Spis treści:
- Jakie funkcje pełni wątroba?
- Jak choruje wątroba i kiedy należy ją badać?
- Badania wątroby - czynnościowe testy wątroby
- Badania obrazowe i inwazyjne wątroby
- W jaki sposób wykonuje się biochemiczne badania wątroby?
Jakie funkcje pełni wątroba?
Jak wspomnieliśmy we wstępie, bez wątroby nie jesteśmy w stanie przeżyć. Jest jednym z tych organów, których nie jesteśmy w stanie zastąpić. Dlaczego (i do czego) wątroba jest nam tak bardzo potrzebna?
Synteza i metabolizm cukrów i białek
Wątroba pełni rolę magazynu glikogenu i jednocześnie jest miejscem syntezy glukozy. W przypadku zwiększonego zapotrzebowania na energię uwalnia glukozę do krążenia. Ponadto w wątrobie zachodzi synteza ponad 85 proc. białek osocza, m.in. albuminy, fibrynogenu czy czynników krzepnięcia. Jest głównym miejscem przemian aminokwasów.
Wytwarzanie i wydzielanie żółci
Synteza żółci, która pełni kluczową rolę w rozpuszczaniu cholesterolu, zachodzi właśnie w wątrobie. Z żółci powstają kwasy żółciowe, które umożliwiają zahamowanie utraty tauryny i glicyny - aminokwasów budulcowych. Z kwasów żółciowych powstają ich sole, pełniące rolę detergentów i aktywatorów w procesie trawienia. Dzięki wytwarzaniu żółci wątroba pełni wydatną funkcję w metabolizmie tłuszczów.
Metabolizm hemoglobiny i bilirubiny
Hemoglobina, pochodząca z rozpadu erytrocytów, jest głównym źródłem bilirubiny. W nadmiarze bilirubina może być szkodliwa, ponadto w organizmie musi zostać zachowany jej obieg, dlatego istotną funkcją wątroby jest jej metabolizm i obróbka. Dzięki wątrobie zarówno żelazo, pochodzące z hemoglobiny, jak i bilirubina - jej pochodna - zostają uwolnione do ponownego wykorzystania w organizmie.
Magazyn substancji odżywczych
Wątroba pełni rolę magazynu dla niektórych witamin (A, D, B12), żelaza, białek i glikogenu.
Funkcja immunologiczna
Wątroba magazynuje niezwykle aktywne komórki fagocytujące - komórki Browicza i Kupffera, które zdolne są do unieszkodliwiania "wrogów" przez ich pochłanianie.
Zobacz również:
Detoksykacja
Dzięki wątrobie zachodzi detoksykacja organizmu z substancji potencjalnie szkodliwych i trujących - metabolitów leków, alkoholu i trucizn.
Jak choruje wątroba i kiedy należy ją badać?
Wśród rozlicznych chorób, które mogą przytrafić się wątrobie, niektóre są statystycznie częste, inne - ekstremalnie rzadkie. Możemy wyróżnić kilka grup chorób wątroby, choć podział ten jest sztuczny i oparty wyłącznie na podobnej etiologii schorzeń:
- wirusowe choroby wątroby - powodowane zarówno przez WZW - wirusy zapalenia wątroby, jak również wirusy, które nie atakują samej wątroby, np. cytomegalię czy EBV. Mogą mieć przebieg ostry i przewlekły;
- autoimmunologiczne zapalenie wątroby - związane z nadmierną reaktywnością układu odpornościowego;
- stłuszczeniowe choroby wątroby - wynikające z nagromadzenia tłuszczu w hepatocytach (komórkach wątroby), uniemożliwiające ich funkcjonowanie;
- marskość i niewydolność;
- alkoholowe i polekowe uszkodzenie wątroby;
- naczyniowe choroby wątroby - np. zakrzepica żyły wrotnej;
- rzadkie choroby związane z wątrobą - np. choroba Wilsona, porfiria, stany przeładowania żelazem;
- nowotwory wątroby.
Co istotne, wątroba może powodować poczucie ciężkości i dyskomfortu w prawym podżebrzu, sama z siebie jednak nie boli. Wątroba nie ma unerwienia, więc jedyne, co sprawia nam ból, to powiększenie wątroby (hepatomegalia), w przebiegu którego zwiększona wątroba uciska na łącznotkankową torebkę, w której się znajduje, oraz na struktury i narządy dokoła siebie. Te, ponieważ są unerwione, sprawiają nam ból.
Charakterystyczne dla chorób wątroby są następujące objawy:
- ciągłe poczucie przemęczenia,
- apatia,
- bladość, z czasem zażółcenie powłok skórnych i białek oczu (żółtaczka - jest objawem, nie chorobą samą w sobie),
- świąd skóry,
- częste budzenie się nocą (tak, to może być wina wątroby),
- problemy z trawieniem, tłuszczowe stolce, mdłości,
- obrzęki, zwłaszcza nieproporcjonalnie duży obrzęk brzucha,
- krwawienia z przewodu pokarmowego i inne.
