Czerniak - jeden z najgroźniejszych nowotworów złośliwych. Kto w grupie ryzyka?
Promienie słoneczne - w postaci naturalnej (weźmy np. ten żar z nieba w lecie) czy sztucznej (czyt. solarium) - zostawiają na naszej skórze ślad. A nasza skóra słońca nie lubi. Po opalaniu przybrała lekko brązowy odcień? To znak reakcji obronnej organizmu na nadmiar promieniowania ultrafioletowego - zwyczajnie obrona przed oparzeniami. Miej na uwadze, że słońce, nierozważnie dawkowane, szkodzi i może prowadzić do rozwoju jednego z najgroźniejszych nowotworów złośliwych - czerniaka, zwanego też czerniakiem złośliwym, a z łac. melanoma malignum. Sprawdź, czy jesteś w grupie podwyższonego ryzyka zachorowania na czerniaka.
Czerniak to nowotwór o wysokim stopniu złośliwości. Może być zlokalizowany na skórze (zdecydowanie najczęściej), błonach śluzowych jamy ustnej, odbytu czy sromu, a nawet błonie naczyniowej oka. Charakteryzuje się szybkim i dynamicznych rozwojem. Czerniaka cechują również wczesne i liczne przerzuty - do węzłów chłonnych, mózgu, wątroby czy płuc chorego.
Jeden z najgroźniejszych nowotworów złośliwych wywodzi się z melanocytów - komórek barwnikowych występujących w naskórku, naczyniówce oka, tęczówce, oponach mózgowo-rdzeniowych oraz uchu wewnętrznym, a wytwarzających oraz magazynujących melaninę, która odpowiada za pigmentację organizmów: kolor skóry, włosów oraz oczu. To właśnie za sprawą melaniny nasza skóra w wyniku kontaktu ze słońcem ciemnieje, co, jak już wspominaliśmy, jest reakcją obronną organizmu na nadmierną ekspozycję ciała na szkodliwe promieniowanie (promienie UVB wnikają w naskórek i odpowiadają za opalanie się, ale także oparzenia słoneczne, natomiast promienie UVA niepostrzeżenie wnikają głęboko w skórę - nawet w pochmurne dni - nie wywołując żadnych boleści, ale doprowadzając do zmian w komórkach; stoją za fotostarzeniem czy zaburzeniami pigmentacji). Pod wpływem określonego czynnika cykl komórkowy melanocytów może zostać zaburzony, co prowadzi do rozwoju czerniaka.
Czerniak może rozwinąć się z pieprzyka, piegów, starego znamienia lub takiego, które dopiero co się pojawiło. Najczęściej czerniaki występują na nogach, plecach, karku i skórze głowy. Rzadziej na pośladkach czy wargach sromowych.
Istotny jest nie tylko rozmiar czerniaka widoczny gołym okiem, ale również to, co dzieje się pod nim, głębiej. Komórki czerniaka, które przedostały się do krwioobiegu, bowiem szybko zajmują kolejne organy.
Co roku w Polsce odnotowuje się ok. 50 tys. przypadków nowych zachorowań na nowotwory skóry. Do najczęściej diagnozowanych należą właśnie czerniak, rak podstawnokomórkowy, rak płaskonabłonkowy (inaczej kolczystokomórkowy) czy mięsak Kaposiego. Jak informuje Akademia Czerniaka, co roku w Polsce stwierdza się ok. 2500-3000 przypadków czerniaka, przy czym ok. 1500 z nich jest wykrywanych, niestety, w zaawansowanym stadium lub rozsianym. Alarmującym jest fakt, że liczba odnotowywanych czerniaków podwaja się co 10 lat.
Jeśli chodzi o wiek, nie ma reguły - mogą zachorować dorośli, mogą zachorować dzieci. Wyraźnie więcej przypadków czerniaka pojawia się jednak po 20. roku życia. Z kolei najwięcej zachorowań notuje się w grupie osób między 60. a 79. rokiem życia. Wraz z wiekiem wzrasta współczynnik umieralności - u 80-latków ryzyko zgonu z powodu czerniaka wynosi nawet 70 proc.
Co do płci - chorują zarówno kobiety, jak i mężczyźni. Liczba odnotowywanych przypadków w tych grupach jest podobna. Umieralność z powodu czerniaka jest jednak większa u mężczyzn.
Wyróżniamy cztery główne typy czerniaka. To:
- czerniak szerzący się powierzchownie - najczęstsza postać czerniaka, rozwija się nawet kilka lat. Występuje u osób młodych i w średnim wieku, najczęściej u kobiet. Pojawia się na kończynach oraz tułowiu. To nierównomiernie zabarwiona plama o nieregularnym kształcie i obrysie, a także guzkowatej powierzchni;
- czerniak z plamy soczewicowatej - (zmiany barwnikowej o charakterze wrodzonym lub nabytym) - zwykle o łagodnym przebiegu. Występuje najczęściej u osób starszych, po 70. roku życia, szczególnie u kobiet. Ten rodzaj czerniaka pojawia się prawie zawsze na twarzy, czasem na szyi;
- czerniak guzkowy - jeden z najbardziej agresywnych, może pojawić się w każdym wieku. Ma postać ciemnych guzków o średnicy 1-2 cm bądź większych. Guzki te szybko się powiększają, mogą ulegać krwawieniu lub wrzodzeniu. Głowa, kark, tułów - tam czerniak guzkowy występuje najczęściej,
- czerniak akralny - zmiany pojawiają się głównie na podeszwach stóp i dłoniach, a także pod płytką paznokciową. Ofiarami czerniaka akralnego są szczególnie osoby starsze, głównie mieszkańcy Bliskiego Wschodu i Afroamerykanie.
Co ciekawe, czerniak może mieć również postać bezbarwnikową - to tzw. czerniak amelanotyczny. Daje on gorsze rokowania, wiąże się z większą złośliwością.
Niektóre osoby są bardziej narażone na wystąpienie czerniaka. W grupie podwyższonego ryzyka zachorowania na ten typ nowotworu skóry znajdują się:
- osoby o jasnej karnacji, rudych lub blond włosach, jasnych oczach (zielonych, niebieskich lub szarych), z piegami,
- osoby posiadające znamiona oraz te, które mają tendencję do ich samoistnego pojawiania się,
- osoby, które łatwo ulegają poparzeniom słonecznym,
- osoby, które doznały w przeszłości, głównie w dzieciństwie, oparzeń słonecznych,
- osoby, które słabo tolerują słońce - opalają się z dużym trudem lub wcale,
- osoby, które długo przebywają na słońcu,
- osoby korzystające z solarium (ryzyko rozwoju czerniaka u osób korzystających z solarium wzrasta o 20 proc.; jeśli jednak jesteś osobą przed 30-stką, ryzyko to wynosi nawet 75 proc.),
- osoby, u których w rodzinie wystąpił czerniak lub inny nowotwór skóry.
Odpowiednia ochrona przed słońcem to podstawa. Poza tym przyglądaj się swojej skórze - zarówno jeśli chodzi o stare znamiona, które mogą ulec przeobrażeniu, jak i nowe zmiany. Gdy coś cię zaniepokoi, nie zwlekaj i umów się na wizytę u dermatologa lub chirurga onkologa.
IRz
