Dowiesz się, skąd ciągłe bóle i wzdęcia. To kluczowe badanie dla wątroby

Obecnie znamy ponad 1000 enzymów, będących składnikami hepatocytów - komórek wątroby. Z nich zastosowanie diagnostyczne ma 50, z czego w użyciu praktycznym znajduje się zwykle maksymalnie 10. Klasyczne "próby wątrobowe", czyli czynnościowe testy wątroby, obejmują oznaczenie:

• ALT - aminotransferazy alaninowej,
• AST - aminotransferazy asparaginowej,
• ALP - fosfatazy alkalicznej,
• GGTP - gamma-glutamylotranspeptydazy.
• bilirubiny.

Do oznaczeń tych często dochodzą:

• ChE - cholinoesteraza,
• LDH - dehydrogenaza mleczanowa,
• GDH - dehydrogenaza glutaminowa,

Oznaczenia enzymów wątrobowych i bilirubiny wykonuje się profilaktycznie oraz w przypadku podejrzenia:

• chorób stłuszczeniowych wątroby,
• cholestazy,
• uszkodzenia wątroby,
• uszkodzenia dróg żółciowych,
• chorób trzustki,
• zatrucia lekami, ksenobiotykami i substancjami toksycznymi,
• choroby alkoholowej wątroby,
• nowotworów wątroby lub naciekających/ przerzutowych na wątrobę.

GGTP - gamma-glutamylotranspeptydaza -  to enzym wątrobowy (choć nie wyłącznie wątrobowy!) z grupy transferaz. Transferazy odpowiadają za przenoszenie grup chemicznych z jednego związku chemicznego na drugi. GGTP katalizuje przemiany związane z transferem reszty glutaminianowej. GGTP odgrywa kluczową rolę w cyklu gamma - glutamylowym, umożliwiającym wytwarzanie aminokwasu - glutationu. GGTP bierze również udział w detoksykacji organizmu z ksenobiotyków i leków.

Dokładne wartości referencyjne mogą się różnić w zależności od laboratorium, w którym się badamy: wszystko zależy od sprzętu, technologii i rodzaju odczynników, używanych do oznaczenia stężenia GGTP we krwi. Zawsze należy swój wynik porównać i odnieść do "widełek" wartości referencyjnych danego laboratorium.

Generalnie przyjmuje się konsensus, wg którego prawidłowe wartości GGTP wynoszą:

• dla kobiet: <35 IU/l
• dla mężczyzn: <40IU/l .

W przypadku enzymów nie mówimy najczęściej o "stężeniu" lub "ilości" - są to pewne uproszczenia. Stosujemy pojęcie "zwiększona aktywność w osoczu/ surowicy". W praktyce oznacza to, że enzym przedostał się do krwi w związku z uszkodzeniem komórek wątroby (hepatocytów) w większej ilości, niż zwykle i wykazuje przez to większą aktywność w surowicy/ osoczu krwi.

Wykrywanie cholestazy

Cholestaza, inaczej: zatrzymanie żółci, to stan, w którym żółć nie może odpłynąć z wątroby i woreczka żółciowego do jelit. Charakteryzuje się on uporczywym świądem skóry, żółtaczką i odbarwieniem stolca. W wykrywaniu cholestazy różnego pochodzenia GGTP charakteryzuje się większą czułością, niż ALP, a jej aktywność wzrasta wcześniej i utrzymuje się dłużej. Ze względu na obecność GGTP także w drogach żółciowych i trzustce, jej nasilona aktywność może zwiastować problemy z odpływem żółci.

Wykrywanie alkoholowej choroby wątroby

W przypadku chronicznego nadużywania alkoholu wątroba ulega powolnemu niszczeniu, co określa się mianem alkoholowej choroby wątroby. Do diagnostyki tego schorzenia przydaje się oznaczenie prób wątrobowych i ustalenie stosunku GGTP/AST. GGTP zwiększa się stosunkowo szybko już na początku choroby i jej stosunek do AST wynosi w chorobie alkoholowej 6:1. Większą przydatność, niż wysoka aktywność GGTP w okresach alkoholowych ciągów, ma zmniejszanie się jej aktywności w okresach abstynencji, co może potwierdzić rozpoznanie.

