Jak długo można nie spać? Przypadek Randy’ego Gardnera

Dorosły człowiek przesypia 1/3 życia. To wbrew pozorom czas niezmarnowany. Podczas snu w mózgu i całym organizmie zachodzi wiele pożytecznych procesów, bez których nie bylibyśmy w stanie prawidłowo funkcjonować każdego kolejnego dnia. Nie moglibyśmy też cieszyć się zdrowiem i dobrym samopoczuciem. "Sen jest to skracanie sobie życia w tym celu, aby je wydłużyć" - mawiał polski filozof Tadeusz Kotarbiński. I trudno się z tym nie zgodzić.

Sen działa jak najlepsza kuracja - podkreślają eksperci. W czasie snu 70 proc. komórek układu odpornościowego ulega regeneracji, a mózg, jak pokazały badania specjalistów z University of Rochester Medical Centre, oczyszcza się z toksyn. Sen umożliwia pozbycie się napięć emocjonalnych, poprawia pamięć, wspiera koncentrację, pozytywnie wpływa też na wygląd zewnętrzny.

Już jedna nieprzespana noc odbija się na naszej kondycji. Jej skutki łatwo nam dostrzec. Każdy z nas jest w stanie wymienić objawy, które pojawiły się w następstwie zbyt krótkiego snu. Uczucie zmęczenia, brak energii w ciągu dnia, problemy z koncentracją, bóle głowy - to tylko kilka z nich. Długotrwały brak snu, chroniczne niewyspanie zwiększają ryzyko wielu chorób. Niedobór snu wiązany jest z większym ryzykiem cukrzycy, chorób serca, otyłości, depresji, a także nowotworów.

Zdrowi dorośli potrzebują od 7 do 9 godz. snu na dobę. Niemowlęta, małe dzieci i nastolatki potrzebują go znacznie więcej, by móc rosnąć i się rozwijać. Dla przykładu - dzieci w wieku 3-5 lat powinny spać 10-13 godz. na dobę, a nastolatki w wieku 14-17 lat 8-10 godz. W przypadku osób starszych, powyżej 65. roku życia, zalecana długość snu to 7-8 godz.

Co jednak, kiedy organizm nie otrzymuje odpowiedniej dawki snu? Jak reaguje, kiedy długo nie śpimy? Jak długo można przetrwać bez snu? Bodaj najsłynniejszym eksperymentem, którego celem było zbadanie, co dzieje się z ludzkim organizmem, gdy pozbawi się go snu, był eksperyment z udziałem 17-letniego Randy’ego Gardnera z San Diego.  

W grudniu 1963 r. Gardner i jego kolega Bruce McAllister - uczniowie liceum - w ramach szkolnego festiwalu nauki zdecydowali się pobić rekord w niespaniu. Wówczas wynosił on 260 godzin. Rzut monetą rozstrzygnął, kto miał nie spać. Padło na Randy’ego. Początkowo z obserwacjami chcieli poradzić sobie sami, angażując jeszcze jednego kolegę, jednak okazało się to niemożliwe, z prostego powodu - obserwujący także nie mogli spać. Potrzebne były kolejne osoby. Do eksperymentu dołączyli: badacz snu William Dement z Uniwersytetu Stanforda, a także lekarz John J. Ross.

Eksperyment przykuł uwagę mediów. Jak zwraca uwagę BBC, "na krótki czas eksperyment chłopców stał się trzecim najczęściej opisywanym artykułem w amerykańskiej prasie krajowej - po zabójstwie Johna F. Kennedy'ego i wizycie The Beatles".

Gardner miał wokół siebie osoby, które odwracały jego uwagę od zasypiania. W ciągu dnia był zajmowany m.in. grą w koszykówkę czy pinballa. Nie zażywał żadnych środków pobudzających.  

Eksperyment zakończył się 8 stycznia 1964 roku. 17-latek nie spał w sumie 11 dni i 24 minuty - ponad 264 godziny. Przez tych 11 dni zaobserwowano u niego znaczące zmiany poznawcze i behawioralne.

Pierwsze zauważalne objawy wystąpiły u Randy’ego po dwóch dniach bez snu. Były to problemy ze skupieniem wzroku. Trzeciego dnia i czwartego dnia zaobserwowano drażliwość. Gardner stał się emocjonalny, miał silne wahania nastroju. Przejawiał też niechęć do współpracy. Czwartego dnia 17-latek zgłosił też pierwsze halucynacje. 

