Dieta po operacji: jakie produkty powinny się w niej znaleźć?

Dieta po operacji powinna być skomponowana w taki sposób, by wesprzeć osłabiony operacją organizm, dostarczając mu niezbędne składniki odżywcze pod postacią białka, tłuszczu i węglowodanów oraz witaminy i składniki mineralne. Jedną z najbardziej polecanych diet po operacji jest dieta lekkostrawna. Jest ona modyfikacją żywienia podstawowego u ludzi zdrowych i ma na celu poprawę stanu zdrowia chorego oraz odciążenie przewodu pokarmowego poprzez ułatwienie trawienia i wchłaniania składników odżywczych z pożywienia. Co ważne, jadłospis powinien być skomponowany w taki sposób, by odżywić organizm osoby poddanej zabiegowi i zapobiec niedożywieniu bądź zatrzymać jego pogłębianie.

Niedożywienie jest nie tylko zjawiskiem powszechnym wśród pacjentów przyjmowanych do szpitala, ale, co ważne, czynnikiem przyczyniającym się do zwiększonego ryzyka powikłań pooperacyjnych. Według raportów Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) osoby niedożywione mogą stanowić nawet połowę wszystkich pacjentów przyjmowanych na oddziały szpitalne.

Głównymi skutkami niedożywienia mogą być:

• osłabienie odporności,
• osłabienie siły mięśniowej i sprawności ruchowej,
• opóźnione gojenie ran po zabiegu,
• zaburzone funkcjonowanie układu pokarmowego, oddechowego czy sercowo-naczyniowego.

Warto podkreślić fakt, iż problem niedożywienia zarówno przed operacją, jak i po zabiegu może dotyczyć nie tylko osób z niską masą ciała, ale również pacjentów z nadwagą i otyłością, spożywających posiłki niepełnowartościowe o niskiej gęstości odżywczej. Dlatego niezwykle ważna jest wnikliwa ocena stanu odżywienia pacjenta, która ułatwi powrót do zdrowia i pozwoli na wprowadzenie właściwej diety po operacji.

Zgodnie z obowiązującymi zaleceniami, po operacji dąży się do jak najszybszego przywrócenia diety doustnej, najlepiej w pierwszej dobie po zabiegu. Ma to na celu między innymi przyspieszenie powrotu do właściwej perystaltyki jelit oraz ograniczenie ewentualnych powikłań po zabiegu.

Pacjent poddany zabiegowi chirurgicznemu jest narażony na większy niedobór zarówno makro, jak i mikroskładników. Długotrwały deficyt energetyczny oraz niedobór białka wpływają negatywnie na powodzenie całego procesu leczenia. Dlatego tak ważne jest ciągłe podkreślanie znaczenia żywienia podczas okresu rekonwalescencji po operacji.

Dieta lekkostrawna (łatwostrawna) jest często polecanym modelem żywieniowym po operacji, szczególnie w obrębie przewodu pokarmowego. Jest to sposób żywienia podlegający modyfikacjom zarówno pod kątem ilości, jak i jakości poszczególnych składników pokarmowych oraz zastosowanych technik kulinarnych. Kaloryczność tej diety powinna być dostosowana do stanu zdrowia i indywidualnych potrzeb pacjenta poddanego operacji.

Stosowanie diety lekkostrawnej jest wskazane zwłaszcza:

• w stanach zapalnych błony śluzowej żołądka i jelit,
• w przewlekłych chorobach układu oddechowego i zapalnych chorobach płuc,
• w okresie rekonwalescencji po zabiegach chirurgicznych,
• u chorych, długo unieruchomionych, u których dochodzi do zaburzeń pracy układu pokarmowego,
• w nowotworach przewodu pokarmowego oraz przy nadmiernej pobudliwości jelita grubego,
• w chorobach infekcyjnych przebiegających z gorączką,
• u osób starszych, które często zmagają się z wieloma problemami zdrowotnymi i często niższą wydajnością przewodu pokarmowego.

W celu szybszej regeneracji organizmu zachęca się chorego do regularnego spożywania odżywczych posiłków. Dieta łatwostrawna powinna być dietą pełnowartościową, która uwzględni zwiększone po operacji zapotrzebowanie pacjenta na energię oraz białko. Szczególną uwagę należy zwrócić na wspomniany makroskładnik, który odgrywa ważną rolę budulcową i przyspiesza gojenie się ran po operacji. Źródłem białka w diecie powinny być chude mięsa drobiowe oraz ryby np. miruna, mintaj oraz dorsz. Jajka na miękko oraz produkty mleczne o obniżonej zawartości tłuszczu również mogą znaleźć się w menu osoby stosującej dietę lekkostrawną.