Diagnostyka nowotworów wątroby

W przypadku niektórych nowotworów wątroby zwiększenie aktywności GGT'P jest jedynym objawem od strony "enzymatycznej". Czasem zdarza się, że aktywność GGTP w nowotworach wątroby wzrasta w stopniu większym, niż innych enzymów, jednakże nie należy intensywnie poszukiwać choroby wątroby w przypadku izolowanego wzrostu GGTP bez innych odchyleń w badaniach klinicznych.

Wykrywanie uszkodzenia hepatocytów

W przypadku oceny uszkodzenia hepatocytów najlepiej sprawdza się AST, ze względu na specyficzną lokalizację wewnątrz komórek wątroby: 20% w cytoplazmie, 80% w mitochondriach, czyli specyficznych organellach komórki. Dlatego enzym ten stosuje się jako wykładnik martwiczego uszkodzenia wątroby (skoro AST wypływa z komórek i dostaje się do krwi, to znaczy, że komórki uległy martwicy, rozerwaniu i rozkładowi). GGTP ma jednakże swoją własną funkcję w ocenie integralności wątroby - jest czułym wskaźnikiem uszkodzenia hepatocytów w wyniku nasilonej biotransformacji (przemian związku w inny związek chemiczny) zwłaszcza alkoholu etylowego i części leków.

Wskaźniki enzymatyczne to inaczej stosunki aktywności jednych enzymów do drugich, pomocne w interpretacji surowiczego profilu enzymów. Wskaźniki wymagają oznaczenia pożądanych enzymów i ustalenia, w jakim stosunku względem siebie występują; dla uproszczenia:

GGTP = 2, AST = 4,

 czyli

2/4 = 0.5,

 czyli

 stosunek wynosi <1.

W przypadku GGTP  wskaźniki enzymatyczne odnoszą się zawsze do AST i wyglądają następująco:

GGTP/ AST

• stosunek <1 - ostre wirusowe zapalenie wątroby (ostre WZW),
• <2 - toksyczne zapalenie wątroby,
• 2 - 3 - ostre alkoholowe zapalenie wątroby, marskość wątroby,
• >6 - marskość alkoholowa, ostra cholestaza,
• >12 - nowotwór wątroby, przerzuty do wątroby.

Co ważne, jednoczesne oznaczenie ALT, ChE, ALP i GGTP umożliwia zwiększenie czułości diagnostycznej z 81 proc. (w przypadku oznaczenia samego ALT) do 97 proc. . Pozwala to trafniej i szybciej rozpoznać przyczynę problemu z wątrobą i wdrożyć leczenie.

Warto pamiętać, że nigdy nie interpretuje się się pojedynczego oznaczenia, dlatego w podejrzeniu chorób wątroby przeprowadza się oznaczenie wszystkich niezbędnych enzymów wątrobowych. Jeśli lekarz nie zleci inaczej, warto oznaczyć pełen profil prób wątrobowych (wspomniany w pierwszym akapicie).

Źródła:

Solnica B. (red.), Diagnostyka laboratoryjna, PZWL, Warszawa 2023

Dembińska - Kieć A., Naskalski J. W. (red.), Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej, Urban & Partner, Wrocław 2002.

Praca zbiorowa, Interna Szczeklika 2023, Medycyna Praktyczna, Kraków 2023.

CZYTAJ TAKŻE:

Objawy chorej wątroby na skórze. Czym są pajączki wątrobowe, naczyniaki i punkty rubinowe?

Oczyszczą wątrobę z toksyn i krew ze złogów cholesterolu. Dobre na diecie

Dwie łyżki dziennie przedłużają życie. Sekret zdrowia stulatków z Grecji i Włoch