Choć zdrowe, latem unikaj. Słońce może wywołać efekty niepożądane

Stosowanie ziół to dobra praktyka w profilaktyce i wspieraniu leczenia różnych dolegliwości. Nie można jednak robić tego nierozsądnie - fitoterapeuci przestrzegają przed działaniami niepożądanymi. Substancje aktywne zawarte w ziołach mogą wchodzić w interakcje z lekami, jedzeniem, a także światłem słonecznym. W okresie letnim, gdy ekspozycja na promieniowanie ultrafioletowe (UV) jest największa, niektóre związki zawarte w roślinach mogą wywoływać niebezpieczne reakcje skórne - od zaczerwienień i oparzeń aż po przewlekłe przebarwienia lub reakcje alergiczne. Reakcje te dzielą się na fototoksyczne i fotouczulające (fotoalergiczne) - i choć często mylone, różnią się one mechanizmem oraz skutkami.

Fototoksyczność jest wynikiem bezpośredniego uszkodzenia tkanek przez substancje chemiczne obecne w organizmie, które pod wpływem promieniowania UV (zwłaszcza UVA) ulegają aktywacji i generują reaktywne formy tlenu (ROS). Te wolne rodniki natychmiast uszkadzają komórki skóry, powodując reakcję przypominającą silne oparzenie słoneczne. Reakcja na substancje fototoksyczne może wystąpić u każdego. Objawy pojawiają się szybko i głównie w miejscach, które były eksponowane na światło słoneczne.

Objawy:

• intensywny rumień, uczucie gorąca,
• obrzęk i pieczenie skóry,
• powstawanie pęcherzy, czasem bąbli,
• późniejsze brunatne przebarwienia, które mogą utrzymywać się tygodniami.

Fotouczulenie to bardziej złożony proces. Powstaje, gdy dana substancja (lub jej metabolit) po pochłonięciu promieniowania UV zmienia swoją strukturę chemiczną i staje się alergenem (haptenem). Układ odpornościowy rozpoznaje ten związek jako “obcy" i reaguje zapaleniem. Reakcja pojawia się u osób cierpiących na alergie i zwykle pojawia się dopiero po kilkukrotnym kontakcie z połączeniem ziół i UV. Pierwsze objawy mogą występować dopiero po dobie od ekspozycji na słońce.

Objawy:

• świąd, pieczenie skóry,
• wysypka grudkowo-plamista, pokrzywka,
• pęcherze, złuszczanie naskórka,
• zmiany skórne mogą się rozprzestrzeniać poza obszary nasłonecznione.

Rośliny, które działają fototoksycznie lub fotouczulająco mogą w połączeniu ze słońcem wywołać opisane wyżej objawy. Do najczęstszych "winowajców" należą zarówno dobrze znane z aptek i domowych herbatek zioła, jak i naturalne olejki roślinne obecne w kosmetykach. Wśród nich warto szczególnie uważać na:

• Dziurawiec zwyczajny (Hypericum perforatum) - to jedno z najmocniejszych ziół o działaniu fototoksycznym. Zawarta w nim hiperycyna może powodować oparzenia i przebarwienia nawet po zastosowaniu w formie kapsułek lub herbaty.
• Ruta zwyczajna (Ruta graveolens) - tradycyjnie stosowana w schorzeniach układu moczowego i pokarmowego, zawiera furanokumaryny, które w kontakcie ze słońcem mogą prowadzić do ciężkich reakcji skórnych.
• Arcydzięgiel litwor (Angelica archangelica) - choć ceniony za swoje właściwości uspokajające i wspieranie trawienia, również zawiera związki fototoksyczne.
• Pietruszka zwyczajna, seler i pasternak - warzywa z rodziny selerowatych (Apiaceae), w tym ich liście i sok, mogą działać fototoksycznie, szczególnie przy kontakcie z sokiem i słońcem (tzw. dermatoza ogrodników).
• Nagietek lekarski (Calendula officinalis) - często stosowany w kremach i maściach gojących, może powodować fotoalergie, zwłaszcza u osób o skórze wrażliwej.
• Rumianek pospolity (Matricaria chamomilla) - znany i lubiany, jednak zawarte w nim laktony seskwiterpenowe bywają uczulające i przy kontakcie ze słońcem mogą wywoływać reakcje fotoalergiczne.
• Arnika górska (Arnica montana) - stosowana miejscowo na stłuczenia i bóle mięśni, może u niektórych osób prowadzić do reakcji fotoalergicznych.
• Bergamotka, limonka i inne cytrusy - zawarte w ich olejkach eterycznych związki (np. bergapten) są silnie fototoksyczne; używanie perfum czy balsamów z ich dodatkiem latem może skutkować powstaniem trwałych przebarwień.
• Krwawnik pospolity, wrotycz i bylica - zawierają substancje o potencjale uczulającym, które w obecności światła UV mogą wywoływać zmiany zapalne skóry.

