WHO mówi, że wyprzedziła covid. Jedynym objawem może być kaszel

Gruźlica jest najczęstszą przyczyną śmierci z powodu chorób zakaźnych - donosi Światowa Organizacja Zdrowia (WHO). W 2023 roku gruźlicę zdiagnozowano u ponad 8,2 mln ludzi na całym świecie (to o ponad 700 tys. przypadków więcej w porównaniu do 2022 roku i najwięcej od 1995 roku, kiedy to WHO rozpoczęła globalny monitoring), a 1,25 mln osób z jej powodu zmarło. Gruźlica wyprzedziła tym samym COVID-19, stając się najbardziej śmiertelną chorobą zakaźną. Jak zauważa WHO, była ona również główną przyczyną śmierci osób z HIV i główną przyczyną zgonów związanych z opornością na środki przeciwdrobnoustrojowe.

"Fakt, że gruźlica nadal zabija i zaraża tak wiele osób, jest skandalem, gdy mamy narzędzia, aby jej zapobiegać, wykrywać ją i leczyć" - mówił dyrektor generalny WHO dr Tedros Adhanom Ghebreyesus.

Najwięcej zakażeń w 2023 roku stwierdzono w Indiach, Indonezji, Chinach, Filipinach oraz Pakistanie. Łącznie tych pięć państw odpowiada za ponad połowę wszystkich zachorowań na całym świecie. 55 proc. chorych stanowili mężczyźni.

Szacuje się jednak, że całkowita liczba chorych w 2023 roku była znacznie większa. Według WHO mogła wynosić ok. 10,8 mln. Zdaniem ekspertów znaczna liczba nowych przypadków jest spowodowana przez pięć głównych czynników ryzyka: niedożywienie, zakażenie wirusem HIV, palenie papierosów, cukrzycę oraz alkoholizm.

W Polsce w 2023 roku zarejestrowano 4231 przypadków gruźlicy, w tym 4077 gruźlicy płuc (dane z 15 marca 2024 roku).

Gruźlica jest jedną z najstarszych chorób zakaźnych. Wywołana jest przez prątki kwasooporne z grupy Mycobacterium tuberculosis complex - M. tuberculosis, M. bovis i M. africanum, zwane od nazwiska odkrywcy, niemieckiego naukowca, lekarza i mikrobiologa Roberta Kocha, pałeczkami lub prątkami Kocha. To choroba wielonarządowa, atakuje wszystkie narządy i tkanki. Najczęściej przebiega pod postacią płucną, jednak może dotyczyć także wielu innych narządów (nerki, śledziona, wątroba, jelita, kości i stawy czy układ nerwowy). Przed pandemią COVID-19 była na świecie główną przyczyną zgonów spowodowanych przez pojedynczy czynnik zakaźny, dziś, jak wynika z danych WHO, znów jest najczęstszą przyczyną śmierci wśród wszystkich chorób zakaźnych.

Gruźlica jest przenoszona głównie drogą kropelkową. Do zakażenia dochodzi najczęściej poprzez wdychanie prątków gruźlicy, które wydostają się z organizmu osoby chorej podczas mówienia, kaszlu czy kichania. Ryzyko infekcji jest tym większe, im dłuższy i bliższy był kontakt z osobą chorą. Znacznie rzadziej do zakażenia dochodzi drogą pokarmową, m.in. poprzez spożycie skażonego mleka zakażonej krowy, a także poprzez kontakt bezpośredni z uszkodzoną skórą lub błonami śluzowymi. Niezwykle rzadko dochodzi do zakażenia drogą płciową.

"Okres wylęgania choroby jest trudny do określenia. Bakterie po wniknięciu do organizmu zostają w większości wypadków wyeliminowane, jednakże część z nich może pozostać w stanie uśpienia w organizmie zakażonej osoby, nie powodując objawów chorobowych. Na skutek aktywacji bakterii poprzez spadek odporności w wyniku np. niedożywienia, może dojść do rozprzestrzenienia się prątków gruźlicy w całym organizmie, a następnie rozwoju choroby w zajętych narządach lub tkankach" - wskazuje Główny Inspektorat Sanitarny.

