Podstawowe badanie, gdy ciągle jesteś zmęczony. Powie wiele o twoim zdrowiu

Przewlekłe zmęczenie może mieć wiele przyczyn. Jedną z nich jest komponenta fizjologiczna - choroby, braki i niedobory, które wykryjemy z pomocą badań krwi. Oczywiście, gdyby sprawa była tak prosta, że wykonujemy badania krwi, a następie bierzemy odpowiednie leki i zmęczenie znika jak za dotknięciem różdżki, nasze życie byłoby dużo prostsze. Niestety, czasem jest tak, że zmęczenie wynika nie tyle z dolegliwości fizycznych i stanów chorobowych, co z innych przyczyn. Należą do nich:

• bezsenność,
• przedłużający się stres,
• choroby psychiczne (depresja, nerwica lękowa, schizofrenia itp.),
• brak możliwości odpoczynku,
• kiepskiej jakości sen i wiele innych.

Czasami na przewlekłe zmęczenie składają się dwie lub trzy przyczyny, np. stres, choroba podstawowa i brak czasu na odpoczynek. To, co możemy zrobić, aby zadbać o siebie kompleksowo, to rozpoznanie wroga.

Zmęczenie warto zdiagnozować i doprowadzić do poznania jego przyczyn. Dzisiaj skupimy się na fizjologicznej stronie zmęczenia - sprawdzimy, jakie badania pomogą nam odkryć choroby i niedobory, w przebiegu których pojawia się przewlekłe zmęczenie.

Częstym sprawcą poczucia zmęczenia, zadyszek, gdy wchodzimy po schodach, bladości i "anemiczności" jest niedobór żelaza. Z początku błędnie zakładano, że takie objawy daje tylko jawna anemia, tj. zmniejszona ilość hemoglobiny. W tej chwili wiemy już, że sam niedobór żelaza bez anemii może dawać podobne objawy. Dlatego w pierwszej kolejności dobrze jest wykonać morfologię krwi, badanie żelaza, ferrytyny i transferryny. Pomogą nam one ocenić gospodarkę żelazową organizmu i określą, czy mamy anemię lub niedobór żelaza.

Sama morfologia dostarczy wielu cennych informacji również na inne tematy, m.in. o liczbie leukocytów, potencjalnych infekcjach lub podejrzeniu alergii (liczba eozynofili i bazofili), podejrzeniach chorób szpiku kostnego czy krwotoków, co może wskazać również na inną przyczynę naszego złego samopoczucia.

W kolejnym kroku warto sprawdzić, czy uwagi nie domaga się nasza tarczyca. Możemy cierpieć na różne choroby tarczycy, m.in. niedoczynność czy autoimmunologiczne zapalenie Hashimoto, które powodują uczucie przewlekłego zmęczenia, z towarzyszącym często uczuciem zimna. Celem zdiagnozowania stanu tarczycy należy oznaczyć przysadkowy hormon, który pobudza tarczycę do pracy - TSH, a także hormony tarczycowe - fT3 i fT4 oraz przeciwciała tarczycowe, które organizm produkuje w autoimmunologicznych zapaleniach tarczycy - aTPO i antyTG.

Choć badania hormonów to bardzo złożony temat, warto poświęcić chwilę uwagi i wykonać badania hormonów płciowych - estrogenu, progesteronu, FSH, LH i testosteronu, a także tzw. "hormonu stresu" - kortyzolu. Zdestabilizowana gospodarka hormonalna może dawać objawy przewlekłego zmęczenia, połączone z nadmierną nerwowością lub destabilizacją emocjonalną, np. nadmierną płaczliwością. 

Należy pamiętać, że hormony oznaczamy we krwi rano, do godz. 9, a hormony płciowe u kobiet najczęściej między drugim a piątym dniem miesiączki. Interpretację wyników najlepiej pozostawić lekarzowi, ponieważ zależności między hormonami to dosyć skomplikowany temat, wymagający dogłębnej analizy.

Kluczowym aspektem badań, o których duża część z nas zdaje się zapominać, są badania witamin i innych substancji w kierunku ich niedoborów. Swój udział w patogenezie przewlekłego zmęczenia mogą - oprócz żelaza - mieć niedobory takich składników jak:

• witamina D3,
• witamina B12,
• witamina B6.

Warto również oznaczyć jonogram, który wskaże na zależności między najważniejszymi jonami w naszym organizmie.

Kolejną rzeczą, którą warto sprawdzić, jest zdrowie naszej wątroby. Niewydajna, chora lub uszkodzona wątroba również może dawać objawy przemęczenia i braku energii. Z tego powodu warto oznaczyć tzw. próby wątrobowe, w których znajdują się enzymy wątrobowe i bilirubina.

Jednym z ważniejszych elementów, który wpływa na utrzymanie stałego poziomu energii, jest gospodarka glukozowa. Glukoza to główne paliwo energetyczne dla komórek i gdy jej gospodarka jest zaburzona (np. przez cukrzycę lub insulinooporność), możemy odczuwać spadki energii. Z tego względu warto wykonać także badania takie jak oznaczenie hemoglobiny glikowanej, badanie poziomu glukozy i badanie poziomu insuliny.

Należy pamiętać, że na badania udajemy się na czczo, nie z biegu i nie po dużym wysiłku fizycznym. Warto również dzień wcześniej i w dniu badania rano dobrze się nawodnić (czysta woda, żadnych napojów). 

Źródła:

Solnica B. (red.), Diagnostyka laboratoryjna, PZWL, Warszawa 2023

Dembińska - Kieć A., Naskalski J. W. (red.), Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej, Urban & Partner, Wrocław 2002.

Praca zbiorowa, Interna Szczeklika 2023, Medycyna Praktyczna, Kraków 2023. 

CZYTAJ TAKŻE: 

Pierwszy objaw niedoboru witaminy D. Dopiero z czasem pojawiają się inne

Śpisz przy kaloryferze? Zmęczenie, bóle głowy i drapanie w gardle to tylko część problemów

Najlepsi dostawcy zdrowej energii. Jedz, gdy narzekasz na senność i zmęczenie