Substancje zawarte w tych roślinach reagują nie tylko ze światłem słonecznym. Mogą też powodować podrażnienia i inne nieprzyjemne objawy po zabiegach kosmetycznych z wykorzystaniem lasera.

Najlepiej jest unikać stosowania preparatów z roślinami z listy umieszczonej powyżej. Od wiosny do jesieni odstaw napary, kosmetyki i maści, które je zawierają. Dziurawiec, ruta czy arcydzięgiel mogą powodować ciężkie reakcje nawet przy krótkim spacerze w pełnym słońcu. Jeśli musisz ich użyć (np. w terapii depresji czy przy problemach trawiennych), unikaj słońca i stosuj bardzo wysoką ochronę przeciwsłoneczną.

Dodatkowo nie możesz opalać się natychmiast po odstawieniu roślin fototoksycznych i fotouczulających. Zawarte w nich substancje - furanokumaryny i hiperycyna długo utrzymują się w organizmie. Dlatego z opalaniem lub zabiegami laserowymi warto poczekać ok. 5 - 7 dni. W przypadku dziurawca okres półtrwania substancji może wymagać dwóch tygodni unikania ekspozycji na światło słoneczne i lasery kosmetyczne.

Jeśli stosujesz naturalne kosmetyki np. ziołowe hydrolaty - sprawdź skład. Jeśli zawierają ekstrakty z roślin fotouczulających, nie stosuj ich za dnia. Jeśli zdecydujesz się na stosowanie na noc obserwuj reakcje skóry - może się okazać, że będą wywoływać podrażnienia lub zaczerwienienia. W przypadku, gdy nie możesz zrezygnować z preparatów ziołowych zawsze stosuj wysoką ochronę SPF, najlepiej o szerokim spektrum (UVA + UVB), nakładane 20 - 30 minut przed wyjściem.  Noś nakrycia głowy, możesz również przetestować odzież w filtrami UV - można już kupić takie ubrania funkcyjne. Jeśli to możliwe unikaj wychodzenia z domu w godzinach 10:00 - 16:00.

Stosowanie ochrony to tylko jedno rozwiązanie, innym - łatwiejszym jest zmiana ziół na takie o podobnych właściwościach, ale nie reagujące ze słońcem. Jakie rośliny możesz stosować bezpiecznie również latem? Są to m.in.:

• melisa - łagodząca, przeciwlękowa,
• mięta pieprzowa - odświeżająca, trawienna,
• lipa, czystek, pokrzywa - napotne, oczyszczające,
• rooibos (Aspalathus linearis) - bogaty w antyoksydanty, brak reakcji UV,
• mięta cytrynowa (bez dodatków cytrusów).

Latem, gdy promieniowanie słoneczne działa z największą intensywnością, ostrożność w stosowaniu ziół staje się równie istotna jak wybór odpowiedniego filtra UV. Niektóre rośliny, choć na co dzień korzystne dla zdrowia, w połączeniu ze słońcem mogą stać się źródłem poważnych reakcji skórnych. Ich działanie nie zawsze jest oczywiste - dotyczy nie tylko naparów, ale również maści, olejków i kosmetyków z dodatkiem naturalnych ekstraktów. Świadome podejście do fitoterapii w okresie letnim to nie tylko troska o efektywność kuracji, ale przede wszystkim o bezpieczeństwo skóry i komfort funkcjonowania. Rozsądek, znajomość mechanizmów działania ziół oraz umiejętne ich dawkowanie pozwoli uniknąć przykrych konsekwencji.

CZYTAJ TAKŻE:

Zapomnisz o grzybicy, a stopy staną się miękkie i gładkie. Rób raz w tygodniu

Herbata stulatków z niebieskich stref. Przygotujesz z trzech składników

Problemy neurologiczne, gorszy wzrok, problemy skórne. Brakuje ważnej witaminy