Boreliozę można dostrzec w oczach. Nie przegap objawów!

Borelioza to odzwierzęca choroba wektorowa przenoszona przez kleszcze, powodowana przez krętki Borrelia burgdorferi. Może dawać objawy ze strony różnych narządów i tkanek: skóry, serca, stawów, układu nerwowego. Jest najczęstszą chorobą odkleszczową na półkuli północnej. W Polsce co roku stwierdza się kilkanaście tysięcy nowych zachorowań. W 2022 r. w kraju wykryto ponad 17 tys. przypadków boreliozy. W 2021 r. było ich 12 500. W tym roku, do 15 kwietnia, jak podawał Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego - Państwowy Zakład Higieny (NIZP-PZH), odnotowano 2753 przypadki boreliozy, podczas gdy w analogicznym okresie roku poprzedniego roku było ich 1423.

Do zakażenia boreliozą dochodzi wyłącznie poprzez ukłucie przez zakażonego kleszcza. Nie można zarazić się boreliozą od osoby, która na nią choruje. 

Najwięcej zakażonych boreliozą kleszczy, jeśli chodzi o Polskę, obecnych jest we wschodniej i centralnej części kraju - w woj. mazowieckim, lubelskim, podkarpackim, a także warmińsko-mazurskim. Krętki Borrelia burgdorferi mnożą się w jelicie cienkim kleszcza, przenikają do krwi, a następnie do gruczołów ślinowych pajęczaka. Człowiek nie ulega zakażeniu od razu. Przyjmuje się, że aby doszło do zakażania boreliozą, kleszcz musi tkwić w skórze przez co najmniej 24 godziny. Lekarze podkreślają, że kluczowe jest szybkie i właściwe usunięcie kleszcza.

Borelioza nie jest łatwa w diagnostyce, objawy mogą być niespecyficzne, a ich brak nie przesądza o tym, że do zakażenia nie doszło.

Niezwykle ważne jest obserwowanie miejsca, w które wbity był kleszcz. Charakterystycznym objawem boreliozy jest bowiem rumień wędrujący. To wczesna zmiana skórna, która pojawia się na ogół po 3-30 dniach (rzadko do trzech miesięcy) po ukłuciu. Powstaje jako plamka, grudka, często z centralnym przejaśnieniem i może osiągać różne rozmiary (powiększa się i może mieć nawet kilkanaście do kilkudziesięciu centymetrów średnicy). Zwykle nie boli i nie swędzi, a znika samoistnie po 3, 4 tygodniach. Rumień wędrujący występuje jednak nie u wszystkich chorych na boreliozę, a u ok. 60-80 proc. pacjentów (niektóre źródła podają, że u 40-50 proc.). Często jest też mylony z niespecyficznymi zmianami pojawiającymi się w wyniku pokłucia przez owady.

Rumieniowi mogą towarzyszyć objawy takie jak: podwyższona temperatura, bóle głowy, bóle stawów, bóle mięśni, ogólne złe samopoczucie. Można je pomylić z przeziębieniem, grypą lub przemęczeniem. W okolicy rumienia może dojść również do powiększenia okolicznych węzłów chłonnych. Bardzo rzadko, bo u ok. 1 proc. chorych, pojawia się pseudochłoniak boreliozowy, czyli niebolesny guzek o zabarwieniu sinoczerwonym, który może występować jako zmiana pojedyncza lub rozsiana. Pojawia się najczęściej na płatkach uszu, skórze moszny lub brodawkach sutkowych.

Borelioza kojarzona jest przede wszystkim z rumieniem wędrującym, ale krętki wywołujące boreliozę z czasem mogą ulec rozsiewowi przez naczynia krwionośne i zaatakować różne narządy i układy: skórę, serce, układ nerwowy czy stawy. Faza wczesna rozsiana ma miejsce od kilku tygodni lub miesięcy po ukłuciu przez kleszcza. W tej fazie mogą wystąpić m.in. bóle kończyn, duże osłabienie, zaburzenie rytmu serca, porażenie nerwu twarzowego, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych (gorączka, bóle głowy, sztywność karku).

Zdarza się też, że borelioza rozwija się skrycie nawet przez kilka lat, początkowo nie dając wyraźnych objawów.

Borelioza może wpływać również na oczy. Zajęcie narządu wzroku obserwowane jest najczęściej w późnej fazie choroby, choć może zdarzyć się tak naprawdę na każdym jej etapie. Wskazuje się, że częstotliwość zajęcia wzroku w przebiegu boreliozy wynosi 2-4 proc.

Najczęstsze objawy oczne, jakie występują w przebiegu boreliozy, to:

• ból oka;
• pogorszenie ostrości wzroku;
• nadwrażliwość na światło (fotofobia);
• podwójne widzenie;
• męty w ciele szklistym (czyli mroczki lub muszki przed oczami - niewielkie, nieregularne kształty, które poruszają się powoli w polu widzenia);
• zaburzenia akomodacji - zaburzenia akomodacji dotyczą obniżenia elastyczności soczewki, czyli jej zdolności do sprawnego skurczu. Wtedy podczas spoglądania na różne odległości obraz się rozmazuje.

Objawem boreliozy może być zapalenie spojówek. Towarzyszy ono często objawom grypopodobnym w pierwszej fazie choroby. Charakterystyczne dla zapalenia spojówek są: zaczerwienienie oka, uczucie pieczenia i swędzenia, nadmierne łzawienie oka, nadwrażliwość na światło oraz obecność ropnej wydzieliny. W przebiegu boreliozy stwierdza się również: zapalenie rogówki (typowe dla późniejszych faz boreliozy; objawy to: pogorszenie ostrości widzenia, zaczerwienienie oka, obrzęk powiek), a także zapalenie twardówki i nadtwardówki (w pierwszej i trzeciej fazie choroby).

Borelioza może też wywołać zapalenie błony naczyniowej (znajduje się ona między twardówką a siatkówką). Objawy zależą od jego umiejscowienia i charakteru. Na przykład zapalenie przedniego odcinka błony naczyniowej objawia się nagłym bólem i zaczerwienieniem gałki ocznej, światłowstrętem i różnego stopnia pogorszeniem ostrości wzroku.

U chorych z boreliozą stwierdza się również zapalenie nerwu wzrokowego, zapalenie wnętrza gałki ocznej, neuropatię niedokrwienną nerwu II czy porażenie nerwów gałkoruchowych.

Rozpoznanie rumienia wędrującego jest tożsame ze stwierdzeniem boreliozy. Nie są potrzebne dodatkowe badania. W innym przypadku konieczne są badania laboratoryjne. Diagnostyka powinna przebiegać dwuetapowo. Pierwszy etap to badanie przeciwciał przeciwko Borrelia burgdorferi metodą ELISA. Test serologiczny pozwala na oznaczenie w surowicy krwi przeciwciał w klasie IgM oraz IgG. Test Western Blot jest stosowany w ramach drugiego etapu w celu weryfikacji wyników wątpliwych lub dodatnich uzyskanych w pierwszym teście.

Leczenie boreliozy zależy od stadium choroby i postaci klinicznej. Chorobę leczy się antybiotykami. Stosuje się też leczenie objawowe, które łagodzi dolegliwości towarzyszące, np. zapalenie stawów.

CZYTAJ TAKŻE: 

Nawet nie wiesz, że przyciągasz kleszcze. Unikaj w ciągu dnia i wieczorem

Co zjada kleszcze? Oto zwierzęta, które ochronią nas przed inwazją

Posadź w ogrodzie i uwolnij się od kleszczy. Jakich roślin boją się te pasożyty?