Dlaczego rodzą się wcześniaki? Najczęstsze przyczyny przedwczesnego porodu
Mamy wcześniaków często zadają sobie pytanie o przyczyny przedwczesnego porodu. Udzielenie jednoznacznej odpowiedzi nie zawsze jest możliwe – szacuje się, że w ok. 20 proc. przypadków urodzeń wcześniaków nie udaje się ustalić przyczyny. Lista czynników, które mogły doprowadzić do przedwczesnego porodu, jest jednak długa. Znajdują się na niej m.in. długotrwały stres, nadmierne obciążenie pracą, a z przyczyn medycznych infekcje wewnątrzmaciczne i choroby matki. Niżej omawiamy najczęstsze przyczyny przedwczesnych urodzeń.
Partnerem publikacji jest marka Bella Baby Happy, producent delikatnych pieluszek SOFT & DELICATE przystosowanych specjalnie dla delikatnej skóry noworodków poniżej 2 kg
Przyczyny przedwczesnych porodów, czyli takich, do których dochodzi między 22. a 37. tygodniem trwania ciąży, są złożone i wieloczynnikowe. Jednym z istotnych czynników ryzyka, choć nierzadko pomijanym przez przyszłe mamy, jest długotrwała ekspozycja na stres.
Przewlekły stres, którego źródłem może być np. utrata bliskiej osoby, rozwód, ale też obawy dotyczące zmian, jakie pociągają za sobą narodziny dziecka, może zaburzać pracę układu sercowo-naczyniowego, zakłócać gospodarkę hormonalną ustroju, osłabiać układ odpornościowy, a także zaostrzać objawy wielu chorób. Wszystkie te zmiany mogą potencjalnie wywołać przedwczesny poród.
Ciężarne powinny dążyć do zmniejszenia poziomu odczuwanego stresu - podkreślają lekarze. W niektórych przypadkach nieoceniona może okazać się pomoc specjalisty, który pomoże zrozumieć przyczynę lęków i podpowie, jak sobie z nimi radzić.
Czynnikami ryzyka przedwczesnego porodu często wymienianymi obok stresu są: obciążenie pracą i nadmierny wysiłek fizyczny (może powodować przedwczesny poród poprzez pobudzenie do skurczów mięśni gładkich macicy). Dlatego ginekolodzy odradzają kobietom w ciąży m.in. podnoszenie ciężkich przedmiotów.
Zwiększone ryzyko przedwczesnego porodu obserwuje się wśród otyłych ciężarnych. W tej grupie, w porównaniu do grupy kobiet z prawidłową masą ciała, wyższe jest również ryzyko wystąpienia cukrzycy ciążowej, ciążowego nadciśnienia tętniczego, stanu przedrzucawkowego oraz zgonu wewnątrzmacicznego płodu. Przed terminem częściej rodzą także kobiety z niedowagą.
Przedwczesny poród może być następstwem palenia papierosów. Zaleca się rzucenie palenia jeszcze przed zajściem w ciążę, a na pewno należy przestać palić od razu po uzyskaniu pozytywnego wyniku testu ciążowego. Kobiety palące w pierwszym trymestrze są narażone na zwiększone o 20 proc. ryzyko wystąpienia ekstremalnie przedwczesnego porodu. Spożywanie alkoholu w czasie ciąży, a także zażywanie narkotyków również mogą wywołać przedwczesny poród.
Nie bez znaczenia okazuje się wiek ciężarnej. Za czynnik ryzyka urodzenia wcześniaka uważa się zajście w ciążę przed 17. rokiem życia lub po 35. roku życia (a według niektórych danych po 40. roku życia). Do tego należy dodać krótki odstęp pomiędzy kolejnymi ciążami (w niektórych pracach wskazuje się, że poniżej sześciu miesięcy, w innych poniżej 18 miesięcy), ciążę mnogą, wcześniejsze przebyte porody przedwczesne, a także martwe urodzenia dziecka. Wykazano, że ciąża po zapłodnieniu pozaustrojowym także może skutkować przedwczesnym porodem.
