Zakrzepica - charakterystyka i rodzaje, przyczyny, objawy, leczenie

Zakrzepica, inaczej żylna choroba zakrzepowo-zatorowa to stan, w którym mamy do czynienia z upośledzeniem przepływu krwi w żyłach. Odpowiadają za to tworzące się w żyłach zakrzepy. W niektórych przypadkach zakrzepica prowadzić może do zatorowości płucnej, która uważana jest za stan bezpośredniego zagrożenia życia. Jak pokazują badania, zakrzepica nawet u 50 proc. pacjentów przebiega bezobjawowo. Szacuje się, że choroba znacznie częściej występuje u kobiet niż u mężczyzn. Wyróżnić można kilka rodzajów choroby.

Rodzaje zakrzepicy:

• Zakrzepica żył głębokich - nazywana potocznie zapaleniem żył. To jedna z najpowszechniejszych odmian choroby. Polega na powstaniu zakrzepu w układzie żył głębokich. Najczęściej dotyczy żył kończyn dolnych, zwłaszcza łydek. 
• Zakrzepica żył powierzchniowych - znacznie rzadszy rodzaj zakrzepicy. Dotyczy żył powierzchniowych, czyli umiejscowionych tuż pod skórą, które widoczne są w postaci niebieskawych linii, np. na rękach.
• Zakrzepica żył wątrobowych - inaczej zespół Budda-Chiariego. To stan krzepnięcia krwi w żyłach wątroby.
• Zakrzepica zatok żylnych mózgu - oznacza obecność zakrzepów w zatokach opony twardej. Objawia się silnym bólem głowy. 

Triada Virchowa, to określenie opisujące 3 główne czynniki, które prowadzić mogą do zakrzepicy. To:

1. Zwolnienie przepływu krwi,

2. Nadmierna krzepliwość krwi,

3. Uraz ściany naczynia krwionośnego.

Warto jednak pamiętać, że termin ten powstawał w 1856 roku. Odpowiada za niego niemiecki patolog Rudolf Virchow. Dziś termin triady jest wciąż aktualny, jednak wyszczególnić można znacznie więcej potencjalnych przyczyn zakrzepicy. 

Czynniki ryzyka, które zwiększają prawdopodobieństwo wystąpienia zakrzepicy:

• siedzący tryb życia,
• brak aktywności fizycznej,
• otyłość, noszenie ciasnych i bardzo dopasowanych ubrań - zwłaszcza spodni, siedzenie w pozycji "noga na nodze",
• nieodpowiednia dieta - bogata w przetworzone, tłuste i ciężkostrawne potrawy, nadużywanie alkoholu, papierosów i kawy,
• spożywanie zbyt małej ilości wody,
• długotrwałe przyjmowanie doustnej antykoncepcji hormonalnej. 

Zakrzepica może mieć również związek z niektórymi chorobami. Chodzi przede wszystkim o cukrzycę, reumatyzm, niektóre choroby nowotworowe oraz choroby układu krążenia. Badania wskazują również, że ryzyko wystąpienia zakrzepicy wzrasta także u kobiet w ciąży. Wiązać się to może z rozwijającym się płodem, który powoduje ucisk na żyły biodrowe.

Zakrzepica nawet u 50 proc. pacjentów przebiega bezobjawowo. U pozostałych mogą wystąpić konkretne objawy, które różnią się w zależności od rodzaju choroby. Choroba może mieć zarówno łagodny, jak i ostry przebieg. Trzeba zdawać sobie sprawę, że zakrzepica w niektórych przypadkach doprowadzić może do wstrząsu lub nagłego zatrzymania krążenia i oddychania.

Możliwe objawy zakrzepicy żył głębokich:

• bóle kończyn - zwłaszcza podczas chodzenia,
• obrzęk kończyn,
• napięcie i zaczerwienienie skóry,
• gorączka lub stan podgorączkowy,
• objaw Payra - ból stopy przy ucisku,
• objaw Liskera - ból podudzia przy opukiwaniu,
• objaw Mayra -  ból łydki przy ucisku. 

Możliwe objawy zakrzepicy żył powierzchniowych:

• opuchlizna widocznych żył,
• zgrubienia na skórze,
• obrzęk nóg,
• uczucie zmęczenia,
• senność,
• osłabienie.

 Możliwe objawy zakrzepicy żył wątrobowych:

• silny ból brzucha,
• nudności i wymioty, 
• obrzęk nóg,
• gorączka lub stan podgorączkowy,
• powiększenie wątroby,
• powiększenie śledziony,
•  wodobrzusze.

Tak jak zostało już napisane - zakrzepica (zwłaszcza żył głębokich) w niektórych przypadkach doprowadzić może do zatorowości płucnej. W takim wypadku pojawić się mogą takie objawy jak duszności, problemy z oddychaniem, ból w klatce piersiowej, suchy kaszel, krwioplucie, wysoka gorączka, poty, tachykardia czy w końcu utrata przytomności. Zatorowość płucna jest stanem zagrożenia życia. W przypadku podejrzenia choroby należy niezwłocznie skontaktować się z pogotowiem ratunkowym. 

Leczenie zakrzepicy przede wszystkim zależy od rodzaju choroby i ogólnego stanu pacjenta. Najpowszechniejsze metody leczenia to opatrunek uciskowy, leki przeciwkrzepliwe - najczęściej z grupy NOAC, heparyny i antagoniści witaminy K, umieszczenie filtru w żyle głównej dolnej oraz zabieg rozpuszczenia zakrzepu.

Trzeba pamiętać, że w przypadku zakrzepicy niezwykle ważna jest również profilaktyka. Warto zadbać o odpowiednią dawkę aktywności fizycznej, właściwą dietę i unikanie odwodnienia. Istotne jest także noszenie przewiewnych i luźnych ubrań, które nie powodują dodatkowego ucisku. W przypadku długiego przebywania w jednej pozycji, np. podczas pracy czy lotu samolotem, należy co jakiś czas wstać w celu rozprostowania nóg.