Leki na ból i gorączkę bez recepty nie są dobre dla każdego. Co trzeba wiedzieć o NLPZ?

Choć nie wszyscy kojarzą nazwę "niesteroidowe leki przeciwzapalne", to większość z nas miała z nimi styczność. Niesteroidowe leki przeciwzapalne, w skrócie NLPZ to dostępne powszechnie, w większości bez recepty, środki o działaniu przeciwbólowym, przeciwzapalnym i przeciwgorączkowym, bez których trudno wyobrazić sobie domową apteczkę. Zwykle bywają pierwszym wyborem w takich dolegliwości jak gorączka, ból głowy, ból stawów czy bole menstruacyjne. 

Bez wątpienia najbardziej znanym lekiem z grupy NLPZ jest ibuprofen, ale leków z tej grypy jest wiele więcej. Tak wygląda podział NLPZ ze względu na zawartą w farmaceutyku substancję aktywną. Wyróżnia się:

• pochodne kwasu salicylowego;
• pochodne kwasu propionowego;
• pochodne alifatyczne i hetocykliczne;
• pochodne benzotiazyny;
• pochodne kwasu fenylooctowego;
• pochodne nafytloketonow;
• koksyby;
• pochodne kwasu fenylooctowego;
• pochodne kwasu antranilowego;
• pochodne nafytloketonow.

Działanie farmakologiczne leków z grupy NLPZ bazuje na blokowaniu cyklooksygenaz, a dokładniej COX-1 i COX-2. Pierwszy z wymienionych enzymów stymuluje syntezę prostaglandyn, które działają protekcyjnie na śluzówkę żołądka,  naczynia krwionośne oraz płytki krwi. Dlatego hamowanie funkcji COX-1 przez NLPZ, powoduje występowanie wielu działań niepożądanych. Z kolei COX-2 odpowiada za produkcję mediatorów stanu zapalnego. 

Inne działanie leków NLPZ to hamowanie syntezy czynnika reumatoidalnego oraz aktywności enzymów niszczących tkankę łączną, a także zapobieganie syntezie wolnych rodników i zlepianiu się płytek krwi.

Na rynku dostępne są dwa rodzaje niesteroidowych leków przeciwzapalnych:

• selektywne, hamujące przede wszystkim COX-2, np. koksyby;
• nieselektywne, które blokują zarówno COX-1 jak i COX-2, np. ketoprofen, diklofenak, czy wspomniany już ibuprofen. 

Niesteroidowe leki przeciwzapalne są zażywane z różnych przyczyn. Pacjenci najczęściej stosują je z powodu: bólu głowy, mięśni, stawów i kości, nieprzyjemnych miesiączek czy bólu zęba. Można je przyjmować także w ramach walki z przeziębieniem, gorączką, jak i w leczeniu przeciwbólowym po kontuzji, a nawet w profilaktyce udaru i zakrzepów. W kardiologii zastosowanie znajduje przede wszystkim kwas acetylosalicylowy (popularną spirynę) podawany pacjentom z ostrymi zespołami wieńcowymi i migrenowym bólem głowy. 

NLPZ są pierwszym szczeblem tak zwanej drabiny enelgetycznej, czyli zdefiniowanego przez Światową Organizację Zdrowia schematu stosowania leków przeciwbólowych. Jeżeli dolegliwości bólowe są znacznie nasilone, należy rozważyć połączenie NLPZ z opioidowymi lekami przeciwbólowymi.  

Zasadniczymi przeciwwskazaniami do stosowania niesteroidowych leków przeciwzapalnych są: niewydolność wątroby, zaburzenia krzepnięcia, wiek poniżej 3 roku życia, toczeń rumieniowaty, przewlekłe zapalenie jelit, oraz niektóre choroby nerek i serca.  

Niewskazane jest również łączenie różnych grup NLPZ bez porozumienia z lekarzem. 

Czytaj także: Jak prawidłowo przyjmować leki? "Na czczo" znaczy coś innego, niż myślisz. 

Niesteroidowe leki przeciwzapalne mogą być szkodliwe dla płodu i maleńkich dzieci dlatego też są odradzane kobietom  ciąży. Leków z ibuprofenem w składzie nie wolno przyjmować podczas ciąży, ale już w trakcie karmienia piersią są one jak najbardziej dozwolone, gdyż nie dostają się do mleka - mogą być pomocne działając przeciwbólowo i przeciwzapalnie przy nawale pokarmu i bolesnych brodawkach sutkowych. 

Do niedawna kobiety w ciąży bez obaw zażywały leki przeciwbólowe z paracetamolem w składzie. Jednak kilka lat temu coraz silniejsze stają się głosy naukowców, którzy odradzają ich przyjmowania ciężarnym. Zdaniem międzynarodowej grupy 91 ekspertów tej pory wpływ paracetamolu na płód nie był dobrze zadbany, a obecnie znaleziono połączenie między przyjmowaniem paracetamolu przez matki, a nadpobudliwością, ADHD i wcześniejszym dojrzewaniem płciowym u dzieci. Lekarze radzą więc by w ciąży, o ile nie jest to konieczne, nie przyjmować paracetamolu lub ograniczać jego dawkę. 

Warto wiedzieć, że na ulotkach NLPZ, jak i wszystkich innych leków, zazwyczaj znajdziemy informację, że leku nie należy przyjmować w trakcie karmienia - producenci medykamentów, co oczywiste, nie dysponują badaniami z udziałem karmiących kobiet. Dlatego też młode mamy i położne laktacyjne sięgają do Laktacyjnego Leksykonu Leków, którego oryginalnym źródłem jest znana na całym świecie strona e-lantacia.com, gdzie wpływ leków na laktację jest dokładnie opisany (zbadany jest poziom przenikania substancji czynnej leku do mleka), a leki oznaczone kolorem zielonym można przyjmować bezpiecznie podczas karmienia. 

Przy przyjmowaniu niesteroidowych leków przeciwzapalnych najczęstsze skutki uboczne to zaburzenia ze strony funkcjonowania układu pokarmowego, takie jak: zaparcia, biegunki, nudności i wymioty. 

Wielu pacjentów narzeka również na bóle brzucha spowodowane podrażnieniem śluzówki, zaburzenia wchłaniania, a nawet krwawienia z przewodu pokarmowego. 

Należy mieć na uwadze niebezpieczeństwo stosowania tych leków u osób starszych, u których mogą one pogłębiać niewydolność krążenia. Odnotowano także negatywny wpływ NLPZ na układ nerwowy, objawiający się: zawrotami głowy, drżeniem mięśni, obniżeniem nastroju, a nawet aseptycznym zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych.

Przy wyborze leku należy kierować się bezpieczeństwem i pamiętać o działaniach niepożądanych. Jeżeli zażywasz leki przeciwzakrzepowe lub przeciwcukrzycowe, koniecznie poinformuj o tym fakcie swojego lekarza rodzinnego, dlatego że NLPZ mogą nasilać ich działanie i prowadzić do niepożądanych efektów. 

Ze względu na to, że większość środków wykazuje działanie przeciwbólowe dopiero po dwóch godzinach od zażycia, a przeciwzapalne nawet do kilku dni, nie zażywaj większej ilości leków, a jeżeli ból jest nie do wytrzymania, a dolegliwości się pogłębiają-  udaj się do specjalisty.

CZYTAJ TAKŻE:

Jakie leki może brać karmiąca mama? Lista dłuższa, niż myślisz

Popularny lek przeciwbólowy. Kiedyś na receptę, dziś dostępny od ręki

Domowe sposoby zwalczania gorączki

Leki przeciwbólowe z domowej apteczki