To sygnał przewlekłej choroby. Po skórze poznasz, że wątroba przestaje pracować
Marskość wątroby przeraża statystykami: to siódma najczęstsza przyczyna zgonów w Polsce. A w zaawansowanych przypadkach, średnie przeżycie może wynosić zaledwie około 2 lat. Choroba jest o tyle podstępna, że na początku może rozwijać się niezauważalnie, przez lata siejąc stopniowe spustoszenie. Nawet jeśli pojawią się objawy, bywają na tyle nieoczywiste, że pacjenci nie uznają ich za istotne i nie zgłaszają się do lekarza. Także na skórze marskość wątroby daje o sobie znać w niespecyficzny sposób: kiedy należy poszukać pomocy lekarskiej?
Marskość wątroby to przewlekła choroba, w której zdrowe komórki narządu (hepatocyty) stopniowo zastępowane są przez tkankę włóknistą. Proces ten sprawia, że wątroba odpowiedzialna za detoksykację, magazynowanie substancji odżywczych i kontrolę przemian metabolicznych, traci swoją prawidłową budowę i zdolność do pełnienia podstawowych funkcji.
Co istotne, wspomnianych zmian zwykle nie da się odwrócić, wszystko dlatego, że miąższ wątroby przybiera postać tzw. guzków regeneracyjnych, które co prawda powstają w odpowiedzi na uszkodzenia, ale ich łączność z naczyniami krwionośnymi i drogami żółciowymi jest zaburzona. W efekcie dochodzi do upośledzonej wymiany składników odżywczych, utrudnionego odpływu żółci i niedokrwienia, które z czasem prowadzi do obumierania hepatocytów. Czy możliwe, by objawy marskości zauważyć także na skórze?
Rumień dłoniowy, zwany też "palcami wątrobowymi", to jeden z objawów marskości wątroby, choć nie jest przypisany wyłącznie do tej jednostki. Manifestuje się zaczerwienieniem skóry na powierzchni dłoni, szczególnie w okolicy kłębu kciuka i małego palca. Zjawisko to ma podłoże naczyniowe - wynika z poszerzenia drobnych naczyń krwionośnych, co u chorych z marskością najczęściej jest efektem zaburzeń hormonalnych, zwłaszcza podwyższonego poziomu estrogenów.
Szacuje się, że rumień dłoniowy występuje u blisko jednej czwartej pacjentów z marskością, niezależnie od jej przyczyny. Choć nie powoduje dolegliwości bólowych, jest sygnałem, że wątroba nie radzi sobie z metabolizowaniem i filtracją. Jak już zostało wspomniane, podobne zaczerwienienie dłoni może pojawiać się także w innych stanach: takich jak ciąża, nadczynność tarczycy, reumatoidalne zapalenie stawów czy w przebiegu niektórych chorób metabolicznych.
Kępki żółte to kolejny objaw, który może towarzyszyć chorobom wątroby, w tym marskości. Przybierają postać miękkich, żółtawych grudek, blaszek lub guzków, zwykle bezbolesnych, lokalizujących się najczęściej na powiekach. W marskości kępki mogą występować w rozmaitych odmianach: od płaskich po guzkowe, a także charakterystyczne żółtawe zmiany w fałdach dłoni. Ich tworzenie wiąże się z nadmiarem cholesterolu i innych lipidów we krwi, które wskutek zwiększonej przepuszczalności naczyń, zwłaszcza w miejscach narażonych na ucisk czy uraz - odkładają się w skórze.
Także pajączki mogą być symptomem marskości (ale także: ciąży, nadczynności tarczycy, czy ciężkiego niedożywienia). Ich wygląd jest ściśle związany z nazwą: rozszerzone naczynia krwionośne, które mają centralną tętniczkę przypominającą "główkę pająka", od której odchodzą cienkie, promieniście rozwidlające się naczynka imitujące odnóża. Zmiany najczęściej pojawiają się na skórze twarzy, szyi, dekoltu i ramion, czyli w obszarach drenowanych przez żyłę główną górną.
Charakterystyczne jest to, że po uciśnięciu centralnego punktu pajączka zaczerwienienie chwilowo blednie, by natychmiast powrócić po zwolnieniu nacisku. Uważa się, że za ich powstawanie odpowiada przede wszystkim nadmiar estrogenów, ale również inne czynniki, takie jak naczyniowe czynniki wzrostu czy endogenne substancje rozszerzające naczynia. Obecność wielu pajączków naczyniowych jest bardzo typowa dla przewlekłych chorób wątroby i uznawana za ważny marker kliniczny, m.in. w rozwoju żylaków przełyku czy zespołu wątrobowo-płucnego.
U chorych z marskością wątroby zmiany dotyczą nie tylko skóry, ale także jej wytworów, czyli włosów i paznokci. Włosy stają się przerzedzone, a u mężczyzn często obserwuje się utratę owłosienia typu męskiego i pojawienie się charakterystycznego, bardziej kobiecego rozkładu włosów łonowych, co jest efektem podwyższonego poziomu estrogenów. Paznokcie w przebiegu marskości również mogą zmieniać się i przybierać nietypowe kształty: od pogrubienia i bruzdowania podłużnego, przez białe pasma równoległe do obłączka, aż po deformację typu "szkiełka od zegarka" czy łamliwość i spłaszczenie płytki paznokciowej wynikające z niedoborów mikroelementów. W zaawansowanej marskości częstym zjawiskiem są tzw. paznokcie Terry’ego - bliższa część paznokcia staje się matowa, mlecznobiała, a dalsza przybiera różowobrązowy odcień.
Źródła:
- Bhandari A, Mahajan R. Skin Changes in Cirrhosis. J Clin Exp Hepatol. 2022 doi: 10.1016/j.jceh.2021.12.013.
- Serrao R, Zirwas M, English JC. Palmar erythema. Am J Clin Dermatol. 2007;8(6):347-56. doi: 10.2165/00128071-200708060-00004.
- Interna Szczeklika 2022, red. P. Gajewski, Kraków 2022
CZYTAJ TAKŻE:
Zdrowszy od zielonej herbaty. Pij dwa razy dziennie na stany zapalne i by oczyścić organizm z toksyn
Trudności z mówieniem, zmiany w zachowaniu, powiększony obwód brzucha? To następstwa chorej wątroby
Nauka potwierdza. Kawa to napój, który może poprawić zdrowie i wydłużyć życie