Szóstego dnia, jak wskazuje "Medical News Today", jego mowa stała się wolniejsza. Siódmego dnia zaczął niewyraźnie mówić, pogarszała się jego pamięć. Paranoja pojawiła się dziesiątego dnia. Dement stwierdził jednak, że Gardner wciąż był w stanie m.in. pokonać go w pinballa. Jedenastego dnia wyraz twarzy badanego, jak i ton jego głosu stały się pozbawione wyrazu. Tego też dnia poproszono go, by wykonał proste zadanie matematyczne - miał liczyć od 100 w dół, wielokrotnie odejmując siedem. W pewnym momencie zatrzymał się, zapominając, co właściwie robi. U Randy’ego w czasie eksperymentu zaobserwowano również zaburzenia zmysłów smaku, węchu i słuchu.

Ostatniego dnia eksperymentu, podczas konferencji prasowej, Gardner wydawał się być w doskonałej kondycji. "Chciałem udowodnić, że złe rzeczy się nie zdarzają, jeśli nie będziesz spać" - mówił. Później przyznał, że w wyniku eksperymentu przez lata doświadczał poważnej bezsenności.

Długotrwały brak snu niesie za sobą poważne konsekwencje i stanowi zagrożenie dla zdrowia, a nawet życia człowieka. Działa na mózg podobnie jak nadmierne spożycie alkoholu. Badania sugerują, że 24-godzinny brak snu daje efekty podobne do koncentracji alkoholu we krwi na poziomie 0,1 promila. Naukowcy podkreślają, że im większy deficyt snu, tym większe ryzyko wypadku. "Osoby pozbawione odpowiedniej dawki snu, które w ramach swojej pracy prowadzą pojazdy, są szczególnie narażone na senność za kierownicą, co może mieć poważne konsekwencje. Kierowcy, którzy śpią sześć godzin lub mniej, są o 33 proc. bardziej narażeni na wypadek na drodze w porównaniu z tymi, którzy śpią siedem lub osiem godzin" - wskazuje Sleep Foundation.

Kiedy organizm pozbawiony jest snu przez 24 godziny, pojawiają się:

• senność,
• drażliwość,
• problemy ze skupieniem, pamięcią i koncentracją,
• zaburzenia koordynacji ruchowej,
• upośledzony osąd,
• silny głód,
• piekące, opuchnięte oczy,
• zwiększone napięcie mięśni.

36 godzin bez snu skutkuje m.in.:

• zaburzeniami pamięci,
• trudnościami w przyswajaniu nowych informacji,
• trudności w przetwarzaniu sygnałów społecznych,
• zmianami behawioralnymi,
• utrudnionym podejmowaniem decyzji,
• wolnym czasem reakcji,
• zwiększonym ryzykiem błędów.

Po 48 godzinach mogą zdarzać się epizody mikrosnu. To krótkie, bo trwające od kilku do kilkudziesięciu sekund okresy całkowitej utraty przytomności. Po przebudzeniu z mikrosnu pojawia się m.in. zdezorientowanie.

Inne objawy obserwowane po 48 godzinach bez snu to:

• depersonalizacja (zatracanie poczucia własnej osoby),
• podwyższony poziom stresu,
• lęk,
• zwiększona drażliwość,
• skrajne zmęczenie.

Do skutków trzech dni bez snu należy zaliczyć:

• skrajne zmęczenie,
• trudności z wykonywaniem najprostszych czynności,
• trudności w komunikowaniu się z innymi,
• częstsze epizody mikrosnu,
• poważne problemy z pamięcią i koncentracją,
• wahania nastroju, ogromny smutek, lęk,
• ataki paranoi,
• halucynacje.

Po czterech dniach, jak wskazują eksperci, postrzeganie rzeczywistości zostanie poważnie zniekształcone, a potrzeba snu stanie się nie do zniesienia. Osoba pozbawiona snu przez tak długi czas może doświadczyć epizodów psychozy.

CZYTAJ TAKŻE: 

Zmęczenie, rozdrażnienie, problemy ze snem. Minusy przestawiania zegarków

O której wstać, by obudzić się wypoczętym? Łatwo to obliczysz!

Miewasz takie koszmary? Sprawdź, co mogą oznaczać