Oceni stan kości, wykryje osteoporozę. Sprawdź, jak się przygotować do badania

Badanie gęstości kości, znane również jako densytometria lub badanie DEXA, jest nieinwazyjnym testem diagnostycznym, który pozwala ocenić stan mineralny kości. To kluczowe narzędzie w rozpoznawaniu osteoporozy, czyli choroby uszkadzającej tkankę kostną i zwiększającej podatność na złamania. Wyniki są wyrażane w jednostkach gęstości mineralnej (bone mineral density - BMD) i porównywane z normami wiekowymi i płciowymi, co pozwala określić, czy u pacjenta nie występują odchylenia od normy.

Badanie gęstości mineralnej kości jest szczególnie zalecane u osób, u których ryzyko osteoporozy jest większe niż u pozostałej części populacji, tj. u:

• kobiet w wieku ≥65 lat;
• kobiet po menopauzie w wieku <65 lat i mężczyzn w wieku <70 lat z czynnikami ryzyka złamań (małą masą ciała, przebytymi złamaniami, ze współistniejącymi chorobami powodującymi utratę masy kostnej);
• mężczyzn w wieku ≥70 lat;
• u dorosłych ze złamaniami niskoenergetycznymi, czyli takimi, które powstały pod wpływem siły, która zdrowej osoby nie wyrządziłby szkód zdrowotnych np. po upadku z wysokości własnego ciała lub po samoistnym złamaniu kości;
• dorosłych przyjmujących na stałe leki przeciwpadaczkowe, heparynę lub kortykosteroidy;
• tych, u których planuje się leczenie farmakologiczne w celu zmniejszenia utraty masy kostnej, albo u osoby otrzymujące takie leczenie, w celu monitorowania jego efektów.

Badanie gęstości kości jest szybkie, proste i bezbolesne. Polega na zastosowaniu niewielkiej dawki promieniowania rentgenowskiego do zmierzenia gęstości mineralnej kości, najczęściej w obrębie kręgosłupa lub bioder. W trakcie całej procedury pacjent leży nieruchomo na stole, a skaner przesuwa się nad badanym obszarem ciała. Cały proces trwa zazwyczaj około 10-20 minut.

Tak, badanie gęstości kości może być wykonywane w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia, ale pod pewnymi warunkami. Aby przeprowadzić densytometrię na koszt NFZ, pacjent musi otrzymać skierowanie od lekarza, który uzna badanie za konieczne ze względu na podwyższone ryzyko osteoporozy lub innych schorzeń związanych z osłabieniem kości. Skierowanie mogą wystawić lekarze specjaliści np.: ortopedzi, reumatolodzy, czy endokrynolodzy, ale także lekarze rodzinni, do których zdecydowanie łatwiej się dostać.

Generalnie densytometria nie wymaga od pacjenta specjalnych przygotowań. Zaleca się, aby w dniu badania unikać przyjmowania suplementów wapnia i witaminy D, ponieważ grozi to zafałszowaniem wyników testu. Należy również unikać noszenia ubrań z metalowymi elementami, które mogłyby zakłócać odczyt skanera.

Jak już zostało wspomniane, badanie nie boli i raczej nie wiąże się z żadnym dyskomfortem. Co więcej, dawka promieniowania rentgenowskiego, na które wystawiony zostaje pacjent, jest niewielka, dlatego nie ma się czego obawiać. Jednak ze względów bezpieczeństwa, procedura nie powinna być przeprowadzana u kobiet w ciąży - mogłoby to zaszkodzić nienarodzonemu dziecku. Należy jednak pamiętać, każdy przypadek jest inny, dlatego należy postępować zgodnie z wytycznymi lekarza, który biorąc pod uwagę indywidualną sytuację kliniczną swojego podopiecznego, zaleci mu najodpowiedniejsze rozwiązanie.

W diagnostyce osteoporozy wykorzystuje się także inne badania, aczkolwiek to densytometria uchodzi za tzw. "złoty standard". U osób, u których podejrzewa się problemy związane z mineralizacją kości, można przeprowadzić także:

• RTG - obrazuje: zmniejszoną gęstość kości i ścieńczenie warstwy korowej kości długich, służy także do wykrywania złamań;
• morfometria radiologiczna lub densytometryczna - pozwala na ocenę deformacji i złamań trzonów kręgów;
• testy biochemiczne z krwi i moczu, mogą mierzyć markery obrotu kostnego, takie jak: wapń i fosfor, np. osteokalcyna, fosfataza zasadowa i jej frakcja kostna, oraz fosfataza kwaśna. Pomagają ocenić tempo tworzenia i rozpadu kości. Mogą być używane jako uzupełnienie densytometrii, szczególnie do monitorowania efektywności leczenia osteoporozy;
• rozpoznanie osteoporozy można także postawić u osób z dokonanym złamaniem niskoenergetycznym, po wykluczeniu innych przyczyn,
• nawet gdy kryterium densytometryczne nie zostało spełnione. Za najważniejsze kryterium kliniczne osteoporozy uważa się przebycie złamania niskoenergetycznego.

Źródła:

M. Janiszewska, T. Kulik, M. Dziedzic i in., Osteoporoza jako problem społeczny - patogeneza, objawy i czynniki ryzyka osteoporozy pomenopauzalnej, "Problemy Higieny i Epidemiologii" 2015, tom 96, nr 1.

Davidson. Choroby wewnętrzne, red. S.H. Ralston i in., red. wyd. pol. J. Różański, tłum. zbior., t. 1-3, wyd. 23, Edra Urban & Partner, Wrocław 2020.

CZYTAJ TAKŻE:

Pięć dobrych nawyków, które przyniosą ulgę w objawach dny moczanowej

Pij jeśli masz problem ze stawami. Trzy zioła skuteczne na stan zapalny i obrzęki

Co jeść, a czego nie jeść przy osteoporozie?