Wake-up stroke, czyli udar po przebudzeniu. Po czym go poznać?

Udar jest drugą co do częstości przyczyną śmierci i najczęstszą przyczyną trwałej niepełnosprawności w krajach uprzemysłowionych. Nawet 80 proc. wszystkich udarów stanowią udary niedokrwienne. W ich przypadku dochodzi do zablokowania przepływu krwi i obumarcia obszaru mózgu zaopatrywanego przez dane naczynie. Nikt nie powiedział, że nie może się to zdarzyć w środku nocy, podczas snu. Może, dlatego warto wiedzieć, na jakie objawy po przebudzeniu trzeba być wyczulonym.

Tzw. wake-up stroke (w skrócie WUS) to udar niedokrwienny o nieznanym czasie wystąpienia objawów, które zauważalne są u pacjenta tuż po przebudzeniu. Kładzie się on spać, czując się zupełnie normalnie, ale budzi się z objawami udaru. Z racji snu nie jest jasne, kiedy właściwie do udaru doszło, a w jego przypadku czas ma kluczowe znaczenie. To stan bezpośrednio zagrażający życiu lub zdrowiu, który wymaga natychmiastowej interwencji. Przyjmuje się, że okno terapeutyczne trwa nie dłużej niż 4,5 godziny. Najnowsze badania wskazują, że wake-up stroke najczęściej pojawia się tuż przed przebudzeniem, co stanowi istotną informację zarówno dla pacjentów, jak i lekarzy.

Porannego udaru doświadcza liczna grupa pacjentów. Szacuje się, że tego typu udary to ok. jedna piąta wszystkich udarów niedokrwiennych. O której godzinie ujawniają się objawy?

"Dane epidemiologiczne wskazują na zmienny rytm okołodobowy występowania udarów niedokrwiennych. Duża populacja pacjentów z udarem niedokrwiennym wykazywała początkowe objawy w godzinach porannych (między 6 rano a południem, ze szczytem ok. 8.30). Drugi, mniejszy szczyt obserwowano wieczorem, w nocy zaś częstość udarów była znikoma" - wskazano w pracy zatytułowanej "Wake-up stroke - diagnostyka, postępowanie, leczenie". Szczególną czujność trzeba więc zachować między godz. 6 a 9 rano.

Kilka czynników ryzyka udaru niedokrwiennego wykazuje zmienność dobową prowadzącą do zwiększonego ryzyka udaru we wczesnych godzinach porannych. Zwraca się uwagę m.in. na wahania ciśnienia tętniczego.

"Poranna skurczowa wartość ciśnienia tętniczego wzrasta o 20-25 mm Hg, a u osób starszych, które mają mniej podatne i elastyczne ściany tętnic - o 40-60 mm Hg. W sytuacjach patologicznych, takich jak nadciśnienie tętnicze lub obturacyjny bezdech senny, fizjologiczne fluktuacje (wahania - red.), zwłaszcza nocny spadek ciśnienia tętniczego, są osłabione" - czytamy. Występowanie tego typu udaru łączone jest także z epizodami migotania przedsionków, które są częstsze o poranku.

Mowa także o procesie krzepnięcia krwi, w tym o porannym wzroście płytek krwi oraz czynników krzepnięcia.

Ryzyko wystąpienia wake-up stroke zwiększa obturacyjny bezdech senny. W schorzeniu tym mamy do czynienia z powtarzającymi się epizodami bezdechów i spłyceń oddechu, które spowodowane są całkowitą bądź częściową blokadą przepływu powietrza. Nagłe spadki poziomu tlenu we krwi, które wtedy występują, mogą niekorzystnie wpływać na zdrowie serca. Nie pozostają także bez wpływu na mózg. Stwierdzono też, że ryzyko tego typu udaru wzrasta podczas fazy snu REM.

Objawy porannego udaru są takie same jak udaru, który występuje w ciągu dnia. Jedyna różnica polega na tym, że objawy te nie są zauważane, dopóki pacjent się nie obudzi.

Objawy udaru obejmują:

• asymetrię twarzy (np. opadanie kącika ust),
• utratę władzy w kończynach,
• niezrozumiałą mowę,
• trudności ze zrozumieniem mowy,
• zawroty głowy,
• silny ból głowy,
• zaburzenia widzenia,
• dezorientację,
• zaburzenia równowagi i koordynacji ruchów,
• kłopoty z chodzeniem.

Osoba, która doświadczyła wake-up stroke, gdy otwiera oczy, może niewyraźnie widzieć, może doświadczyć podwójnego widzenia, a nawet utraty wzroku. Może także zauważyć, że mięśnie stały się wiotkie, co nie pozwala np. na pościelenie łóżka.

Jeśli pojawiły się wymienione objawy (nie muszą tylko po przebudzeniu), należy niezwłocznie wezwać pogotowie ratunkowe.

Z uwagi na to, że czas wystąpienia tego typu udaru jest nieznany, osoby nim dotknięte często nie kwalifikują się do leczenia za pomocą tkankowego aktywatora plazminogenu (tPA). Jest to wysoce skuteczne leczenie przywracające przepływ krwi do mózgu, ale musi ono zostać rozpoczęte w ciągu 4,5 godziny od wystąpienia udaru. Dlatego z objawami neurologicznymi po przebudzeniu trzeba jak najszybciej udać się do szpitala.

Pacjentowi powinien towarzyszyć członek rodziny, który wie, jakie leki on przyjmuje i kiedy ostatnio widziano go bez objawów. Leczenie udarów zależy od czasu wystąpienia objawów. Pacjenci, którzy zgłaszają się od razu, mają lepsze wyniki w porównaniu z tymi, którzy czekają w domu - zauważa dr Fernanda Bellolio z Departamentu Medycyny Ratunkowej i Badań Nauk o Zdrowiu Kliniki Mayo, cytowana przez Irish Heart Foundation.

Podkreśla się rolę takich badań jak tomografia komputerowa i rezonans magnetyczny. Coraz częściej eksperci zalecają stosowanie neuroobrazowania w celu określenia czasu wystąpienia udaru i włączenia większej liczby pacjentów po porannym udarze do leczenia reperfuzyjnego.  

Powrót do zdrowia przebiega według podobnego schematu, jak w przypadku innych udarów.

CZYTAJ TAKŻE: 

Udar mózgu. Pierwsze sygnały mogą pojawić się już 10 lat przed jego wystąpieniem

Najlepsze wskazówki, jak zapobiec udarowi 

Wirtualna rehabilitacja poudarowa jest tak samo skuteczna jak tradycyjna?