Spis treści:
- Na czym polega wielolekowość?
- Czy wielolekowość może być niebezpieczna?
- Do jakiego lekarza się zgłosić, jeśli przyjmujesz dużo leków?
- Jak zapobiegać wielolekowości?
Na czym polega wielolekowość?
Pod pojęciem wielolekowości, rozumie się sytuację, w której pacjent przyjmuje jednocześnie wiele leków (zwykle powyżej pięciu). Zdarza się, że w polskiej literaturze medycznej pojęcie ,,wielolekowość" jest zamienne z ,,polipragmazją", choć nie znaczą dokładnie tego samego. Wielolekowość to po prostu przyjmowanie pięciu lub więcej leków dziennie. Z kolei polipragmazja to stosowanie zbyt wielu leków, lub zażywanie ich w sposób nieodpowiedni.
W tym miejscu warto też przywołać stanowisko Światowej Organizacji Zdrowia, która w 2019 r. przyjęła podział wielolekowości na stosowną oraz nieodpowiednią, kiedy co najmniej jeden lek jest przyjmowany niewłaściwie.
Czy wielolekowość może być niebezpieczna?
Zażywanie wielu preparatów nieuchronnie wiąże się z niebezpiecznymi interakcjami, których skutki wykraczają daleko poza typowe działania niepożądane. Najważniejsze zagrożenia można streścić w kilku prostych punktach, z których każdy niesie za sobą bardzo realne, kliniczne konsekwencje:
- uszkodzenie nerek - im więcej leków przyjmujesz (w tym popularne niesteroidowe leki przeciwzapalne, antybiotyki, leki psychotropowe, leki przeciwwirusowe czy niektóre leki na serce), tym szybciej spada funkcja wydalnicza nerek, co jest szczególnie ryzykowne dla osób powyżej 65 r.ż.;
- powikłania krwotoczne - leki przeciwkrzepliwe i przeciwpłytkowe ratują życie, ale ich połączenie z innymi preparatami może zwiększyć ryzyko niekorzystnych interakcji i doprowadzić do zakrzepicy lub krwawień;
- zaburzenia funkcji poznawczych - niektóre leki uspokajające, nasenne, przeciwbólowe czy przeciwdepresyjne mogą sprzyjać splątaniu, majaczeniu lub pogorszeniu pamięci. Przy polipragmazji rośnie ryzyko, że kilka substancji zadziała w jednym kierunku i pogorszy stan poznawczy pacjenta;
- zwiększone ryzyko upadków i złamań - leki psychoaktywne (uspokajające, antydepresyjne) oraz te obniżające ciśnienie (powodujące hipotensję ortostatyczną) aż dwukrotnie zwiększają ryzyko utraty równowagi. A to prosta droga do upadków, a te u osób starszych zbyt często kończą się złamaniem szyjki kości udowej lub urazami głowy;
- nasilone objawy depresyjne - choć depresji nie można przypisać wyłącznie nadmiarowi leków, to wiele substancji może nasilać obniżenie nastroju, spowalniać pacjenta lub wywoływać apatię. A im więcej leków, tym trudniej zauważyć, który z nich jest winowajcą;
- nietrzymanie moczu - prace obserwacyjne wskazują, że polipragmazja jest jednym z czynników znacząco związanych z obecnością i nasileniem objawów nietrzymania moczu oraz podkreślają istotność statystyczną związku choroby z większą liczbą przyjmowanych codziennie leków.
Do jakiego lekarza się zgłosić, jeśli przyjmujesz dużo leków?
Przy dużej liczbie stosowanych leków szczególnego znaczenia nabiera rola lekarza, który potrafi objąć farmakoterapię pacjenta całościowym spojrzeniem. Najczęściej tę funkcję pełni lekarz rodzinny (POZ), mający dostęp do całej dokumentacji medycznej i mogący przeprowadzić rzetelny przegląd farmakoterapii.
Jego zadaniem jest weryfikacja wszystkich zapisanych leków, suplementów i preparatów bez recepty pod kątem potencjalnych interakcji, dublowania się działania oraz niepotrzebnych lub potencjalnie szkodliwych substancji.
W przypadku seniorów, doskonałym specjalistą będzie również geriatra, który jest wyszkolony w zakresie chorób wieku podeszłego i doskonale rozumie, jak wielolekowość wpływa na funkcjonowanie starszych pacjentów.
Jak zapobiegać wielolekowości?
Państwowa Inspekcja Sanitarna opublikowała spis 5 zasad, których powinny przestrzegać osoby przyjmujące co najmniej pięć leków jednocześnie:
1. Miej zawsze przy sobie aktualną listę leków.
Spisz wszystko, co przyjmujesz - nie tylko leki na receptę, ale także suplementy, zioła i preparaty kupowane bez recepty.
2. Na każdej wizycie pokazuj lekarzowi tę listę.
To pomoże uniknąć interakcji pomiędzy lekami jak i potencjalnych błędów terapeutycznych.
3. Informuj swojego lekarza prowadzącego o wszystkich innych konsultacjach.
Nawet jeśli zapomni o to zapytać - powiedz, jeśli leczysz się przewlekle i jakie zalecenia otrzymałeś od innych specjalistów.
4. Nie bierz leków od znajomych lub rodziny.
To, co pomogło komuś z rodziny, tobie może poważnie zaszkodzić. Dotyczy to zwłaszcza popularnych preparatów przeciwbólowych i "na przeziębienie", które pod różnymi nazwami handlowymi często mają ten sam lub podobny skład. Łączenie ich może skończyć się groźnymi powikłaniami.
5. Wielolekowość bywa konieczna - czasem ratuje życie.
Jednak im więcej leków przyjmujesz, tym większe ryzyko nieoczekiwanych interakcji. Dlatego tak ważna jest dobra komunikacja z lekarzem i przejrzysta dokumentacja tego, co stosujesz.
Źródła:
- https://akademia.nfz.gov.pl/polipragmazja/
- https://www.termedia.pl/mz/Polipragmazja-problem-terapeutyczny-u-pacjentow-objetych-opieka-paliatywna-i-geriatryczna,42231.html
- https://www.nfz.gov.pl/aktualnosci/aktualnosci-centrali/wielolekowosc-w-polsce-nfz-rusza-z-kampania-edukacyjna,7832.html
