Czy można jeść przed morfologią? Na te badania nie trzeba iść na czczo

Najczęściej na czczo wykonujemy badania krwi, czyli morfologię. W rzeczywistości posiłek przed badaniem może wpłynąć tylko na kilka parametrów. Większość z nich to dodatkowe testy zlecane przy okazji podstawowej morfologii. 

Jakie wyniki mogą ulec zmianie po zjedzeniu śniadania?

Całkowita liczba leukocytów - według dostępnych informacji różnica ilości białych krwinek może różnić się o 5 proc. w stosunku do wyników badania na czczo. Wielu lekarzy zauważa, że w praktyce często są to jeszcze większe odchylenia.

Stężenie lipidów w organizmie - po posiłku wzrasta stężenie lipidów, m.in. fosfolipidów i trójglicerydów, co może prowadzić do lipemii, czyli zmętnienia osocza lub surowicy w badanej próbce ze względu na duże stężenie tłuszczy i steroli. Taka sytuacja może skutkować błędami w pomiarach, szczególnie dotyczących hemoglobiny i leukocytów.

Poziom cholesterolu - to właśnie ze względu na lipidogram lekarze najczęściej zalecają wykonywanie badań na czczo. Cholesterol zalicza się do lipidów opisanych powyżej, a jedzenie przed badaniem mocno wpływa na najważniejsze wyniki profilu lipidowego — oznaczenie poziomu złego cholesterolu (LDL).

Ilość glukozy we krwi - posiłek bezpośrednio wpływa na poziom cukru. Jeżeli wizyta w laboratorium obejmuje badanie glukozy, powinniśmy powstrzymać się od jedzenia przynajmniej przez 8 godzin przed badaniem.

Najczęstszymi powodami do postu przed pobraniem krwi są dwa ostatnie punkty na powyższej liście. Z dużym prawdopodobieństwem sytuacja ulegnie zmianie w miarę rozwoju technologii i metod analizy składu krwi. Już teraz istnieje alternatywny sposób mierzenia poziomu cukru, szczególnie przydatny dla cukrzyków, którzy sprawdzają długofalowe efekty leczenia. W badaniu oznacza się poziom hemoglobiny A1c, która odzwierciedla średni poziom cukru we krwi w ciągu ostatnich trzech miesięcy.

Podobnie wygląda sytuacja z podstawowym panelem lipidowym. Posiłek w ciągu 8-10 godzin przed badaniem może mieć wpływ na wyniki, jednak nowe metody oznaczania "złego cholesterolu" coraz lepiej radzą sobie z uzyskiwaniem danych przydatnych diagnostycznie także u pacjentów po jedzeniu. 

Cholesterol LDL jest jedynym powodem wykonywania lipidogramu na czczo — pomiary cholesterolu HDL i całkowitego pozostają praktycznie niezmienione, niezależnie od diety w ostatnich godzinach przed pobraniem krwi.

W rzeczywistości poszczenie przed badaniem ma wpływ na bardzo niewiele wyników, a te najczęstsze wymieniono powyżej. Jeżeli zlecone badania nie obejmują cukru i cholesterolu, to w większości przypadków nie ma przeciwwskazań, żeby zjeść pełny posiłek nawet kilkadziesiąt minut przed pobraniem krwi.

Niezależne od postu są pomiary funkcji większości narządów, np.:

• badania tarczycy (TSH, TG);
• badania wątroby (AST, ALP);
• badania prostaty (PSA).

Zachowania postu nie wymagają też pozostałe badania oznaczające poziom hormonów, chociażby tych produkowanych przez nadnercza. Na czczo nie musimy przychodzić na testy diagnostyczne w kierunku różnych chorób wirusowych i bakteryjnych. Do tej grupy zaliczymy badania w kierunku boreliozy, kiły, chlamydii i HIV. Posiłek nie przeszkodzi też w wykryciu pasożytów - nie musimy być na czczo, jeżeli laboratorium będzie wykonywać badania w kierunku motylicy wątrobowej, lamblii czy toksoplazmozy.

Podobne zasady obowiązują również przy diagnostyce antynowotworowej, podczas oznaczania markerów takich jak CEA, CA-125, czy wspomnianego wyżej PSA - poziomu białka wytwarzanego przez gruczoł krokowy u mężczyzn.

Powyższa analiza wskazuje, że w przypadku większości wyników badania krwi nie ma konieczności pobierania próbki od głodnego pacjenta. Nie zmienia to jednak faktu, że zawsze powinniśmy kierować się wskazówkami lekarzy, którzy często biorą pod uwagę indywidualne cechy organizmu, ujawnione we wcześniejszych testach. 

Ponowne wykonanie morfologii na czczo może okazać się też konieczne w przypadku wartości granicznych lub niezgodnych z obrazem klinicznym. Pamiętajmy, że rozważania dotyczące postu przed badaniami są wynikiem uśrednień statystycznych, które mogą nie mieć zastosowania w jednostkowych przypadkach, np. u pacjentów z zaburzeniami wchłaniania substancji odżywczych z przewodu pokarmowego.

Jak wiadomo, badania krwi to niejedyna broń w arsenale diagnostycznym. Bardzo często wykorzystuje się także metody obrazowania, takie jak badanie rentgenowskie, tomografia komputerowa czy rezonans magnetyczny. 

Ogólne zalecenia wskazują, że w przypadku tego rodzaju testów powinniśmy powstrzymywać się od jedzenia przynajmniej 6 godzin przed badaniem. Dotyczy to przede wszystkim tomografii komputerowej z wykorzystaniem kontrastu. To substancja chemiczna ułatwiająca obrazowanie przy wykorzystaniu promieniowania, jednak jej wydalanie wiąże się z dużym obciążeniem dla nerek, dlatego przed badaniem trzeba pokazać aktualne wyniki kreatyniny.

Wykonanie obrazowania na czczo jest w pełni uzasadnione, jeżeli przedmiotem badania ma być jama brzuszna, a w szczególności elementy przewodu pokarmowego. Jest to ważne szczególnie przy mniej dokładnych metodach, np. USG. Jedzenie obecne w organizmie może wpływać na obraz i zasłaniać istotne struktury. 

Badania przeprowadzone w 2021 roku w Izraelu wykazały natomiast, że mniej podstaw ma post w obawie przed ewentualną reakcją na kontrast w postaci wymiotów, biegunki i innych objawów gastrologicznych.

Po porównaniu dwóch grup, jednej, która pościła przez co najmniej 4 godziny i drugiej, gdzie pacjenci nie mieli żadnych ograniczeń w jedzeniu i piciu, nie odnotowano wzrostu problemów gastrycznych u pacjentów, którzy przed badaniem spożyli normalne posiłki. Obie grupy liczyły ponad 1000 pacjentów.

Czytaj także:

Nawet kilkaset złotych oszczędności na jednym badaniu. Sprawdź, co ci przysługuje

Ważny wskaźnik w morfologii. Taki wynik może świadczyć o anemii lub białaczce

Wykryje stan zapalny, a nawet nowotwór. Kosztuje kilkanaście złotych