To one powinny być dla nas kluczowym sygnałem, że należy zbadać wątrobę.
Osobiście jestem zwolenniczką teorii, że przynajmniej raz do roku, nawet jeśli jesteśmy w pełni zdrowi, warto zbadać wątrobę w ramach rutynowej profilaktyki chorób. Ponieważ, jak wspomniałam wcześniej, wątroba nie boli i lubi długo nie dawać objawów, wyłapanie choroby, kiedy już czujemy się bardzo źle, może drastycznie skomplikować leczenie.
Badania wątroby - czynnościowe testy wątroby
Podstawowe badania, które ocenią stan wątroby, należą do grupy oznaczeń nazywanych czynnościowymi testami wątroby. Obejmują one oznaczenie bilirubiny i niektórych enzymów wytwarzanych przez hepatocyty. Obecnie znamy ponad 1000 enzymów będących składnikami hepatocytów. Z nich zastosowanie diagnostyczne ma 50, z czego w użyciu praktycznym znajduje się zwykle maksymalnie 10.
Klasyczne "próby wątrobowe" obejmują, poza bilirubiną, oznaczenie:
- ALT - aminotransferazy alaninowej,
- AST - aminotransferazy asparaginowej,
- ALP - fosfatazy alkalicznej,
- GGTP - gamma-glutamylotranspeptydazy.
Jednostką, w której oznaczamy powyższe enzymy, jest aktywność biologiczna w 1 litrze osocza, czyli IU/l.
W normalnych warunkach enzymy hepatocytów dostają się do krążenia ogólnego w niewielkiej ilości, określonej według zakresów referencyjnych. Gdy naruszona zostaje integralność błon komórkowych komórek wątroby, enzymy wątrobowe przedostają się do krwiobiegu w znacznie większej ilości niż zwykle. Wtedy pojawiają się wyniki powyżej zakresu wartości referencyjnych (powyżej "normy"). Świadczy to o konieczności modyfikacji w naszym stylu życia, w tym w odżywianiu, przyjmowaniu leków, ryzykownych zachowaniach (np. piciu alkoholu), a czasem również o konieczności leczenia. Definitywnie, jeśli wyniki czynnościowych testów wątroby odbiegają od normy, zawsze należy pogłębić diagnostykę, aby znaleźć przyczynę. Szczegółowy opis każdego z badań, ich zakresy wartości referencyjnych i możliwe przyczyny odchylenia od nich możecie znaleźć TUTAJ.
Badania obrazowe i inwazyjne wątroby
Dopełnieniem zawsze najważniejszych, biochemicznych badań wątroby (stanowiących podstawę diagnostyki chorób wątroby) są badania obrazowe i inwazyjne. W przypadku konieczności wykonania badań obrazowych zwykle w pierwszej kolejności lekarz zleca wykonanie USG. Gdy podejrzewa się chorobę, której rozpoznanie z pomocą USG jest niemożliwe, zlecane są tomografia komputerowa (przede wszystkim) lub rezonans magnetyczny. Jeśli choroba wymaga badania histopatologicznego, związanego z oglądaniem wycinków wątroby pod mikroskopem, zlecana jest biopsja wątroby.
W jaki sposób wykonuje się biochemiczne badania wątroby?
Przede wszystkim próby wątrobowe wykonuje się na czczo. Jest to podstawa przy oznaczeniu zarówno bilirubiny, jak i aktywności enzymów wątrobowych. Krew do badań pobierana jest klasycznie, z żyły łokciowej. Może być pobrana do probówki, z której wykonywane będą inne oznaczenia biochemiczne. Zwykle wykonanie podstawowych badań, wymienionych wcześniej, zajmuje laboratorium od kilku godzin do maksymalnie dwóch dni.
Źródła:
Solnica B. (red.), Diagnostyka laboratoryjna, PZWL, Warszawa 2023
Dembińska - Kieć A., Naskalski J. W. (red.), Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej, Urban & Partner, Wrocław 2002.
https://www.mp.pl/pacjent/badania_zabiegi/51063,proby-watrobowe.
Wallach J., Interpretacja badań laboratoryjnych, Medipage, Warszawa 2011.
https://www.mp.pl/pediatria/praktyka-kliniczna/badania-laboratoryjne/240805,diagnostyka-chorob-watroby-cz-i.
CZYTAJ TAKŻE:
Badanie GGTP a choroby wątroby. O czym świadczy wysokie GGTP?
Mało kto wiąże te objawy z wątrobą. Sugerują, że mogło dojść do stłuszczenia
Objawy chorej wątroby na skórze. Czym są pajączki wątrobowe, naczyniaki i punkty rubinowe?
