Markery nowotworowe. Jakie badania warto wykonać?

Markery nowotworowe to różne substancje uwalniane przez namnażające się w organizmie komórki nowotworowe. Taką substancją może być białko, hormon czy enzym. Niektóre z nich są wytwarzane również w zdrowym organizmie, a diagnoza nowotworu opiera się nie na ich obecności, ale na ilości ich występowania w badanym materiale. Zaznaczyć w tym miejscu należy, że nie każda podwyższona wartość od razu świadczy o chorobie nowotworowej, dlatego badanie to stanowi uzupełnienie diagnostyki, a nie jej główny filar.

Aby oznaczyć markery nowotworowe, wystarczy wykonać badanie krwi żylnej w laboratorium, które dokonuje oznaczeń markerów. Pacjent na badanie nie musi stawić się na czczo, ponieważ spożyty posiłek nie wpływa na wyniki. Po pobraniu krwi dokonuje się odpowiednich oznaczeń z odwirowanej surowicy. Niektóre markery oznacza się szybko i pacjent po wyniki może zgłosić się już następnego dnia, a na inne trzeba czasem czekać od kilku do kilkunastu dni.  

Wyniki badań zawsze należy konsultować z lekarzem i w przypadku podejrzenia choroby nowotworowej, wskazane jest poszerzenie diagnostyki o badania USG, tomografię komputerową czy biopsję tkanki, w której mogą zachodzić zmiany nowotworowe.  

Komórki nowotworowe nie zawsze uwalniają markery do krwioobiegu, dlatego ważna jest dalsza diagnostyka, z uwagi na fakt, że mimo rozwijającego się raka, wyniki badań mogą być prawidłowe. Ponadto w rozsianym procesie nowotworowym wysokie stężenia mogą być w kilku wskaźnikach, nawet tych, które są nietypowe dla danej lokalizacji nowotworu.

Oznaczenie stężenia antygenu CEA wykonuje się w podejrzeniu raka jelita grubego, ale jego podwyższone wartości obecne są również w nowotworze płuc, wątroby, trzustki, piersi czy pęcherza moczowego. Istotna jest pełna diagnostyka z uwagi na to, że CEA występuje również w przebiegu alkoholowej marskości wątroby, zapalenia wątroby, wrzodziejącego zapalenia jelita grubego czy nawet w chorobie Leśniowskiego-Crohna.

Ten antygen jest markerem nowotworowym, który najczęściej jest wykrywany w przypadku raka układu pokarmowego. Jest bardzo charakterystyczny dla raka trzustki, którego objawy pojawiają się bardzo późno i cechuje go wysoka śmiertelność. Antygen ten pozwala również ocenić stopień zaawansowania choroby oraz przerzuty do odległych narządów wewnętrznych. 

AFP odgrywa kluczową rolę w diagnostyce raka wątroby, jelita grubego, trzustki i jąder. Jest białkiem płodowym, wytwarzanym przez wątrobę płodu. Jeśli jego wysokie stężenie przenika do płynu owodniowego, świadczy to o możliwej wadzie rozwojowej ośrodkowego układu nerwowego  - od niewielkiej przepukliny oponowo-rdzeniowej, aż do całkowitego bezmózgowia. AFP określa się również celem potwierdzenia dokonanego poronienia.

To niezwykle istotny wskaźnik w diagnostyce chorób narządów rodnych kobiet. Aż u 80 proc. chorych na nowotwór jajnika ma podwyższony CA 125. Jest to antygen, który ułatwia również diagnostykę stanów zapalnych czy endometriozy. Należy zaznaczyć, że jest to antygen naturalnie występujący w zdrowym organizmie, a jedynie jego podwyższony wynik świadczy o toczących się zmianach chorobowych.

PSA to enzym, który naturalnie jest produkowany przez komórki gruczołu krokowego  jak i przez komórki gruczolaka i raka gruczołu krokowego. Może wystąpić u pacjenta zdrowego, jak i narażonego na chorobę nowotworową. Prawidłowe wartości różnią się od wieku pacjenta, badane są również w ramach diagnostyki przesiewowej. Oznacza to, że w diagnostyce raka gruczołu krokowego należy wziąć  kilka czynników pod uwagę, zanim pojawi się podejrzenie co do toczącego się procesu nowotworowego.

To hormon, który wytwarzany jest przez gruczoł tarczycy i jest odpowiedzialny za utrzymanie gospodarki wapniowo-fosforanowej. Jego oznaczenie stosuje się w podejrzeniu raka rdzeniastego tarczycy, jak i nadczynności tarczycy czy w guzach neuroendokrynnych.

Każdy marker nowotworowy można oznaczyć samodzielnie, bez skierowania w laboratorium za opłatą. Za podstawowy pakiet onkologiczny osobno dla kobiet i mężczyzn zapłacimy około 200 zł, jeśli chcemy wykonać takie badanie bez skierowania od lekarza. Oznaczenie pojedynczych markerów nowotworowych to kosz ok. kilkudziesięciu złotych za jeden.

Lista substancji, które spełniają kryteria markeru nowotworowego, wraz z postępem wiedzy medycznej, zwiększa się. Nie zaleca się samodzielnego oznaczania markerów, bez konsultacji z lekarzem, z uwagi na fakt, że same wyniki nie są przydatne diagnostycznie. W oderwaniu od wyników innych badań, samo oznaczenie markerów nowotworowych nie stanowi podstawy do rozpoznania jakiegokolwiek nowotworu, a może być jedynie czynnikiem stresującym dla pacjenta.

CZYTAJ TAKŻE: 

Wczesne rozpoznanie tego nowotworu ma kluczowe znaczenie w leczeniu

Zasada jeden przez trzy pomaga w wykryciu raka

Prosty test krwi pomaga w diagnozie raka