Stosujesz te leki? Lepiej zostań w domu. Po nich nie wolno wychodzić na słońce
Każdy lek, niezależnie od tego, jak szeroko jest stosowany i jak bardzo jest uważany za bezpieczny, w trakcie terapii może wywoływać działania niepożądane. Jednym z takich działań są reakcje skórne po ekspozycji na światło. Jakie rodzaje takich reakcji wyrożniamy? W jaki sposób się objawiają i które leki wywołują je najczęściej? Wyjaśniamy.
Leki mogą wywoływać dwa główne typy reakcji skórnych. Pierwszym z nich jest fototoksyczność, która jest reakcją niezależną od układu immunologicznego, a od dawki przyjętego leku. W jej przebiegu lek bądź jego metabolit odkłada się w obrębie skóry. W niej, pod wpływem promieni UV, może przekształcać się w niestabilny związek chemiczny, który uczestniczy w formacji wolnych rodników. Te ostatnie są przyczyną stresu oksydacyjnego, który jest odpowiedzialny za uszkodzenie komórek i zmiany skórne przypominające często poważne oparzenia słoneczne. Fototoksyczność leku ujawnia się szybko, najczęściej w ciągu kilku minut do kilku godzin, i mija po zaprzestaniu przyjmowania leku.
Drugim typem polekowej reakcji skórnej związanej z ekspozycją na słońce jest fotoalergia. Jest to reakcja nadwrażliwości, która rozwija się z opóźnieniem. Pierwszą jej fazą jest sensytyzacja, w trakcie której cząsteczki leku przyłączają się do obecnych w skórze molekuł (np. białek), w wyniku czego powstaje fotoalergen. Proces ten trwa od siedmiu do 10 dni. Następnie po ekspozycji na słońce dochodzi do reakcji układu odpornościowego w skórze, co prowadzi do pojawienia się zmian przypominających egzemę bądź liszaja płaskiego.
Antybiotyki są bez wątpienia grupą leków najbardziej znaną ze swojej zdolności do wywoływania reakcji na słońce. Najczęściej ich przyczyną są leki z grupy fluorochinolonów (np. ciprofloksacyna), tetracyklin (np. doksycyklina) i sulfonamidów. Zwykle są one przyczyną fototoksycznych reakcji na słońce objawiających się silnym zaczerwienieniem, a czasem również obecnością pęcherzy i pęcherzyków wypełnionych surowiczym płynem. Fluorochinolony mogą dodatkowo wywoływać reakcje fotoalergiczne, które pojawiają się po ok. tygodniu od przyjęcia leku. Objawiają się m.in. zaczerwienieniem, świądem, wysypką w obrębie skóry eksponowanej na światło.
Kolejną grupą leków, która może wywoływać reakcje skórne na światło, są leki przeciwgrzybicze. Są one stosowane w leczeniu grzybic paznokci, jak i poważniejszych grzybic układowych u pacjentów z osłabionym układem odpornościowym. Do głównych leków zalicza się tutaj azole (np. itrakonazol, ketokonazol, worykonazol) i gryzeofulwinę. Podobnie jak antybiotyki najczęściej odpowiedzialne są za reakcje fototoksyczne, uwarunkowane odkładaniem się leku bądź jego metabolitu w obrębie skóry. Mogą wywoływać rumień, ból i obecność pęcherzy po ekspozycji na słońce. Gryzeofulwina ponadto może również być przyczyną reakcji o mechanizmie fotoalergicznym.
Właściwości uczulające mogą mieć również niektóre leki stosowane w leczeniu chorób układu sercowo-naczyniowego. Zalicza się tutaj m.in.:
- amiodaron, wykorzystywany jako lek antyarytmiczny w leczeniu napadu migotania bądź trzepotania przedsionków, migotania komór czy częstoskurczu komorowego;
- atorwastatynę, która jest lekiem obniżającym poziom cholesterolu we krwi, stosowanym m.in. u osób z hiperlipidemią czy po zawale serca;
- diltiazem, stosowany w łagodzeniu objawów przewlekłej dławicy piersiowej;
- niektóre leki moczopędne (np. hydrochlorotiazyd, furosemid) stosowane m.in. w leczeniu ciężkiego nadciśnienia tętniczego czy w przebiegu chorób nerek.
Zdecydowana większość tych leków wywołuje reakcje fototoksyczne objawiające się m.in. rumieniem na skórze i pęcherzami surowiczymi. Hydrochlorotiazyd może dodatkowo być przyczyną wysypki, ponieważ ma właściwości fotoalergizujące.
Niewiele osób zdaje sobie sprawę, że powszechnie dostępne i bardzo chętnie stosowane przez nas niesteroidowe leki przeciwzapalne mogą wywoływać niepożądane reakcje po ekspozycji na promieniowanie UV. Mają one zarówno właściwości fototoksyczne (np. ibuprofen, naproksen, diklofenak czy ketoprofen), jak i fotouczulające (np. celekoksyb, ketoprofen i diklofenak). Z tego powodu leki te należy bardzo ostrożnie stosować w okresach letnich, kiedy natężenie światła jest bardzo intensywne.
Nie ma metody, która pozwoliłaby z całą pewnością zapobiec skórnym reakcjom polekowym na promieniowanie UV. Istnieje jednak kilka zaleceń, dzięki którym można zmniejszyć ryzyko ich pojawienia się. Po pierwsze w trakcie stosowania leku, który ma właściwości fotouczulające, należy w jak największym stopniu unikać ekspozycji ciała na słońce. Nie powinno się również korzystać z solarium. Dodatkowo warto zadbać o dobrą ochronę skóry odpowiednim ubiorem i kremami z wysokim (minimum 50) filtrem SPF. W razie pojawienia się takiej reakcji należy jak najszybciej skontaktować się z lekarzem. Najskuteczniejszą metodą leczenia jest odstawienie leku, który mógł ją wywołać, oczywiście po wcześniejszej konsultacji ze specjalistą.
CZYTAJ TAKŻE:
Częsty błąd popełniany wiosną. Blokuje naturalną syntezę witaminy D
