Trzy przyprawy, o których zapomniano. Pomagają jelitom, wątrobie i sercu
Sól i pieprz to przyprawy, bez których na co dzień się nie obejdzie. Jedna wydobywa smak potraw, druga nadaje im wyrazistości. Ale duet ten nie zdziała wiele więcej, dlatego sięgamy też m.in. po paprykę w proszku pod różnymi postaciami, oregano, bazylię, tymianek, majeranek czy kurkumę. To zdecydowanie najpopularniejsze dziś przyprawy. A gdzie cząber, gdzie estragon, gdzie jałowiec, kiedyś tak chętnie wykorzystywane? Warto odkryć je na nowo, także dla zdrowia.
Cząber to roślina z rodziny jasnotowatych, tej samej, do której należą choćby melisa czy mięta. Pochodzi z południowej Europy i basenu Morza Śródziemnego, ale uprawiana jest dzisiaj w wielu miejscach na świecie. Dopóki na stołach nie pojawił się pieprz, cząber był najsilniejszą przyprawą znaną mieszkańcom Europy. Zastosowanie znajdują głównie jego świeże lub suszone liście. Zapachem przypominają nieco oregano i tymianek, jeszcze inni wskazują, że tymianek i cytrynę, a smak podobny jest do mieszanki tymianku i majeranku.
Cząber jest źródłem m.in. wapnia, potasu, sodu, fosforu, magnezu, witaminy C i witamin z grupy B. W liściach znajdują się też inne cenne związki jak karwakrol czy tymol, które działają antyseptycznie, przeciwzapalnie, przeciwgrzybiczo i rozkurczowo.
W medycynie tradycyjnej sięgano po cząber w przypadku wielu różnych dolegliwości, m.in. w celu złagodzenia bólu głowy, zaburzeń żołądkowo-jelitowych czy w chorobach zakaźnych. W badaniach stwierdzono, że różne gatunki cząbru wykazują właściwości przeciwdrobnoustrojowe, przeciwutleniające, przeciwcukrzycowe, przeciwhiperlipidemiczne, przeciwskurczowe, przeciwbólowe, przeciwzapalne, przeciwproliferacyjne czy uspokajające.
Cząber wspiera trawienie, dlatego idealnie nadaje się do ciężkostrawnych potraw. Skuteczność w łagodzeniu tego typu problemów wykazują też napary z cząbru. Przyprawa ta zapobiega wzdęciom i biegunkom, a gdy już dokuczają, ogranicza ich nasilenie. Może mieć również zastosowanie w przypadku braku apetytu, nudności i wymiotów.
Cząber bogaty jest w potas, który obniża ciśnienie tętnicze w krwi. Zbija też cholesterol. Poza tym wspomaga układ odpornościowy, pomaga zwalczyć kaszel i ból gardła, zwiększa libido i poprawia potencję. Gałązki cząbru dość długo były traktowane jako afrodyzjak.
Cząber jest wykorzystywany w przemyśle spożywczym, a także kosmetycznym i farmaceutycznym. Na co dzień warto dodawać go do grillowanych dań mięsnych i rybnych. Sprawdzi się też jako dodatek do pasztetów, warzyw, szczególnie strączkowych (bywa nazywany przez to "fasolowym zielem"), zup i gulaszy. Może być stosowany jako zamiennik pieprzu.
Napar z cząbru (suszone lub świeże liście cząbru zalane wrzątkiem) pomoże w przypadku bólu gardła czy przeziębienia. Stosowany w postaci okładów na skórę złagodzi dolegliwości związane z ukąszeniami przez owady.
Estragon, zwany niegdyś "wężowym zielem", należy do rodziny astrowatych. Chcąc go do czegoś porównać, biorąc pod uwagę zarówno jego smak, jak i zapach, najbliżej mu do anyżu. Obecnie kojarzy się przede wszystkich z kuchnią francuską - zyskał tam miano króla przypraw, ale chętnie sięga się po niego również w Hiszpanii i Niemczech. Nie stroni się od niego w bardzo zdrowej diecie śródziemnomorskiej. W Polsce służył dawniej m.in. do peklowania mięs, głównie dziczyzny, ale nigdy nie był bardzo popularny. Stosując go w kuchni, trzeba być ostrożnym - zestawiony z inny ziołami wyraźnie dominuje. Wystarczy szczypta, by nadać daniom unikatowego aromatu. Inna ważna wskazówka - potraw z tym składnikiem nie powinno się zbyt długo gotować, bo wydobędzie to tylko jego gorzki smak.
Estragon jest źródłem m.in. potasu, żelaza, magnezu i manganu, a także witaminy A i witaminy C. Jest też bogaty we flawonoidy, w tym kwercetynę, kemferol, luteolinę, naringeninę i kilka innych. Badania sugerują, że jego spożywanie może wiązać się z wieloma korzyściami dla zdrowia.
Estragon może pomóc obniżyć poziom cukru we krwi, poprawiając wrażliwość tkanek na działanie insuliny i sposób, w jaki organizm metabolizuje glukozę. Ekstrakt z estragonu z kolei może poprawić apetyt poprzez zmniejszenie poziomu leptyny.
