Ważny czynnik ryzyka chorób tarczycy. Może prowadzić też do rozwoju raka

Gdy pada pytanie o to, czego potrzebuje tarczyca, by prawidłowo funkcjonować, najczęściej odpowiadamy: jodu. A gdy pada pytanie o to, co jej szkodzi, mówimy: niedobór jodu.

Produkcja hormonów tarczycy - tyroksyny i trijodotyroniny - zachodzi wyłącznie w jego obecności. Jod może być dostarczany z dietą, jak również absorbowany z powietrza przez skórę i układ oddechowy. Jednak zapomina się, że nie tylko niedobór, ale i nadmiar jodu może wpływać na pogorszenie funkcjonowania tarczycy.

Najważniejszymi skutkami niedoboru jodu są wole i niedoczynność tarczycy. Niedobór jodu zalicza się również do czynników mających wpływ na powstawanie raka tarczycy. W przypadku dużego nadmiaru jodu (może prowadzić do tego np. spożycie jodu z dietą oraz stosowanie suplementów) może dojść do zahamowania funkcjonowania tarczycy i nadczynności gruczołu. Nadmiar jodu może również niekiedy zmniejszyć produkcję hormonów tarczycy, powodując niedoczynność.

Także selen jest istotny dla właściwej pracy tarczycy. To pierwiastek niezbędny do prawidłowej syntezy, aktywacji i metabolizmu hormonów tarczycy. Wykazano, że niedobór selenu zwiększa istotnie zachorowalność na choroby tarczycy, takie jak autoimmunologiczne zapalenie i niedoczynność gruczołu tarczowego oraz wole obojętne. Nadmiar selenu natomiast może powodować zaburzenia syntezy hormonów tarczycy i zwiększać ryzyko zachorowania na cukrzycę typu 2.

Otyłość w Polsce dotyczy 9 mln dorosłych, na całym świecie - ponad 800 mln. Związek między nią a chorobami tarczycy, z racji zwiększenia częstości występowania obu, jest od kilku lat przedmiotem wielu badań. Wykazano m.in., że nawet niewielkie zmiany w funkcji tarczycy wiążą się z dużymi zmianami masy ciała (co widać np. w przypadku niedoczynności tarczycy - często pierwszym zauważalnym sygnałem jest przyrost masy ciała). Ale działa to też w drugą stronę. Podkreśla się, że choroba otyłościowa jest czynnikiem ryzyka wystąpienia chorób autoimmunologicznych tarczycy. Badacze tłumaczą, że związane jest to z zaburzeniem w stężeniach adipokin (to aktywne biologiczne substancje produkowane wyłącznie przez komórki tłuszczowe, które łączą w sobie funkcje hormonów i cytokin) i promowaniem przewlekłego stanu zapalnego o niskiej intensywności.

Otyłość jest też wymieniana jako czynnik ryzyka raka tarczycy.

Palenie tytoniu jest czynnikiem odgrywającym główną rolę w wielu stanach patologicznych. To istotny czynnik ryzyka rozwoju blisko kilkunastu typów nowotworów o różnej lokalizacji, poza tym wielu przewlekłych chorób płuc. Wiele badań wykazało również, że palenie wywiera też znaczący wpływ na tarczycę - i to zarówno palenie czynne, jak i palenie bierne.

Palenie tytoniu m.in. prowadzi do obniżenia stężenia TSH i może powodować wzrost stężenia wolnych hormonów tarczycy. Odgrywa istotną rolę w procesach autoimmunologicznych związanych z gruczołem tarczowym. Wskazuje się, że zwiększa ok. dwukrotnie ryzyko nadczynności tarczycy i ok. 7-8-krotnie ryzyko jawnej orbitopatii w przebiegu choroby Gravesa i Basedowa. W przypadku chorób autoimmunologicznych tarczycy palenie niemalże niweczy efekty leczenia. Wykazano też, że istnieje związek miedzy paleniem a rozwojem guzków tarczycy.

