Nie tylko nadmierne spożycie soli. Tak cukier wpływa na ciśnienie krwi
Przekonanie o tym, że tylko sól powoduje nadciśnienie, jest błędne. Owszem, sól podnosi ciśnienie, ale nie jest jedynym czynnikiem ryzyka. Największym problemem współczesnej diety jest nadmiar cukru, który również może być przyczyną nadciśnienia. W jaki sposób cukier podnosi ciśnienie krwi? Wyjaśniamy.
Coraz więcej dowodów wskazuje na istotną rolę cukru - zwłaszcza fruktozy - w rozwoju nadciśnienia. Nadmierne spożycie cukru zwiększa poziom kwasu moczowego, co może prowadzić do dalszych komplikacji zdrowotnych.
Czym jest kwas moczowy? To związek chemiczny, który powstaje w ludzkim organizmie w wyniku metabolizmu puryn - obecnych w mięsie, podrobach, roślinach strączkowych i rybach, ale także w cukrach. Największe stężenie puryn wykazuje fruktoza. Kiedy organizm wytwarza nadmiar kwasu moczowego, zaczynają się problemy zdrowotne. Ten stan nazywa się hiperurykemią i może wywoływać dnę moczanową, kamicę nerkową i właśnie nadciśnienie tętnicze.
Przyjrzyjmy się winowajcy, czyli fruktozie. W jaki sposób podnosi poziom kwasu moczowego? Fruktoza to cukier prosty, który na ogół dobrze się kojarzy, bo ze zdrowymi przecież owocami. Fakt, znajdziemy ją w owocach i miodzie, ale to nie te źródła budzą największe obawy lekarzy i dietetyków. Fruktoza, dodawana do przetworzonej żywności pod postacią syropu glukozowo-fruktozowego, stanowi największe zagrożenie.
Fruktoza jest bardzo szybko rozkładana przez wątrobę. W tym procesie następuje intensywne zużycie ATP, czyli głównej energii komórkowej. Na jej miejsce wytwarzane są duże ilości AMP, który przekształcany jest w kwas moczowy. Naturalną konsekwencją spożywania nadmiaru fruktozy jest nadprodukcja kwasu moczowego.
To, jak wysoki poziom kwasu moczowego wpływa na ciśnienie krwi, opisał m.in. zespół amerykańskich i japońskich naukowców na łamach "Hypertension Research". Duża analiza (7848 uczestników, średnio 4-letnia obserwacja) wykazała związek pomiędzy poziomem kwasu moczowego a rozwojem nadciśnienia. Wyniki pokazują, że nadmiar kwasu moczowego powoduje hamowanie tlenku azotu, który odpowiada za prawidłową pracę naczyń krwionośnych. W konsekwencji nie rozszerzają się prawidłowo, a ich zwężenie prowadzi do nadciśnienia.
Nadmierne spożycie cukru może prowadzić do insulinooporności, która z kolei zwiększa retencję sodu w nerkach. Zatrzymanie sodu powoduje wzrost objętości krwi, co podnosi ciśnienie tętnicze. Dodatkowo, insulinooporność sprzyja stanom zapalnym i stresowi oksydacyjnemu, co również wpływa na wzrost ciśnienia. Fruktoza może zwiększać wrażliwość organizmu na sól, co oznacza, że nawet umiarkowane spożycie soli w połączeniu z wysokim spożyciem fruktozy może prowadzić do znacznego wzrostu ciśnienia krwi. Badania na zwierzętach wykazały, że dieta bogata we fruktozę i sól prowadzi do retencji sodu, zwiększenia ciśnienia krwi i upośledzenia dostępności tlenku azotu w nerkach.
Fruktoza może aktywować układ współczulny, prowadząc do zwiększonego wydzielania adrenaliny i noradrenaliny. Te hormony przyspieszają akcję serca i zwężają naczynia krwionośne, co skutkuje podniesieniem ciśnienia krwi. Aktywuje również komórki zapalne w ścianach naczyń, co powoduje uszkodzenia śródbłonka naczyniowego. To nie wszystko - kwas moczowy sprawia, że sól i woda są zatrzymywane, a krew zwiększa swoją objętość. Wszystkie te procesy razem skutkują wzrostem ciśnienia, a długofalowo - przerostem lewej komory serca, miażdżycą i uszkodzeniem nerek.
W obliczu informacji, które przekazują naukowcy, należy zmienić podejście do profilaktyki nadciśnienia i chorób układu sercowo-naczyniowego. Wystrzeganie się soli nie wystarczy, by ich uniknąć. Trzeba również zmniejszyć ilość spożywanej fruktozy. Najlepszym sposobem jest ograniczenie się do przyjmowania jej w formie naturalnej, czyli z owoców. Natomiast napoje gazowane, słodycze i inne produkty zawierające syrop glukozowo-fruktozowy należy całkowicie wyeliminować z diety. Takie podejście sugeruje metaanaliza z 2023 roku, która wykazała, że każde dodatkowe 250 ml słodzonego napoju dziennie wiąże się ze wzrostem ciśnienia skurczowego średnio o 0,24 mmHg.
Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) zaleca, aby dodany cukier stanowił mniej niż 10 proc. dziennego spożycia kalorii, a najlepiej mniej niż 5 proc. Jak to osiągnąć w czasach, gdy mnóstwo produktów (nie tylko słodyczy) ma dodawany cukier? Najważniejsze jest czytanie składów i przygotowywanie posiłków od podstaw. Najczęściej dodatki poprawiające smak znajdują się w półproduktach i daniach gotowych - nawet tych, które z pozoru powinny być zdrowe. Zmiana sposobu odżywiania to sposób na skuteczną walkę z nadciśnieniem. Bez tego przyjmowanie leków nie przyniesie spodziewanych efektów.
Źródła:
Uric acid and hypertension [do.i.:https://www.nature.com/articles/s41440-020-0481-6].
Uric Acid and Hypertension: a Review of Evidence and Future Perspectives for the Management of Cardiovascular Risk [do.i. https://www.ahajournals.org/doi/10.1161/HYPERTENS].
Kostka-Jeziorny, Katarzyna, and Andrzej Tykarski. "Cukrzyca i nadciśnienie. Słynne duety w medycynie." Kardiologia w Praktyce 15.1-2 (2021): 20-23.
CZYTAJ TAKŻE:
Gorzka prawda o cukrze. Czy cukier brązowy to naprawdę lepszy wybór?
Stłuszczenie wątroby występuje coraz częściej. Co jeść i jak jeść, by pomóc wątrobie?
Piją rano, a to wieczorem działa lepiej. Reguluje cukier i cholesterol, zmniejsza apetyt