Badanie z 2017 roku wykazało, że estragon ma silne działanie przeciwgrzybicze. Wykazuje również działanie antybakteryjne (badano jego skuteczność m.in. w zetknięciu z Escherichia coli, Bacillus cereus, B. subtilis, Staphylococcus aureus czy Streptococcus pyogenes) i przeciwzapalne. Wpływa też na obniżenie poziomu cholesterolu.
W medycynie ludowej estragon stosowany był w leczeniu bólu. Jak się zauważa, suplementy zawierające estragon mogą być korzystne w zmniejszaniu bólu związanego z chorobami takimi jak choroba zwyrodnieniowa stawów, ale potrzebne są dalsze badania.
Według badania z 2020 roku preparaty ziołowe zawierające estragon mogą pomóc w leczeniu podrażnień, wysypek alergicznych i stanów zapalnych skóry. Oprócz tego estragonowi przypisuje się działanie uspokajające, poprawiające trawienie i moczopędne.
Do czego dodawać estragon? To przyprawa polecana do białych mięs, ryb, baraniny, cielęciny, a także dziczyzny. Nadaje unikalny smak sosom - np. tatarskiemu czy béarnaise. Pasuje do potraw z jajek. Świeży i suszony może urozmaicić smak sałatek. Dobrze komponuje się z warzywami takimi jak pomidory, szparagi czy cukinia. Liście estragonu wykorzystuje się do kwaszenia kapusty i ogórków, a jednym z trików kucharzy jest aromatyzowanie z jego pomocą octu.
W postaci naparu estragon stosowany jest przy kuracjach wzmacniających, przy braku łaknienia, a także przy zaburzeniach pracy żołądka i jelit. Napar bywa też stosowany jako środek moczopędny.
Jałowiec, a właściwie jego owoce, to znana i ceniona staropolska przyprawa. Jak się wskazuje, jedyna, która uzyskiwana jest z drzew iglastych. Na myśl przywodzi las - jej aromat jest często opisywany jako drzewny lub korzenny. Ma nieco cierpki, gorzki, sosnowy smak. Zanim jednak zaczęła służyć jako przyprawa, była ceniona za swoje właściwości lecznicze, a nawet przypisywano jej (tak jak i gałązkom) magiczne znaczenie.
Owoce jałowca są źródłem m.in. witaminy C, zawierają też flawonoidy, olejki eteryczne i kumaryny. W olejkach eterycznych obecnych w szyszkojagodach znajdują się substancje znane jako monoterpeny, w tym limonen, kamfora i beta-pinen. Wykazano, że monoterpeny zapewniają właściwości przeciwutleniające, przeciwzapalne, przeciwnowotworowe i przeciwbakteryjne. Kumaryny i flawonoidy również oferują szereg efektów prozdrowotnych. Dieta bogata w te związki może sprzyjać zdrowiu i chronić przed chorobami przewlekłymi, w tym chorobami serca i chorobami neurodegeneracyjnymi.
Dawniej owoce jałowca były stosowane w leczeniu cukrzycy, a ostatnie badania na zwierzętach potwierdzają, że mogą one mieć właściwości przeciwcukrzycowe. W średniowieczu, w czasach epidemii, żuto owoce jałowca, bowiem przypisuje im się działanie silnie bakteriobójcze. Św. Hildegarda z Bingen, mistyczka i uzdrowicielka, polecała ten składnik w chorobach płuc, wątroby i nerek.
Owoce jałowca mogą sprzyjać zdrowiu serca poprzez poprawę poziomu cholesterolu HDL, obniżanie cholesterolu LDL, a także cholesterolu całkowitego. Szyszkojagody poprawiają wartości ciśnienia krwi.
Owoce jałowca są też bardzo skutecznym środkiem przy infekcjach dróg moczowych. Rozprawiają się z bakteriami, wirusami i grzybami. Korzystnie oddziałują na układ pokarmowy. Pomagają w trawieniu ciężkich i tłustych potraw, regulują pracę jelit, zapobiegają wzdęciom i zaparciom.
Owoce jałowca świetnie pasują do dziczyzny, baraniny i cielęciny, a także pasztetów, bigosu czy warzywnych gulaszy. Jałowiec dobrze komponuje się też z niektórymi rybami. Można nim przyprawiać kapustę oraz buraki, a także piwo i inne alkohole.
Częściej niż same owoce jałowca stosowany jest olejek jałowcowy. Wykazuje działanie przeciwzapalne, przeciwobrzękowe, moczopędne, napotne. Poprawia krążenie krwi, oczyszcza organizm z toksyn. Tradycyjnie stosowany był do odkażania ran. Dziś stosowany jest m.in. na bóle reumatyczne, bóle głowy, bóle mięśniowe i menstruacyjne. Wspomaga leczenie infekcji górnych dróg oddechowych, likwiduje wiele problemów trawiennych. Jest cenny dla skóry - redukuje cellulit, zmniejsza widoczność rozstępów, niweluje przebarwienia. Używany jest w aromaterapii - działa uspokajająco i pomaga zredukować stres.
W przypadku problemów z pęcherzem moczowym stosuje się napary bądź wyciągi z szyszkojagód. Zalecane są one także dla osób z problemami ze strony wątroby.
CZYTAJ TAKŻE:
Z tymi ziołami bądź ostrożny. Mogą być szkodliwe
Dodaj te przyprawy do potraw. Wzmocnisz odporność na cały rok!
