Tomografia płuc może uratować życie. Jakie choroby wykrywa i czy przysługuje na NFZ?

Tomografia płuc jest jedną z najpowszechniej wykorzystywanych metod diagnostyki obrazowej. Swój mechanizm działania opiera na promieniowaniu rentgenowskim, takim samym, którego używa się do wykonywania klasycznych zdjęć RTG. Aby uzyskać możliwy do interpretacji obraz, przez klatkę piersiową pacjenta przepuszcza się promieniowanie, które w różnym stopniu jest pochłaniane przez określone tkanki, a następnie dociera do detektora. Różnica pomiędzy pojedynczym zdjęciem RTG a tomografią jest jednak taka, że podczas tomografii źródła promieniowania i detektory znajdują się w specjalnym pierścieniu, który obraca się wokół przesuwającego stołu z pacjentem, co daje możliwość wykonania szeregu zdjęć poszczególnych części ciała. Powstałe obrazy są następnie składane przez komputer i w ten sposób uzyskuje się przekroje klatki piersiowej, które mogą zostać ocenione przez lekarza.

Wyróżniamy kilka rodzajów tomografii komputerowej. W części przypadków wykorzystuje się kontrast podawany dożylnie. Jest to specjalna substancja, która wraz z krwią trafia do płuc, a dzięki swoim właściwościom umożliwia dokładniejsze zobrazowanie niektórych patologicznych zmian. Kontrast przede wszystkim wykorzystuje się w diagnostyce chorób nowotworowych, z kolei badanie bez kontrastu będzie zlecone osobom z podejrzeniem np. POChP lub sarkoidozy. Decyzja o rodzaju tomografii należy zatem do lekarza.

Tomografia płuc ma bardzo szerokie zastosowanie, służy zarówno do monitorowania przebiegu choroby, jak i do wstępnej diagnostyki. Często jest zalecana wtedy, gdy klasyczne zdjęcie rentgenowskie nie daje wystarczających informacji o stanie zdrowia pacjenta. Jakie choroby można więc zdiagnozować przy pomocy tomografii?:

• nowotwory, w tym rak płuc oraz zmiany przerzutowe;
• pylica;
• sarkoidoza;
• zatorowość płucna;
• przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP);
• zwłóknienie płuc;
• zapalenie płuc;
• rozstrzenie oskrzeli;
• wady wrodzone;
• ciała obce;
• zmiany pourazowe.

Sposób przygotowania do badania zależy od rodzaju tomografii. Jeśli nie jest podawany środek kontrastujący, to nie trzeba się specjalnie przygotowywać. Inaczej jednak sytuacja wygląda w przypadku pacjentów, u których planowana jest tomografia z kontrastem. Wtedy należy być na czczo oraz dostarczyć wynik zaleconego badania krwi (stężenie kreatyniny oraz TSH). Konieczne trzeba też powiadomić lekarza o wszelkich przewlekłych chorobach, przyjmowanych lekach i alergiach, w szczególności, jeśli w przeszłości wystąpiła reakcja anafilaktyczna po podaniu kontrastu.

Badanie metodą tomografii komputerowej jest całkowicie bezbolesne i trwa od kilku do kilkunastu minut: pacjent kładzie się na specjalnym stole, który następnie przesuwa się powoli, a otaczający pierścień wykonuje zdjęcia. Ważne jest, żeby w czasie pracy tomografu powstrzymać się od wykonywania ruchów, po to by nie zaburzyć powstającego obrazu. Wynik badania jest zazwyczaj dostępny do odbioru w przeciągu kilku dni.

Nazewnictwo stosowane przez radiologia opisującego tomografię może być niezrozumiałe dla osób niezwiązanych z medycyną. Oto przykłady terminów, które mogą się pojawić na wyniku badania:

●      niedodma - jest to sytuacja, gdy część miąższu płuca nie jest wypełniona powietrzem. Zazwyczaj wiąże się z niedrożnością oskrzela, które zostało zablokowane przez nowotwór lub ciało obce. Niedodmowa część płuca jest zwykle zmniejszona w stosunku do prawidłowej tkanki;

●      objaw plastra miodu - oznacza, że doszło do zniszczenia prawidłowej architektury tkanki płucnej i wytworzyły się drobne torbiele, które dają właśnie obraz "plastra miodu". Mogą się pojawić w zwłóknieniu płuca;

●      powiększenie węzłów chłonnych - inaczej limfadenopatia, może wiązać się z procesem nowotworowym;

●      guz - jest to zwykle dobrze ograniczony obszar zacienienia. Nie zawsze oznacza raka płuca, może to też być ropień, objaw sarkoidozy lub guz przerzutowy;

●      objaw matowej szyby - jest to rodzaj zacienia, który może się pojawić w przebiegu zapalenia płuc;

●      pęcherz rozedmowy - jest to przestrzeń powietrzna obecna zamiast prawidłowej tkanki płuca, wskazuje na rozedmę płuc;

●      pułapka powietrzna - pojawia się w przebiegu przewlekłej obturacyjnej choroby płuc lub astmy;

●      rozstrzenie oskrzeli - rozstrzeniem nazywamy nieodwracalne rozszerzenie światła oskrzela spowodowane trwałym zniszczeniem jego struktury.

Należy jednak pamiętać, że wynik tomografii płuc zawsze powinien być konsultowany z lekarzem.

Tomografia płuc w przypadku wizyty refundowanej przez NFZ jest bezpłatna. Natomiast w przypadku usług świadczonych prywatnie cena zależy od miejsca wykonywania badania oraz jego rodzaju (czy jest użyty kontrast), przeciętnie jest to od 300 do 500 zł.

Źródła:

A. Szczeklik, P. Gajewski. Interna Szczeklika 2023;
Patel PR, De Jesus O. CT Scan. 2023 Jan 2. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2023, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33620865/