D-dimery - badaj, by przechytrzyć zakrzepicę
Szacuje się, że choroby związane ze stanami nadmiernej krzepliwości krwi są odpowiedzialne za co czwarty zgon na całym świecie. Dlatego tak bardzo istotne jest szybkie wykrycie i leczenie zakrzepicy, i powikłań z nią związanych. Bardzo pomocnym badaniem jest oznaczenie poziomu dimeru D we krwi. Czym właściwie są D-dimery?
Dimery D są najmniejszymi produktami rozkładu fibryny przez plazminę - jest to enzym, który krąży we krwi w formie nieaktywnej (prekursorowej) jako plazminogen. Aby został przekształcony w plazminę, musi być poddany aktywacji za pomocą aktywatorów plazminogenu. Mogą to być na przykład niektóre czynniki krzepnięcia, a także uwalniany z komórek śródbłonka naczyń tkankowy aktywator plazminogenu. W aktywacji plazminy mogą także uczestniczyć produkty patogennych bakterii, na przykład streptokinaza Streptococcus haemolyticus.
Plazmina rozkłada fibrynogen na coraz to mniejsze cząsteczki. D-dimery są najmniejszymi końcowymi produktami rozkładu fibrynogenu, składającymi się z dwóch fragmentów D połączonych trwałym podwójnym wiązaniem kowalencyjnym, które jest oporne na dalsze trawienie przez plazminę.
Poziom D-dimerów najczęściej oznacza się w osoczu, jednak w szczególnych przypadkach ich stężenie można oznaczyć przyłóżkowo, wykorzystując pełną krew włośniczkową, żylną lub tętniczą. Za prawidłową wartość uważa się wynik niższy niż 500 mikrogramów/l, natomiast średnio waha się w granicach 125-250 mikrogramów/l.
Stężenie D-dimerów w granicach normy pozwala z ponad 98 proc. prawdopodobieństwem wykluczyć żylną chorobę zakrzepowo-zatorową, jedną z przyczyn ich podwyższonego poziomu. Z tego powodu jest niezwykle istotnym badaniem przesiewowym i ma bardzo dużą wartość diagnostyczną. Nie jest to jednak badanie swoiste - nadmiar D-dimerów występuje w wielu jednostkach chorobowych, zatem tylko w oparciu o jego wynik nie można ostatecznie rozpoznać żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej.
Jak już wcześniej wspomniano, zbyt wysoki poziom dimeru D we krwi pojawia się w przebiegu kilku stanów chorobowych, którym towarzyszy zwiększona krzepliwość krwi. Fizjologiczne podwyższenie D-dimeru może pojawić się podczas ciąży - występuje aż u połowy kobiet w II trymestrze, natomiast w III trymestrze wartości u większości ciężarnych przekraczają 500 mikrogramów/l.
Podwyższone wartości dimerów D pojawiają się w przebiegu żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej, zarówno w przypadku zakrzepicy żył głębokich, jak i zatorowości płucnej. U kobiet przyjmujących antykoncepcję hormonalną dwuskładnikową występuje także zwiększone ryzyko rozwoju choroby zakrzepowo-zatorowej ze względu na prozakrzepowe działanie estrogenów. Oprócz tego obserwuje się je w przebiegu zespołu wykrzepiania wewnątrznaczyniowego (DIC), będącego powikłaniem sepsy, a także w ostrych zespołach wieńcowych i zaawansowanej chorobie nowotworowej. Zwiększone stężenie D-dimerów jest charakterystyczne również dla stanów zapalnych i przewlekłych chorób reumatycznych. Mogą występować też w przypadku dużych żylaków i niewydolności żylnej.
Badanie poziomu dimerów D we krwi wykonuje się w przypadku podejrzenia choroby zakrzepowo-zatorowej lub innych przyczyn podwyższonego ich stężenia. Oznacza się je zatem w przypadku bólu i obrzęku kończyny dolnej nieznanego pochodzenia oraz w nagłych bólach klatki piersiowej i duszności, które mogą być objawem zatorowości płucnej lub ostrego zespołu wieńcowego, na przykład zawału serca. Ich poziom należy także kontrolować u chorych na nowotwory i choroby reumatyczne, takie jak reumatoidalne zapalenie stawów czy toczeń rumieniowaty układowy.
W przypadku zwiększonego stężenia D-dimerów we krwi konieczne jest przeprowadzenie dalszej diagnostyki w celu określenia przyczyny. Leczenie polega na terapii choroby podstawowej. Często wykorzystuje się leki o działaniu przeciwzakrzepowym (na przykład heparyna drobnocząsteczkowa), trombolitycznym (streptokinaza lub alteplaza) i w razie potrzeby przeciwbólowym.
Zobacz także:
Drętwienie rąk? Jakie choroby zwiastuje?
Stwardnienie rozsiane - choroba ludzi młodych
