrożeniami. Wynikają one głównie z niepełnego rozwoju narządów, np. płuc. Przy urodzeniu najmniejsze dzieci są niewydolne oddechowo, gdyż ich płuca nie są na tyle dojrzałe, by dostarczyć niezbędnej do życia ilości tlenu. Lekarze dążą wtedy do uzyskania stabilizacji oddechowo-krążeniowej poprzez zaintubowanie i podłączenie do respiratora. Z niedojrzałością płuc u noworodka związane są: zespół zaburzeń oddychania, bezdechy wcześniacze czy dysplazja oskrzelowo-płucna, która charakteryzuje się m.in. występowaniem stanu zapalnego płuc i nieprawidłowym ich wzrastaniem. U wcześniaków często dochodzi także do zaburzeń funkcjonowania układu krążenia. Jednym z najczęstszych problemów jest opóźnienie zamykania przewodu tętniczego.

Poród przedwczesny przerywa proces dojrzewania mózgu. Im większa jest niedojrzałość noworodka, tym obserwowane różnice są większe. U wcześniaków występują zaburzenia rozwoju psychoruchowego, krwawienia do mózgu i wokół niego czy mózgowe porażenie dziecięce.

U dzieci urodzonych przedwcześnie zaburzone są także funkcje przewodu pokarmowego. Stwierdza się m.in. mniejszą aktywność lub brak enzymów trawiennych i upośledzoną motorykę jelit. Wcześniaki są także w grupie ryzyka wystąpienia martwiczego zapalenia jelita.

Są również szczególnie narażone na ryzyko powikłań infekcyjnych, przede wszystkim ze względu na brak odporności własnej. Nie bez znaczenia są też podejmowane przez lekarzy procedury, niezbędne jednak dla ratowania życia malucha.

Do powikłań wcześniactwa zalicza się również zaburzenia wzroku (to m.in. retinopatia wcześniacza) i uszkodzenie słuchu (może być spowodowane np. zakażeniem bądź koniecznością przebywania w inkubatorze).

Wcześniaki, w porównaniu do dzieci, które przyszły na świat w przewidywanym terminie, nie tylko inaczej wyglądają, nie tylko zmagają się z większą liczbą problemów zdrowotnych, ale też nieco inaczej się zachowują. Będą leżeć raczej nieruchomo, a pozycja ich ciała będzie zależna od ułożenia przez osobę dorosłą. Ich ruchy będą rzadkie, powolne. Będą płakać słabo i cicho, a skrajne wcześniaki nawet bezgłośnie - płacz będzie można wyczytać jedynie z ich mimiki. Ich oddech będzie nieregularny, będą występować też krótkotrwałe i nawracające przerwy w oddychaniu (bezdechy).

Wcześniaki mają też słabo wykształcony odruch ssania i połykania. U dzieci urodzonych przed 34. tygodniem trwania ciąży odruch ssania i połykania się nie wykształcił.

U wcześniaków bardzo słabo rozwinięty jest także odruch szukania, który polega na tym, że dziecko odwraca buzię w kierunku dotykanego policzka. Dopiero w 38. tygodniu jest on całkowicie wykształcony.

Dla wcześniaków charakterystyczny jest również nieharmonijny rozwój ruchowy. Z upływem czasu rodzice mogą zaobserwować m.in. trudności z utrzymaniem samodzielnej pozycji siedzącej, a także opóźnienie samodzielnego chodzenia.

Konsekwencje przedwczesnego przyjścia na świat często są odczuwalne w dorosłym życiu. Ze względu na skrócony okres rozwoju u wcześniaków istnieje zwiększone ryzyko wystąpienia w późniejszym życiu m.in. przewlekłych zaburzeń układu oddechowego, chorób sercowo-naczyniowych, chorób nerek czy zaburzeń metabolicznych.

U dzieci urodzonych przedwcześnie większa jest zapadalność na astmę. U dorosłych, którzy przyszli na świat jako wcześniaki, większe jest ryzyko wystąpienia przewlekłej choroby nerek. Wcześniactwo zwiększa też ryzyko rozwoju nadciśnienia, choroby niedokrwiennej serca, a dzieci ekstremalnie wcześnie urodzone są obarczone największym ryzykiem rozwoju niewydolności serca.

Zbyt wczesne przyjście na świat wiąże się również z większym ryzykiem rozwoju cukrzycy typu 1, cukrzycy typu 2, insulinooporności, otyłości, a nawet osteoporozy. Wskazuje się też na częstsze występowanie zespołu nadpobudliwości ruchowej i zaburzeń ze spektrum autyzmu. 

Bycie wcześniakiem, ale i rodzicem wcześniaka niesie ze sobą wiele wyzwań. Na obecnym poziomie rozwoju medycyny większość przedwcześnie urodzonych dzieci ma jednak szansę na prawidłowy rozwój - zarówno fizyczny, jak i umysłowy czy emocjonalny. Wcześniaki dość szybko nadrabiają zaległości i na pewnym etapie rozwoju trudno je odróżnić od dzieci urodzonych w terminie. Z powikłaniami, które mogą pojawić się dopiero po czasie, można normalnie żyć, pod warunkiem odpowiedniego leczenia i przestrzegania zaleceń specjalistów.

Partnerem publikacji jest marka Bella Baby Happy, producent delikatnych pieluszek SOFT & DELICATE przystosowanych specjalnie dla delikatnej skóry noworodków poniżej 2 kg