Wysoki poziom kortyzolu nie boli, ale wysyła sygnały. Widać je na karku i twarzy
Ten naturalny hormon steroidowy, powszechnie nazywany hormonem stresu, jest wydzielany w sytuacjach, gdy organizm musi zostać zmobilizowany do działania. Mowa oczywiście o kortyzolu. Jako główny przedstawiciel glikokortykosteroidów w ciele człowieka, istotnie wpływa na wszelkie procesy metaboliczne, dlatego zarówno jego obniżony jak i podwyższony poziom we krwi może nieść za sobą poważne konsekwencje, wiążące się z przykrymi dolegliwościami. Czym jest kortyzol? Jakie są jego normy? Jak objawia się jego niedobór i nadmiar? Bierzemy pod lupę hormon stresu.
Kortyzol należy do grupy naturalnych hormonów steroidowych, jest produkowany w korze nadnerczy, a dokładniej w jej części zwanej warstwą pasmowatą, pod wpływem wzrostu stężenia hormonu z przysadki mózgowej. Stężenie kortyzolu nie jest stałe - w godzinach porannych jego poziom wzrasta, natomiast w okolicach północy jest najniższy.
Kortyzol wydzielany jest w sytuacjach silnego stresu i zalicza się go do grupy hormonów odpowiedzialnych za "walkę i ucieczkę". Jednak nie chodzi tylko o stres psychiczny, mowa także o stresie fizycznym, związanym z dużym wysiłkiem, oraz z głodzeniem organizmu.
Kortyzol szeroko wpływa na różne procesy metaboliczne. Jego główną rolą w ludzkim ciele jest podwyższenie poziomu glukozy we krwi, szczególnie w warunkach, wymagających mobilizacji. Ma to na celu przygotowanie organizmu do sytuacji, w których niezbędna jest energia do działania. Wydzielanie tego hormonu wiąże się ze zwiększeniem częstości skurczu serca, dlatego w silnym stresie odczuwane jest szybsze bicie serca.
Oprócz wymienionych kortyzol pełni wiele innych funkcji:
- działa przeciwzapalnie;
- wzmaga wydzielanie kwasu żołądkowego;
- podwyższa ciśnienie krwi;
- nasila uwalnianie wolnych kwasów tłuszczowych z tkanki tłuszczowej oraz rozpad białek.
Na prawidłowy poziom kortyzolu w badaniu krwi wpływa rytm dobowy. W godzinach porannych norma waha się między 7-25 µg/dl, natomiast w pomiarze wieczornym prawidłowy poziom kortyzolu powinien wynosić 2-9 µg/dl.
Nadmierne wydzielanie kortyzolu, zwane hiperkortyzolemią ma negatywny wpływ na zdrowie i funkcjonowanie organizmu. Do głównych objawów zalicza się:
- zaburzenia nastroju, stany depresyjne;
- problemy ze snem i bezsenność;
- wzrost ciśnienia tętniczego krwi;
- częstsze oddawanie moczu i wzmożone pragnienie (związane z podwyższonym poziomem glukozy we krwi);
- obniżoną odporność - podatność na częstsze infekcje i zakażenia;
- nieregularne miesiączkowanie u kobiet oraz spadek libido u płci męskiej.
Typowymi symptomami nadmiernego wydzielania kortyzolu są: wzrost masy ciała, zaokrąglenie okolicy twarzy, odkładanie się tkanki tłuszczowej w okolicy tułowia oraz szyi (tzw. "bawoli kark"), osłabienie mięśni kończyn dolnych, czerwone rozstępy na brzuchu, udach i piersiach, a także zauważalnie cieńsza i podatniejsza na urazy skóra. Wszystkie te zmiany sugerują podejrzenie zespołu Cushinga, żeby potwierdzić lub wykluczyć taką diagnozę, należy koniecznie oznaczyć stężenie kortyzolu we krwi i zgłosić się do lekarza celem jego interpretacji.
Przyczyn nadmiernego wydzielania hormonu stresu może być wiele, jednak w 90 proc. przypadków odpowiada za nie gruczolak przysadki, czyli łagodny nowotwór wydzielający hormon adrenokortykotropowy (ACTH), który z kolei powoduje wzrost poziomu kortyzolu. U pozostałych 10 proc. pacjentów, hiperkortyzolemia może być skutkiem: raka płuc, tarczycy czy też guza nadnerczy.
Do charakterystycznych objawów, sugerujących obniżenie wydzielania hormonu stresu należą:
- ogólne osłabienie i częste omdlenia, na skutek niskiego poziomu glukozy we krwi;
- niska tolerancja stresu;
- słaba kondycja fizyczna, szybsza męczliwość;
- niskie ciśnienie tętnicze krwi;
- biegunki;
- duże zapotrzebowanie na słone pokarmy.
Za zbyt niski poziomem kortyzolu we krwi stoi przeważnie zespół Addisona. Ta choroba, związana jest z niedoczynnością nadnerczy, co oznacza, że czynność tych narządów jest obniżona, a co za tym idzie, nie wydzielają one wystarczająco dużo kortyzolu. Niedoczynność kory nadnerczy powstaje głównie na skutek reakcji autoimmunologicznej, chociaż mogą prowadzić do niej również różne zakażenia (np. gruźlica) lub niewystarczającą ilością kluczowych enzymów.
Osoby, które planują pobrać krew w celu sprawdzenia stężenia kortyzolu, powinny być na czczo. Na badanie należy zgłosić się wcześnie rano, ze względu na dobowy rytm wydzielania tego hormonu.
Na podwyższenie poziomu hormonu stresu wpływa wiele czynników, dlatego istotne jest, aby przed pobraniem próbki krwi unikać, w miarę możliwości, sytuacji stresowych oraz ograniczyć intensywny wysiłek fizyczny. Niektóre leki również mogą zaburzyć rzeczywisty poziom kortyzolu w badanej próbce, dlatego warto skonsultować się z lekarzem i ewentualnie odstawić je odpowiednio wcześniej przed pobraniem krwi.
CZYTAJ TAKŻE:
Nie wyrywaj tylko idź do lekarza! Włoski na twarzy, brodzie i dekolcie do sygnał od organizmu
