Jak rozpoznać, czy grozi ci choroba Alzheimera? Oto czynniki ryzyka

Pomyślna wiadomość brzmi - tylko niewielki procent wszystkich przypadków choroby Alzheimera jest uwarunkowany genetycznie. Mimo to, jeśli w twojej rodzinie pojawiały się problemy tego typu, powinieneś wzmóc czujność. Zachorowania na tę chorobę w zwłaszcza w młodszym wieku (po 30.- 40. roku życia) korelują dodatnio z obciążonym wywiadem rodzinnym. 

Wiadomość nieco mniej optymistyczna - połowa 80-latków, niezależnie od historii rodzinnej, doświadczy otępienia typu alzheimerowskiego.

Potrzebujesz dobrego argumentu, żeby wreszcie przestać palić papierosy? Do wszystkich wad tego nałogu dopisz kolejną - palacze częściej niż inni doznają udarów, a w konsekwencji częściej też cierpią na demencję naczyniową. Wszystko dlatego, że "dostawy" nikotyny i substancji smolistych uszkadzają naczynia krwionośne, także te w mózgu. Wielu palaczy w ogóle nie przeżywa udaru, a ci, którym się to udało i mimo wszystko nie pożegnali się z "dymkiem", są trzykrotnie bardziej narażeni na śmierć niż inni pacjenci z tym samym rozpoznaniem. 

Zarwane nocki, zwłaszcza jeśli powtarzają się często, epizody wielokrotnego wybudzania się w ciągu jednej nocy, niedostateczna długość snu, zasypianie w blasku niebieskiego światła (emitowanego przez ekrany komputerów i smartfonów) to katorga dla mózgu. Nie tylko dlatego, że nie ma on czasu na odpowiednią nocną regenerację - okazuje się, że wszystkie te okoliczności wywołują nadmierne pobudzenie komórek glejowych. Te ostatnie, zamiast usuwać niesprawne neurony, zaczynają atakować te prawidłowe. Im dłużej trwają okresy z deficytami snu, tym gorzej dla mózgu. Jak czytamy w "Journal of Neuroscience", naukowcom nie udało się do tej pory potwierdzić, czy dłuższy sen zniweluje efekty nieprzespanej nocy. Lepiej więc nie ryzykuj i nie zakładaj, że wyśpisz się na zapas albo odeśpisz 

Jak możesz poprawić jakość snu? Przede wszystkim, jeśli problem jest poważny, udaj się do specjalisty, by być może, zacząć farmakoterapię oraz wdrożyć odpowiednie techniki relaksacyjne. Sporo jest jednak i w twoich rękach. Spróbuj, w miarę możliwości, spać w innym pomieszczeniu niż to, w którym stoi telewizor i inne sprzęty RTV. Jeśli to niewykonalne, na noc odłącz wszystkie te sprzęty od prądu. Laptopa wynieś, choćby do kuchni. Nie używaj smartfonu przed snem, nie trzymaj w pobliżu łóżka i nie wykorzystuj go jako budzika (lepiej kup tradycyjny, przyjemnie tykający). Śpij w dobrze przewietrzonej sypialni, zawsze w świeżej pościeli i w świeżym stroju (banał? Zdziwiłbyś się, ile osób lekceważy te zalecenia i sypia byle jak). Ostatni posiłek zjedz najpóźniej dwie godziny przed pójściem spać. Przekonaj się do smaku melisy i pij ją wieczorem. 

Co nadprogramowe kilogramy mają wspólnego z zaburzeniami otępiennymi? Okazuje się, że do nich prowadzą, oczywiście pośrednio, ale korelacja jak najbardziej istnieje. Znaczna nadwaga i otyłość zwiększają ryzyko wystąpienia chorób kardiologicznych lub/i cukrzycy, które zostały już powiązane z demencją. Najprawdopodobniej wymienione schorzenia utrudniają odpowiednie ukrwienie mózgu, a stąd już krótka droga do początków demencji.

Całemu procesowi można zaradzić już w młodości, pilnując właściwej wagi i uwzględniając w codziennym grafiku czas na aktywność fizyczną. Nie chodzi tylko o utrzymywanie prawidłowego BMI. Ruch opóźnia rozwój chorób neurodegeneracyjnych, łagodzi ich przebieg, a nawet może zapobiec ich wystąpieniu. 

Należy jednak doprecyzować, że nawet jeśli u pacjenta wystąpią choroby układu sercowo-naczyniowego bądź cukrzyca, ale będą prawidłowo leczone i stale monitorowane, ryzyko związane z postępem patologicznych zmian w mózgu spadnie. 

Jest jeszcze jedna pułapka - przejadanie się może doprowadzić do twardnienia żył mózgowia, co w prostej konsekwencji wpływa ujemnie na wydolność tego organu.

Aktywność intelektualna to jeden z kluczowych aspektów prewencji zaburzeń otępiennych. Teoretycznie, im dłużej trwała twoja edukacja formalna i im bardziej skomplikowaną pracę wykonujesz - tym lepiej, bo twój mózg poddawany jest intensywnej stymulacji. Ale to nie wszystko. Jeszcze ważniejsze okazują się rozrywki intelektualne. Przede wszystkim czytanie. Regularne oddawanie się pasjonującej lekturze to przyjemność i jedna z najlepszych przysług, jakie możesz wyświadczyć mózgowi. Spodoba mu się też rozwiązywanie krzyżówek, rebusów, granie w szachy i gry planszowe, układanie wieloelementowych, skomplikowanych puzzli, tworzenie prac artystycznych, pisanie (choćby listów), nauka języka obcego, etc. Co ciekawe, polecaną aktywnością są niektóre gry komputerowe, zwłaszcza Tetris (polegająca na rotowaniu spadających klocków i odpowiednim ich układaniu). 

A co mózgowi wyjątkowo szkodzi? Naukowcy wskazują na oglądanie telewizji - tego typu zajęcie mózg wręcz "postarza", rozleniwia i wywołuje w nim zmiany. Nadmiar TV szkodzi każdemu (zwykle mówi się o problemie w kontekście dzieci), ale szczególnie groźnie robi się po 40-stce. Wówczas, przedawkowując oglądanie, dosłownie pracujesz na przyszłą demencję. 

Inne potencjalne zagrożenie to przedłużająca się nuda. Mózg źle reaguje na przebodźcowanie, ale także na brak stymulacji intelektualnej. Nie służą mu też rutyna i bezczynność.

Zobacz także:

Nie ustoisz 20 sekund na jednej nodze? Mózg chce ci coś powiedzieć

Choroba Alzheimera u młodych - jak rozpoznać, że się zaczyna?