Czy można żyć bez trzustki? Zagrażają jej m.in.: rak, zapalenie i ostra cukrzyca
Trzustka to pojedynczy organ, który pełni niezwykle ważną rolę w procesach trawiennych oraz hormonalnych. Są jednak sytuacje, kiedy narząd ten należy całkowicie usunąć z organizmu. Wiemy, że ludzkie ciało może funkcjonować z jedną nerką czy jednym płucem, ale trzustki nie da się zastąpić. Przeszczep trzustki wykonuje się zaledwie u kilku pacjentów rocznie. Czy można zatem żyć bez trzustki? Odpowiadamy.
Trzustka jest narządem gruczołowym, który składa się dwóch rodzajów tkanek: pęcherzykowej i wyspowej. Różnorodność tego narządu sprawia, że trzustka pełni kluczowe funkcje w całym organizmie człowieka - zarówno zewnątrzwydzielniczą i wewnątrzwydzielniczą.
W tkance pęcherzykowej wytwarzany jest sok trzustkowy, który zawiera w sobie enzymy niezbędne do trawienia węglowodanów, białek i tłuszczów, są to m.in. trypsynogen, lipaza trzustkowa, amylaza trzustkowa. Regulacja wydzielania soku trzustkowego odbywa się przy współpracy układu nerwowego, hormonów oraz jelit.
W wysepkach trzustkowych wyróżnia się z kolei pięć rodzajów komórek, które są odpowiedzialne za produkcję glukagonu, stymulują jego rozpad i syntezę w glukozę, produkują insulinę i somatostatynę.
Trzustka jest zatem narządem, którego funkcji nie da się zastąpić, jednak niektóre jednostki chorobowe sprawiają, że narząd przestaje być wydolny, lub wręcz stanowi zagrożenie dla całego organizmu.
Wskazaniem do usunięcia trzustki są przede wszystkim zmiany nowotworowe obejmujące całą powierzchnię tego organu.
Nie tylko rak, ale także przewlekłe zapalenie trzustki może doprowadzić do całkowitej niewydolności narządu, a także do martwicy - wówczas konieczne jest usunięcie trzustki, by nie doszło do procesów zapalnych, obejmujących jamę brzuszną.
Usunięcie trzustki odbywa się również wówczas, gdy dochodzi do jej perforacji, czyli pęknięcia. Wówczas konieczne jest wycięcie tego narządu wraz z oczyszczeniem przestrzeni zaotrzewnowej.
Decyzja o wycięciu trzustki jest zawsze ostatecznością i podejmowana jest wtedy, gdy leczenie farmakologiczne nie przynosi pożądanych efektów.
Usunięcie trzustki sprawia, że regulacja związana z poziomem glukozy i insuliny przestaje działać. Dodatkowo nie są produkowane enzymy odpowiedzialne za prawidłowe trawienie. To wszystko sprawia, że życie bez trzustki jest trudne, ale nie niemożliwe.
Pacjenci po usunięciu trzustki zmagają się z nabytą cukrzycą, dlatego do końca życia konieczne jest przyjmowanie insuliny oraz regularne pomiary poziomu cukry we krwi. Absolutną koniecznością jest stosowanie restrykcyjnej diety, z czego początkowo po operacji - dieta musi być płynna.
W późniejszym czasie pacjent przechodzi na dietę stałą, jednak do końca życia musi być ona przede wszystkim lekkostrawna, a węglowodany powinny być o niskim wskaźniku IG.
Oprócz tego pacjent podlega leczeniu farmakologicznym, w tym konieczne jest przyjmowanie enzymów, które nie są już produkowane przez trzustkę.
Tylko restrykcyjna dieta oraz przestrzeganie zasad leczenia mają szansę sprawić, że pacjent po resekcji trzustki będzie nadal sprawnie funkcjonował.
Aby zakwalifikować się do przeszczepu trzustki, pacjent musi spełniać określone wymogi związane z transplantacją. Przeszczep wykonuje się zazwyczaj wraz z nerką u pacjentów, u których cukrzyca typu 1. zagraża powikłaniom pod postacią nefropatii, retinopatii czy neuropatii. Przeszczep nie jest metodą leczenia dla pacjentów chorujących na otyłość, nowotwory, a także palących papierosy i nadużywających alkoholu.
Przeczep nerki wraz z trzustką to jeden z najrzadziej wykonywanych zabiegów w Polsce, bowiem w 2018 roku wykonano ich 21, w 2019 roku - 34, a w 2020 tylko 4 osoby zakwalifikowały się do przeszczepu.
Najczęściej do usunięcia trzustki dochodzi w przebiegu zmian nowotworowych. Wykrywane są one zazwyczaj w zaawansowanym stadium, co daje złe rokowania jeśli chodzi o przeżywalność pacjentów. Wynosi ona zaledwie 12-18 miesięcy, bowiem w ciągu kilkunastu miesięcy od operacji zazwyczaj dochodzi do wznowy.
Całkowita remisja nowotworu trzustki należy do zdecydowanej rzadkości, przeżywalność pięciu lat dotyczy zaledwie 15 proc. chorych.
Trzustka, jak wspomniano wyżej, to niezwykle istotny narząd w organizmie człowieka, dlatego tak ważna jest profilaktyka chorób związanych z tym narządem.
Aby uniknąć lub zmniejszy ryzyko chorób trzustki, najważniejsza jest odpowiednia dieta. To właśnie ona sprawia, że trzustka długo pozostaje w dobrej kondycji. Ważne jest, by na talerzu znajdowały się przede wszystkim produkty niskotłuszczowe o niskiej zawartości cukru.
Warto przygotowywać potrawy na parze, duszone lub gotowane. Dominujące powinny być świeże warzywa, kasze, pełnoziarniste makarony ale także oliwa z oliwek i ryby. Dla układu trawiennego dobrym wsparciem są zioła, dlatego warto sięgać po napar z mięty czy ostropestu.
Czynnikiem ryzyka, wpływającym na choroby trzustki, jest otyłość. Nadmiar kilogramów niekorzystnie wpływa na układ trawienny, prowadzi do insulinooporności i cukrzycy typu 2, dlatego tak ważne jest utrzymanie prawidłowej masy ciała.
Choroby trzustki są trudno wykrywalne, ponieważ na ogół nie dają one żadnych początkowych objawów. O zaburzeniu pracy tego narządu można dowiedzieć się przy okazji kontrolnych badań krwi lub wykonywanego USG jamy brzusznej, z innych wskazań medycznych.
Późne objawy trzustkowe, takie jak spadek masy ciała, bóle brzucha, zmiana rytmu wypróżnień czy żółtaczka, zazwyczaj sygnalizują o zaawansowanej chorobie, w której rokowania są gorsze. Dlatego istotne jest to, by skoncentrować się na profilaktyce i ograniczyć wszelkie czynniki wywołujące niewydolność tego narządu lub choroby nowotworowe.
CZYTAJ TAKŻE:
Boisz się raka trzustki? Tego unikaj jak ognia!
Taki stan to ostatnia prosta przed cukrzycą. Objawy pojawiają się lata wcześniej
