Najniebezpieczniejszy grzyb w polskich lasach. To on odpowiada za najwięcej zgonów

Muchomor zielonawy (sromotnikowy) to gatunek należący do rodziny muchomorowatych (Amanitaceae). W polskich lasach występuje dość licznie - rośnie w lasach liściastych i mieszanych, często można go dostrzec pod dębami i bukami, od lipca do października, ale spotyka się go też coraz częściej na terenach górskich południowej Polski, gdzie dominują lasy iglaste. Jest silnie trujący. Na świecie grzyb ten odpowiada za 90 proc. wszystkich zgonów związanych ze spożyciem grzybów.

Muchomor zielonawy nazywany bywa "podstępnym zabójcą", bo nie daje po sobie poznać, jak bardzo trującym jest okazem. Swoim wyglądem przypomina gołąbka zielonawego, czubajkę kanię i gąskę zielonkę. Jakie są jego cechy charakterystyczne?

Kapelusz muchomora zielonawego ma od 5 do 15 cm średnicy. Za młodu jest półkulisty, potem dzwonkowato-łukowaty, a w końcu rozpostarty. Ma gładką skórkę i kolor zielonkawy z różnymi domieszkami brązu, bieli, żółci lub szarości. Na brzegu jest zwykle jaśniejszy, czasem żółtawy. Na słońcu, a także u starszych okazów kolor jest wypłowiały. Pod kapeluszem znajduje się pierścień, który jest strzępiasty. Ważne - u kani da się tę obrączkę delikatnie przesuwać w górę lub w dół, a u muchomora pierścień jest przyrośnięty do trzonu.

Trzon muchomora zielonawego ma wysokość do 15 cm. Powyżej pierścienia jest gładki, pod pierścieniem występują delikatne łuski, czasami tworzące zygzakowaty wzór. Podstawa trzonu jest bulwiasta, osadzona w odstającej, często porozrywanej białej pochwie. Blaszki muchomora zielonawego są białe, w starszym wieku żółtawe, gęste i wolne, tzn. nieprzyrośnięte do trzonu. Miąższ jest biały, tuż pod skórką żółtozielonawy, miękki w kapeluszu, a twardy w trzonie.

Muchomor zielonawy ma słodki zapach (z czasem staje się silniejszy) - niektórym przywodzi na myśl zapach miodu. Na grzybie tym żerują owady i ślimaki, co może sprawiać wrażenie, że jest jadalny.

Zatrucie muchomorem sromotnikowym zaliczane jest do zatruć cytotropowych. To zatrucia, w przebiegu których toksyny uszkadzają narządy miąższowe, np. wątrobę, nerki. Zatrucia cyotropowe to zatrucia bardzo ciężkie, często ze skutkiem śmiertelnym.

Za toksyczność muchomora zielonawego odpowiada w szczególności α-amanityna. Uszkadza ona w szczególności jądra hepatocytów, komórki kanalików nerkowych, komórki przewodu pokarmowego oraz limfocyty. Przebieg zatrucia zależy w dużej mierze od indywidualnej wrażliwości pacjenta i od ilości spożytych grzybów. 

Zatrucie tym grzybem należy do zatruć późnoobjawowych - objawy pojawiają się po wielu godzinach od spożycia, średnio po 8 do 24 godzin.

Objawy zatrucia muchomorem zielonawym to:

• nudności,
• silne bóle brzucha,
• bóle mięśni,
• bóle głowy,
• ogólne osłabienie,
• gwałtowne, obfite i nawracające wymioty,
• wodniste biegunki.

Po zjedzeniu muchomora zielonawego dochodzi również m.in. do bezmoczu, spadku ciśnienia tętniczego i hipoglikemii. Po pewnym czasie (1-2 dobach) stan może się poprawić, objawy ze strony układu pokarmowego mogą ustąpić, ale potem pojawiają się ponownie i są bardziej nasilone. 

W trzeciej, czwartej dobie może dojść do pogorszenia funkcji nerek, pojawia się znów biegunka, wymioty, często z domieszką krwi. W czwartej, piątej dobie od spożycia muchomora zielonawego występują kliniczne cechy niewydolności wątroby takie jak żółtaczka i skaza krwotoczna. W przypadku bardzo ciężkich zatruć może dojść do piorunującego zapalenia wątroby i rozwoju śpiączki wątrobowej - pojawiają się zaburzenia świadomości, które nasilają się wraz z upływem czasu.

W ciężkich przypadkach zatruć zgon następuje najczęściej między szóstym a 16. dniem od spożycia.

Najważniejsza jest bardzo szybka reakcja. Jeśli podejrzewasz, że zjadłeś trującego grzyba, sprowokuj wymioty (inaczej u dzieci - u nich wymiotów nie należy prowokować). W przypadku objawów zatrucia należy niezwłocznie wezwać zespół ratownictwa medycznego lub udać się do najbliższego oddziału ratunkowego.

W warunkach szpitalnych dokonuje się płukania żołądka. Podaje się również węgiel aktywowany w celu uniknięcia reabsorpcji toksyn poprzez zahamowanie ich krążenia jelitowo-wątrobowego. Lekiem pierwszego rzutu jest sylibilina - lek powstały na bazie ostropestu plamistego. Ochrania on wątrobę przed dalszymi uszkodzeniami i zwiększa szansę na przeżycie u pacjentów, którzy ulegli zatruciu.

Wielu pacjentów po zatruciu wymaga dializowania. W przypadku ciężkiego zatrucia oraz niewydolności wątroby konieczny może okazać się przeszczep wątroby.

Zbieraj i spożywaj tylko te grzyby, które dobrze znasz i co do których masz absolutną pewność, że są gatunkami jadalnymi. Najmniejsza wątpliwość co do rodzaju i gatunku grzyba to wyraźny sygnał, aby zrezygnować z włożenia go do koszyka.

Zbieraj wyłącznie wyrośnięte grzyby. Nie zbieraj grzybów bardzo młodych, które nie mają wykształconych owocników, bo łatwo o pomyłkę. Nie zbieraj też grzybów starych ani przejrzałych.

Nie zbieraj grzybów do worków plastikowych czy reklamówek, gdyż w nich grzyby łatwo ulegają zaparzeniu i zepsuciu.

CZYTAJ TAKŻE: 

Jedne z najzdrowszych grzybów świata. Jedz na odporność i dla serca

Nawet nie wiesz, że przyciągasz kleszcze. Unikaj w ciągu dnia i wieczorem

Wykręcać czy wycinać grzyby? Leśnicy rozwiewają wątpliwości