Powoduje "rozpuszczanie kości" i kamienie w nerkach. Tak objawia się gruczolak przytarczyc

Gruczolak przytarczyc, to łagodny nowotwór będący główną przyczyną nadczynności przytarczyc. Żeby zrozumieć, z czym wiąże się jego występowanie, warto wiedzieć jakie znaczenie dla funkcjonowania organizmu mają przytarczyce. Te drobne gruczoły, zlokalizowane przy bocznych brzegach tarczycy (w przedniej części szyi) produkują parathormon (PTH), odpowiedzialny za regulację poziomu wapnia we krwi i płynie tkankowym. Jego główne zadanie polega na zwiększaniu stężenia wapnia we krwi, jest to możliwe dzięki stymulacji wchłaniania zwrotnego tego pierwiastka z nerek i uwalnianiu go z kości.

Pojedynczy gruczolak, jest przyczyną aż 85 proc. przypadków nadczynności przytarczyc, dlatego nic dziwnego, że objawy związane z nadprodukcją PTH, nasuwają lekarzom na myśl właśnie to rozpoznanie. Podwyższenie stężenia hormonu prowadzi do: wzmożonej osteolizy, czyli "rozpuszczania kości" i uwalniania wapnia do krwi, zwiększonego wchłaniania wapnia w przewodzie pokarmowym i zwiększonego wydalania fosforanów z moczem. Jakie dolegliwości mogą sugerować występowanie gruczolaka przytarczyc?

U wielu pacjentów gruczolak przez wiele lat, nie daje o sobie znać. U 50 - 60 proc. chorych obraz kliniczny jednoobjawowy, co oznacza, że ujawnia się pod postacią ograniczonych zaburzeń:

• nerkowych: wielomoczu, kamicy nerkowej, zwiększonej ilości oddawanego moczu odmiedniczkowego zapalenia nerek;
• kostnych: bólów kostnych - pierwszy i najczęściej występujący objaw, osteoporozy - wzmożona osteoliza doprowadza do obniżenia gęstości mineralnej kości, złamań patologicznych, deformacji kości długich i kręgosłupa, trudności w chodzeniu;
• ogólnych: depresji, osłabienia, odwodnienia;
• z innych układów: nadciśnienia, zaparć, choroby wrzodowej, bólów brzucha, zapalenia trzustki, kamicy żółciowej.

Lekarze bardzo często podsumowują objawy charakterystyczne dla nadczynności przytarczyc rymującą się mnemotechniką "stones bones groans and psychiatric overtones", co na polski tłumaczy się  jako: "kamienie, kości, jęki i zaburzenia psychiczne". 

Parathormon w prawidłowych warunkach reguluje gospodarkę wapniowo - fosforanową, zatem jego nadprodukcja będzie skutkowała hiperkalcemią (wzrostem stężenia wapnia) i hipofosfatemią (obniżeniem stężenia fosforanów), które zwykle wykrywa się przypadkowo w trakcie wykonywania badań kontrolnych. Należy pamiętać, że za zwiększeniem stężenia wapnia, mogą stać także nowotwory złośliwe, dlatego za każdym razem wymagane jest poszerzenie diagnostyki.  

Weryfikacja wyniku polega na ponownym oznaczeniu kalcemii oraz na uwzględnieniu innych chorób, ewentualnych zaburzeń białkowych i nieprawidłowości pH krwi. W tym celu bada się m.in.: stężenie wapnia zjonizowanego, PTH, fosforanów, kreatyniny i 25(OH)D we krwi, oznacza się aktywność fosfatazy zasadowej (ALP) - co pozwala ocenić obrót kostny, sprawdza się także stężenie we krwi pozostałych jonów: sodu, potasu, chlorków, magnezu.

Gruczolak przytarczyc, co prawda jest nowotworem, ale łagodnym, co oznacza, że z reguły nie stanowi poważnego niebezpieczeństwa. Niemniej brak odpowiedniego leczenia może prowadzić do powikłań, czyli: upośledzenia funkcji nerek, odkładaniu się złogów wapnia w narządach wewnętrznych, w tym w oku. Żeby ocenić, jak zaawansowane są te zmiany, monitoruje się parametry nerkowe (kreatyninę, eGFR), wykonuje się USG jamy brzusznej, RTG służące do oceny gęstości kości i bada oko z użyciem lampy szczelinowej.

Głównym celem leczenia gruczolaka jest obniżenie poziomu PTH i wapnia we krwi, co można osiągnąć poprzez chirurgiczne usunięcie zmiany.  W leczeniu objawowym zaleca - spożywanie wapnia i witaminy D w ilościach adekwatnych do wieku i płci, picie dużej ilości płynów, a także unikanie leków zwiększających stężenie wapnia, np., diuretyków tiazydowych. Poza tym pacjentom podaje się kalcymimetyki, czyli środki hamujące wydzielanie PTH (gdy występują przeciwwskazania do operacji). Ponadto dąży się  do zapobiegania resorpcji kostnej, dlatego pacjenci zażywają bisfosfoniany, czyli leki pierwszego rzutu stosowane w przypadku osteopenii lub osteoporozy. Czasem w terapii wykorzystuje się również denosumab, będący przeciwciałem monoklonalnym.

Źródła:

A. Szczeklik, P. Gajewski. Interna Szczeklika 2023.
AACE/AAES Task Force on Primary Hyperparathyroidism: The AmericanAssociation of Clinical Endocrinologists and the American Association ofEndocrine Surgeons position statement on the diagnosis and management ofprimary hyperparathyroidism. Endocr. Pract., 2005; 11(1): 49-54.
https://www.endocrinepractice.org/article/S1530-891X(20)39955-9/abstract
Walker M.D., Silverberg S.J.: Primary hyperparathyroidism. Nat. Rev. Endocrinol.,2018; 14(2): 115-125.
https://www.nature.com/articles/nrendo.2017.104

CZYTAJ TAKŻE: 

Wysoki poziom kortyzolu nie boli, ale wysyła sygnały. Widać je na karku i twarzy

Leki, dieta, biotyna, nieprzespana noc? Badanie TSH będzie do powtórki

Te rady da ci dobry endokrynolog. Tarczyca odżyje, objawy niedoczynności ustąpią