Ryzyko przedwczesnego porodu mogą zwiększać niektóre problemy zdrowotne matki. Przede wszystkim: cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, choroby tarczycy (szczególnie niedoczynność tarczycy), choroby autoimmunologiczne czy astma. Ponad dwukrotnie ryzyko porodu przedwczesnego oraz trzykrotnie niskiej masy urodzeniowej zwiększa niedokrwistość z powodu niedoboru żelaza. Wskazuje się, że nawet choroby przyzębia mogą przyczyniać się do przedwczesnego zakończenia ciąży. Stany zapalne u kobiety w ciąży, np. zapalenie nerek, zapalenie płuc czy zapalenie wyrostka, również mogą spowodować, że dziecko przyjdzie na świat przed wyznaczonym terminem.
Ważne miejsce na liście przyczyn porodu przedwczesnego zajmuje infekcja wewnątrzmaciczna, którą należy rozumieć jako zakażenie macicy i jej zawartości podczas ciąży. Do rozwoju zakażenia może dochodzić: drogą wstępującą z dolnego odcinka dróg rodnych przez kanał szyjki macicy (najczęściej), drogą krwionośną, czyli przezłożyskową, drogą zstępującą z jamy brzusznej i drogą jatrogenną w wyniku działań medycznych. Według niektórych źródeł infekcja wewnątrzmaciczna stanowi przyczynę porodu przedwczesnego w 25-40 proc. przypadków. Właściwa higiena okolic intymnych, a także kontrola i utrzymanie prawidłowego stanu bakteriologicznego pochwy to istotne punkty profilaktyki.
Związek z przedwczesnym porodem mają infekcje jak bakteryjna waginoza (jest najczęściej diagnozowanym stanem zapalnym dróg rodnych u kobiet między 15. a 44. rokiem życia), rzęsistkowica (jest najczęściej występującą chorobą przenoszoną drogą płciową), chlamydioza, rzeżączka, kiła, a także zakażenia układu moczowego. Infekcje te zwiększają także ryzyko wewnątrzmacicznego obumarcia płodu i poronienia.
Na przedwczesny poród bardziej narażone są kobiety z pewnymi wadami narządów rozrodczych (mogą one również utrudniać zajście w ciążę). Do najczęstszych wrodzonych nieprawidłowości w obrębie żeńskiego układu rozrodczego należą wady macicy, w tym macica dwurożna, macica jednorożna, macica łukowata, macica podwójna czy macica przegrodzona. Pacjentka, u której stwierdzono wadę macicy, powinna być pod stałą kontrolą lekarza. Powinna również unikać nadmiernego wysiłku i stresu.
U niektórych kobiet ryzyko przedwczesnego porodu spowodowane jest przez krótką szyjkę macicy. W ciąży, która rozwija się prawidłowo, szyjka macicy jest długa, mało elastyczna i nie wykazuje cech rozwarcia. Sytuacja zmienia się, gdy dziecko jest gotowe, by przyjść na świat. Czasem jednak szyjka skraca się już w drugim trymestrze lub na początku trzeciego trymestru. Jeśli skraca się zbyt szybko bądź też zbyt szybko rozwiera, lekarz najczęściej stwierdza tzw. niewydolność szyjki macicy. Proces ten może mieć związek z wadami wrodzonym, z przebytymi urazami (mogło do nich dojść podczas wcześniejszych porodów), zabiegiem łyżeczkowania, przebytą infekcją czy zaburzeniami hormonalnymi.
Lekarz monitoruje kondycję szyjki macicy na kilku etapach ciąży. Kobiecie z niewydolnością szyjki macicy zaleca się przede wszystkim odpoczynek, czasem konieczne jest także leczenie farmakologiczne, a niekiedy założenie specjalistycznego, elastycznego, silikonowego krążka zwanego pessarem.
W niewielkim odsetku przypadków decyzję o wcześniejszym wywołaniu porodu może podjąć lekarz. Dzieje się tak wtedy, gdy uzna, że jest on bezpieczniejszy dla mamy i/lub dziecka. Decyzja może być podyktowana stanem matki, np. ciężkim stanem przedrzucawkowym, lub pogarszającymi się warunkami wewnątrzmacicznego rozwoju dziecka.
Partnerem publikacji jest marka Bella Baby Happy, producent delikatnych pieluszek SOFT & DELICATE przystosowanych specjalnie dla delikatnej skóry noworodków poniżej 2 kg
