Spis treści:
- Antybiotyki - największy wynalazek medycyny
- Największe błędy popełniane w antybiotykoterapii
- Antybiotykooporność - dlaczego jest groźna?
- Zagrożenia dla układu pokarmowego - jak działają antybiotyki?
- Kluczowe zasady podczas antybiotykoterapii
Antybiotyki - największy wynalazek medycyny
Choć wynalezienie antybiotyków kojarzy się przede wszystkim z penicyliną i postacią Aleksandra Fleminga, to warto wiedzieć, że już w starożytności stosowano pleśń na rany, choć nie wiadomo było, jaki jest mechanizm jej leczniczego działania.
Z kolei w XIX wieku Louis Pasteur i Robert Koch wykazali, że choroby wywołują drobnoustroje, a to z kolei przygotowało grunt pod rozwój antybiotyków i wiedzy o nich.
W 1928 roku Alexander Fleming zauważył, że kolonia pleśni Penicillium notatum hamuje wzrost bakterii na jego hodowli i choć odkrycie to było całkowicie przypadkowe, to spowodowało błyskawiczny rozwój medycyny w zakresie zwalczania szkodliwych mikroorganizmów.
Choć sam Alexander Fleming nie potrafił uzyskać dużej ilości penicyliny ani jej oczyścić, to już dziesięć lat później Howard Florey, Ernst Boris Chain oraz Norman Heatley opracowali metody na oczyszczenie penicyliny i produkcję dużej ilości tego leku.
Kolejne lata przyniosły odkrycie kolejnych antybiotyków (m.in. tetracykliny, erytromycyny, cefalosporyny).
Największe błędy popełniane w antybiotykoterapii
Choć antybiotyki to grupa leków, które w przeszłości uchroniły populację przed licznymi infekcjami bakteryjnymi, które wcześniej prowadziły do śmierci - to ich nadużywanie jest niezwykle niebezpieczne i szkodliwe dla organizmu.
Najczęściej popełnianym błędem antybiotykoterapii jest jej rozpoczynanie na własną rękę. Pacjenci sięgają po antybiotyki niewykorzystane z poprzedniej kuracji licząc na szybką poprawę swojego stanu zdrowia. Niestety - to także praktyki z gabinetów lekarskich, kiedy - bez określenia podłoża infekcji - pacjent otrzymuje receptę na antybiotyk, który ma szybko zadziałać.
Najważniejszą informacją jest jednak to, że antybiotyki działają na bakterie, a nie wirusy, dlatego istotne przed wdrożeniem antybiotykoterapii, jest ocena podłoża infekcji i przeprowadzenie antybiogramu - badania, które wykaże, na jakie antybiotyki dany szczep bakterii jest wrażliwy, a na jakie oporny. To pozwala skutecznie dobrać leki oraz skutecznie zwalczyć infekcję.
Innym nawykiem, który przyczynia się do wzrostu antybiotykooporności, jest przerywanie kuracji. Choć pacjenci zazwyczaj już w pierwszych dniach terapii czują się lepiej, nie oznacza to, że doszło do eliminacji patogenu. Przerwanie kuracji sprawia, że bakterie nie tylko przeżywają w organizmie, ale także nabierają odporności na działanie antybiotyku stosowanego w terapii.
Antybiotykooporność - dlaczego jest groźna?
Antybiotykooporność to zdolność bakterii do przetrwania i rozmnażania się mimo działania antybiotyków, które normalnie powinny je zabijać lub powstrzymywać ich wzrost.
Bakterie mogą stać się oporne, gdy mutują, czyli zmieniają swój materiał genetyczny), gdy przekazują sobie geny oporności oraz gdy są zbyt często lub niewłaściwie narażone na antybiotyki.
Antybiotykooporność stanowi duże zagrożenie dla zdrowia, ponieważ jeśli patogeny są oporne na leczenie, to infekcje stają się trudniejsze do wyleczenia. Aby im przeciwdziałać, konieczne jest stosowanie silniejszych lub bardziej toksycznych leków.
Oporność na antybiotyki przyczynia się do wzrostu powikłań i śmiertelności na choroby, które wcześniej były leczone antybiotykami.
Co szósta osoba zakażona bakteriami nie ma szansy na skuteczne leczenie właśnie ze względu na oporność drobnoustrojów. Według raportu WHO w ostatnich pięciu latach wzrost oporności szacuje się na 40 proc. To oznacza, że antybiotyki, które są w powszechnym stosowaniu - tracą swoją skuteczność.
Oprócz zgonów i niepełnosprawności, oporność na antybiotyki wiąże się ze znacznymi kosztami ekonomicznymi. Bank Światowy szacuje, że do 2050 r. antybiotykooporność może spowodować dodatkowe koszty opieki zdrowotnej w wysokości 1 biliona dolarów amerykańskich, a do 2030 roku straty produktu krajowego brutto (PKB) rzędu 1-3,4 biliona dolarów amerykańskich rocznie.
Tylko w 2021 roku z powodu oporności na leczenie antybiotykami zmarło 1,14 mln osób, a 4,71 miliona zgonów były pośrednio spowodowane antybiotykoopornością.
Zagrożenia dla układu pokarmowego - jak działają antybiotyki?
Często pomijanym aspektem antybiotykoterapii jest jej wpływ na mikrobiotę jelitową, która odgrywa kluczową rolę w kontekście odporności organizmu, ale nie tylko.
Prawidłowa mikrobiota wspiera odporność, metabolizm i funkcjonowanie układu nerwowego. Nadmierne lub niewłaściwe stosowanie antybiotyków może jednak prowadzić do jej zaburzenia.
Z najnowszego raportu International Microbiota Observatory 2025 wynika, że świadomość społeczna dotycząca wpływu antybiotyków na mikrobiotę rośnie - już 68 proc. respondentów deklaruje, że wie o możliwościach negatywnego oddziaływania antybiotyków na jelita.
To właśnie dlatego, w trakcie antybiotykoterapii, niezwykle ważna jest suplementacja probiotyków. Pomijanie ich w trakcie leczenia może prowadzić do szeregu zaburzeń działania układu pokarmowego, a tym samym powoduje osłabienie odporności i zwiększa podatność organizmu na kolejne infekcje.
Kluczowe zasady podczas antybiotykoterapii
Aby antybiotyki przyniosły pożądany efekt, a kuracja nie miała negatywnego wpływu na organizm, warto pamiętać o kluczowych zasadach związanych z kuracją tymi lekami:
- Przyjmuj antybiotyk dokładnie według zaleceń lekarza - nie zmieniaj dawki ani częstotliwości na własną rękę. Nie przyjmuj też leków bez wyraźnego zlecenia lekarskiego.
- Nie przerywaj kuracji przed czasem - każda kuracja powinna być pełna i nie należy jej przerywać, nawet jeśli poczujesz się lepiej.
- Przyjmuj lek o stałych porach i zgodnie z instrukcją.
- Unikaj alkoholu podczas zażywania antybiotyków i zwracaj uwagę na interakcje z innymi lekami. Jeśli przyjmujesz jakieś leki na stałe, zawsze skonsultuj to z lekarzem.
- Stosuj probiotyki (najlepiej 2-3 godziny po dawce antybiotyku), by chronić mikrobiotę jelitową.
Źródło:
- https://antybiotyki.edu.pl/raporty/
- https://korld.nil.gov.pl/odpornosc-na-antybiotyki-2/raporty-korld/