Podkreśla się konieczność dalszych badań nad wpływem palenia na stan gruczołu tarczowego.  

Zanieczyszczenie powietrza należy do największych zagrożeń środowiskowych dla zdrowia. Wiadomo, że zanieczyszczenie powietrza pyłami i gazami przemysłowymi szkodzi układowi krążenia - zwiększa ryzyko rozwoju miażdżycy naczyń i choroby wieńcowej, powoduje wzrost liczby zawałów i udarów, przyczynia się do występowania chorób układu oddechowego - m.in. upośledza funkcję płuc i zwiększa ryzyko zachorowania na POChP, ma związek z częstszym występowaniem nowotworów - nie tylko raka płuca, ale też raka jelita grubego, prostaty czy raka piersi, wpływa też na inne narządy i układy. Ostatnie badania łączą zanieczyszczenia powietrza także ze zdrowiem tarczycy.

Badacze wskazują, że niektóre związki chemiczne, które mogą znajdować się w powietrzu, zaburzają gospodarkę hormonalną, zakłócając zdolność tarczycy do produkcji hormonów - blokują m.in. wchłanianie jodu, czyli składnika niezbędnego do wytwarzania tyroksyny i trijodotyroniny.

Ekspozycja na zanieczyszczenie powietrza może prowadzić także do produkcji nadmiarowych reaktywnych form tlenu i wywoływać stres oksydacyjny. Długotrwały lub nasilony stres oksydacyjny może prowadzić do powstawania trwałych zmian w strukturze DNA, lipidów i białek, do stanu zapalnego w organizmie i uszkodzenia komórek tarczycy.

Długotrwałe narażenie na zanieczyszczenie powietrza może zwiększać ryzyko chorób autoimmunologicznych. Do autoimmunologicznych chorób tarczycy zalicza się chorobę Hashimoto i chorobę Gravesa-Basedowa. Co więcej, długotrwałe narażenie na zanieczyszczenie powietrza wiązane jest ze zwiększonym ryzykiem raka tarczycy.

Inne czynniki, które wpływają na rozwój chorób tarczycy, to:

• stres,
• uwarunkowania genetyczne,
• niektóre terapie, w tym radioterapia (promieniowanie jonizujące) w okolicy szyi, głowy, piersi,
• przyjmowanie niektórych leków,
• uszkodzenie tarczycy (mechaniczne lub w wyniku zabiegu),
• długotrwałe narażenie na działanie szkodliwych substancji chemicznych.

Źródła:                  

Rola selenu w organizmie człowieka, Maciej Ratajczak, Małgorzata Gietka-Czernel, Postępy Nauk Medycznych 2016; XXIX(12): 929-933.

The influence of selenium on thyroid gland, Aneta Szafraniec-Porada, Dominik Porada, Michał Konopelko, Daria Przybylska, Małgorzata Pucułek, Journal of Education, Health and Sport. 2018;8(9):1501-1508.

Zmiany hormonalne w przebiegu choroby otyłościowej, Marcin Maciej Dereziński,  Mateusz Mendowski, Krzysztof Przeorski, Patrycja Zuziak, Katarzyna Kliniec, Medycyna Środowiskowa - Environmental Medicine 2023, Tom 26, Nr 1-2, 20-25.

https://continentalhospitals.com/blog/the-link-between-air-pollution-and-thyroid-health/.

https://journals.viamedica.pl/endokrynologia_polska/article/view/EP.2014.0008/32242.

https://www.mp.pl/pacjent/endokrynologia/choroby/294796,choroba-gravesa-i-basedowa-przyczyny-objawy-dieta-i-leczenie.

CZYTAJ TAKŻE: 

Pięć błędów żywieniowych przy niedoczynności tarczycy i hashimoto

Czy TSH można wykonywać tylko rano na czczo? Czy dzień cyklu ma znaczenie?

Witamina D wpływa na tarczycę. Tabletki bierz w dobrej kolejności