Słońce to czynnik ryzyka. Objawy w różnych miejscach na skórze

Promieniowanie ultrafioletowe (UV), zwłaszcza UVA i UVB, potrafi niepostrzeżenie uszkadzać DNA komórek skóry. Z czasem te niewidzialne, kumulujące się mikrouszkodzenia mogą uruchomić procesy nowotworowe prowadzące m.in. do rozwoju:

• raka podstawnokomórkowego wywodzącego się z głębokich warstw naskórka. To nowotwór, który, co prawda, zwykle rośnie powoli, ale nieleczony może penetrować okoliczne tkanki i, choć rzadko, dawać przerzuty;
• raka kolczystokomórkowego - którego cechuje przeważnie agresywniejszy przebieg i zdolność do rozprzestrzeniania się na inne narządy;
• czerniaka złośliwego - to nowotwór, który w tym zestawieniu budzi największy niepokój. Rozwija się z melanocytów, komórek odpowiedzialnych za pigmentację skóry. Może rosnąć błyskawicznie i już we wczesnej fazie dawać przerzuty. W większości przypadków czerniak przybiera formę ciemnego znamienia. Warto pamiętać, że nie każdy pieprzyk jest groźny, jednak istnieje kilka cech, które powinny wzbudzić czujność i skłonić do konsultacji z lekarzem. Należą do nich: zmiana wielkości, grubości lub struktury znamienia, nierówne, postrzępione brzegi, nieregularny kształt, obecność różnych odcieni w obrębie jednej zmiany, a także swędzenie.

Na pierwszy rzut oka mogą wyglądać niewinnie, ot lekko zaczerwienione, łuszczące się grudki na skroniach, czole, dłoniach czy karku. A jednak te niepozorne zmiany, znane jako rogowacenie słoneczne, to nic innego jak efekt wielu lat wystawiania skóry na słońce bez odpowiedniej ochrony. Choć zmiany same w sobie są niezłośliwe, niektóre z nich mogą przeobrazić się w groźnego raka kolczystokomórkowego, dlatego kluczowe jest ich wczesne rozpoznanie i leczenie. Podczas wywiadu lekarskiego dermatolog może zapytać o wszelkie aspekty, które uzna za istotne klinicznie, w tym o czas trwania i historię ekspozycji na słońce, występowanie oparzeń słonecznych w przeszłości, regularne stosowanie filtrów przeciwsłonecznych, nawyki w zakresie ochrony przeciwsłonecznej oraz zawód pacjenta, zwłaszcza jeśli wiąże się on z długotrwałą aktywnością na świeżym powietrzu.

Pokrzywka świetlna to uporczywa forma alergii na światło, która znacznie częściej dotyka kobiety. Objawia się nagle - już po kilku minutach ekspozycji skóra odpowiada zaczerwienieniem, swędzącymi bąblami i uczuciem pieczenia. Najbardziej rozpowszechniona teoria tłumacząca mechanizm powstawania pokrzywki wskazuje na mechanizm, w którym promieniowanie słoneczne może aktywować wewnętrzne substancje zwane chromoforami, obecne w surowicy krwi lub skórze właściwej. Pod wpływem światła przekształcają się one w fotoalergeny, czyli związki rozpoznawane przez układ odpornościowy jako szkodliwe. W odpowiedzi dochodzi do degranulacji komórek tucznych, co prowadzi do wystąpienia typowych zmian pokrzywkowych.

Dermatozy fotoalergiczne to zmiany skórne występujące po ekspozycji na słońce, charakteryzujące się aktywacją mechanizmów immunologicznych z udziałem fotouczulaczy i fotoalergenów, które u niektórych osób mogą powodować fotouczulenie. W skrócie: zażyty lek lub zastosowany kosmetyk mogą spowodować uwrażliwienie skóry na działanie słońca, co prowadzi do objawów fototoksycznych przypominających oparzenie słoneczne. W przypadku objawów fotoalergicznych zmiany są nieco inne: mają zwykle charakter wypryskowy i mogą obejmować także obszary niepoddane ekspozycji promieniowania słonecznego.

Choć brzmi tajemniczo, polimorficzna osutka słoneczna (ang. PLE, polymorphic light eruption) to jedna z najczęstszych form nadwrażliwości skóry na promieniowanie UV.  Dotyka nawet co piątą osobę, zwłaszcza kobiety. Zmiany zwykle nie pojawiają się przy pierwszej znacznej ekspozycji na słońce, a raczej po kilkudniowym, długotrwałym przebywaniu na zewnątrz. Na skórze zaczynają pojawiać się: wysypka, grudki, pęcherzyki, a nawet zmiany przypominające ukąszenia lub rumień. Ta "wielopostaciowość" wykwitów, lokalizujących się głównie na skórze dekoltu, ewentualnie ramionach czy bocznej powierzchni szyi, to właśnie znak rozpoznawczy PLE. Co ciekawe, twarz, choć przecież najbardziej wystawiona na słońce, najczęściej pozostaje wolna od zmian.

Źródła:

Marques E, Chen TM. Actinic Keratosis. 2023 Aug 17. In: StatPearls [Internet]. 

Harris BW, Crane JS, Schlessinger J. Solar Urticaria. 2023 Jun 28. In: StatPearls [Internet].

Lugović Mihić L, Bulat V, Situm M, Cavka V, Krolo I. Allergic hypersensitivity skin reactions following sun exposure. Coll Antropol. 2008.

CZYTAJ TAKŻE: 

Są jak mapa zdrowia na ciele. Naucz się rozróżniać zmiany skórne i zobacz, co znaczą

Te zmiany często mylone są z grzybicą. Na skórze pojawia się wysypka w kształcie monet

Skóra wygląda jak obsypana cynamonem. To znak, że kontrolę przejęły grzyby