Tłuszcz - jako źródło energii dla tkanek i narządów - należy dostarczyć pod postacią olejów roślinnych takich jak olej rzepakowy, olej lniany czy oliwa, dodawanych w małych ilościach do gotowych potraw. Bezsprzecznie należy unikać potraw smażonych, ciężkostrawnych, które będą długo zalegać w żołądku.

Źródłem węglowodanów powinny być drobne kasze, makarony, jasne pieczywo czy błyskawiczne płatki owsiane oraz jaglane. Mimo ważnej roli błonnika pokarmowego w funkcjonowaniu przewodu pokarmowego należy ograniczyć jego podaż do 25 g/ dobę. Zdecydowanie nie zaleca się jednak rezygnacji z warzyw i owoców; należy podawać je w bardziej łatwostrawnej formie - bez skórki, poddane obróbce termicznej (ugotowane, duszone) lub zmiksowane i dodane do koktajlu bądź musu. Owoce z małymi pestkami (np. maliny) warto przecierać przez sitko, co ułatwi ich trawienie.

W związku z tym, że po operacji pacjent może szybciej odczuwać sytość, zaleca się spożywanie 4-5 mniejszych posiłków, zjadanych w regularnych odstępach czasowych. By nie obciążać nadmiernie przewodu pokarmowego, warto również zwrócić uwagę na tempo spożywania posiłków, by były one jadane bez pośpiechu, w miłej atmosferze. Sposób podania posiłków i ich smak również nie jest tu bez znaczenia, zwłaszcza w sytuacji, gdy pacjent zmaga się z brakiem apetytu i problemami z przełykaniem.

W diecie lekkostrawnej należy również wyeliminować lub znacznie ograniczyć spożycie produktów oraz potraw powodujących nadmierne wydzielanie soków trawiennych. Mowa tu przede wszystkim o ostrych przyprawach, tłustych daniach oraz marynatach. Warto też zrezygnować z warzyw kapustnych, strączkowych, cebuli oraz czosnku, które mogą powodować wzdęcia i nasilać inne objawy ze strony przewodu pokarmowego. Dobrym pomysłem będzie wprowadzenie do jadłospisu świeżych ziół usprawniających trawienie, np. koperku, majeranku, lubczyku i oregano.

Wśród preferowanych technik kulinarnych szczególną uwagę należy zwrócić na gotowanie tradycyjne i na parze, duszenie bez wcześniejszego obsmażania oraz pieczenie w pergaminie bez dodatku tłuszczu.

Uzupełnieniem odpowiednio prowadzonej diety lekkostrawnej będzie dbałość o nawodnienie organizmu. Na co dzień należy wybierać niegazowaną wodę mineralną oraz słabo parzone herbaty.

Wraz z poprawą stanu odżywienia zazwyczaj możliwe jest stopniowe zwiększanie listy wykorzystywanych produktów. Rozszerzanie diety powinno odbywać się stopniowo, za zgodą lekarza i pod nadzorem dietetyka.

W przypadku problemów z pokryciem zapotrzebowania na energię i podstawowe składniki pokarmowe za pomocą tradycyjnej diety warto skonsultować z lekarzem uzupełnienie diety w doustne preparaty odżywcze, takie jak Nutridrink Protein. Jest to żywność specjalnego przeznaczenia medycznego, skierowana do pacjentów z niedożywieniem i ryzykiem jego rozwoju związanym z chorobą, u których występuje zwiększone zapotrzebowanie na białko; może być stosowana zarówno w okresie okołooperacyjnym, jak i po zabiegu - podczas rekonwalescencji. Nutridrink Protein występuje w formie płynnej i kilku wariantach smakowych, co ułatwia jego spożycie i zaspokaja preferencje smakowe chorego. Co więcej, cechuje go duża ilość energii i białka zawarta w małej objętości produktu, co jest niezwykle istotne w przypadku ograniczonego apetytu i ewentualnych problemów z łaknieniem. Nutridrink Protein należy spożywać zgodnie z zaleceniami lekarza i pod jego nadzorem.

Bibliografia:

Ciborowska H., Rudnicka A.: "Dietetyka, Żywienie zdrowego i chorego człowieka", wyd. PZWL, Warszawa, 2014

Francuzik W. i wsp.: "Wpływ terapii żywieniowej w okresie okołooperacyjnym na stan odżywienia pacjentów chirurgicznych", Postępy Żywienia Klinicznego, 2019, nr 3 (wrzesień)

Ostrowska J., Jeznach-Steinhagen A.: "Niedożywienie szpitalne. Metody oceny stanu odżywienia", Forum Medycyny Rodzinnej, 2017, tom 11, nr 2: 54-61

Artykuł sponsorowany