Szacuje się, że ok. jedna czwarta światowej populacji została zakażona prątkami gruźlicy. U wielu zakażonych, pomimo obecności bakterii w organizmie, nie dojdzie jednak do rozwoju aktywnej formy choroby. Tylko 5-10 proc. osób zakażonych zachoruje na gruźlicę i rozwinie objawy - zauważa WHO.

Do typowych objawów gruźlicy WHO zalicza:

• przedłużający się kaszel (czasami z krwią),
• ból w klatce piersiowej,
• osłabienie,
• zmęczenie,
• utratę wagi,
• gorączkę,
• nocne poty.

Objawy zależą od tego, która część ciała została dotknięta gruźlicą. I tak np. gruźlica kości i stawów wiąże się z bólem zajętych stawów i ograniczeniem ich ruchomości, a gruźlicze zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych powoduje m.in. uczucie senności i zmęczenia, ból głowy, nudności, wymioty.

Najczęstszą postacią, jak już wspomnieliśmy, jest gruźlica płuc. Zdarza się, że jedynym objawem gruźlicy jest kaszel. We wczesnym okresie choroby kaszel ma zwykle charakter suchy (bez odkrztuszania plwociny).

W przypadku występowania niepokojących objawów, np. w sytuacji, gdy kaszel utrzymuje się co najmniej trzy tygodnie, należy zgłosić się do lekarza.

Lekarz wysuwa podejrzenie gruźlicy na podstawie występujących u pacjenta objawów lub wyniku badania radiologicznego płuc (widoczne zmiany w płucach). Zawsze konieczne jest wykonanie dodatkowych badań w celu potwierdzenia choroby. Pewną diagnozę ustalić można jedynie przy stwierdzeniu prątków w badanym materiale - u dorosłych będzie to plwocina, ale w gruźlicy pozapłucnej materiałem mogą być np. mocz, próbki tkanek, płyn mózgowo-rdzeniowy.

Jedną z metod wykrywania zakażenia prątkiem gruźlicy jest próba tuberkulinowa. Badanie polega na wstrzyknięciu w skórę przedramienia standardowo określonej ilości wysoce oczyszczonego przesączu z hodowli prątków gruźlicy. Dodatni wynik może świadczyć o: zakażeniu prątkiem lub czynnej gruźlicy, przebytym szczepieniu przeciw gruźlicy bądź narażeniu na kontakt z prątkami niegruźliczymi. 

WHO zaleca stosowanie szybkich testów molekularnych jako wstępnego testu diagnostycznego u wszystkich osób z symptomami gruźlicy.

Gruźlica jest chorobą w pełni wyleczalną. Bardzo ważne jest jednak jej wczesne wykrycie. Najczęściej stosowanymi antybiotykami są: ryfampicyna, izoniazyd, pyrazynamid i etambutol. W większości przypadków gruźlicy stosuje się kilka leków. 

"Aby były skuteczne, leki muszą być przyjmowane codziennie przez 4-6 miesięcy. Niebezpieczne jest przedwczesne lub bez konsultacji z lekarzem przerwanie przyjmowania leków, ponieważ może to spowodować, że bakterie gruźlicy w organizmie staną się oporne na leki" - wskazuje WHO.

Gruźlica, która nie reaguje na standardowe leki, nazywana jest gruźlicą lekooporną i wymaga stosowania różnych schematów leczenia, które zawierają leki alternatywne.

Najważniejszym elementem profilaktyki gruźlicy jest szczepienie. W Polsce szczepienie przeciw gruźlicy jest obowiązkowe. Szczepionka podawana jest w pierwszych dniach życia dziecka, zanim opuści szpital. Chroni ona przed wystąpieniem ciężkich i śmiertelnych postaci choroby.

Jak się zauważa, szczepionka BCG - szczepionka przeciw gruźlicy - jest najczęściej podawaną szczepionką na świecie.

CZYTAJ TAKŻE: 

Objawy boreliozy są bardzo mylące. Wtedy powinna zapalić się czerwona lampka

Objawy to gorączka i wysypka na całym ciele. Trzydniówka dotyczy także dorosłych

Od grupy krwi może zależeć nasze zdrowie. Sprawdź, na które choroby jesteś podatny