Mutacje BRCA1 i BRCA2 - "geny Angeliny Jolie"
Jest październik, miesiąc Świadomości Raka Piersi. Oczy wielu ludzi ponownie zwracają się ku Angelinie Jolie, która kilka lat temu podjęła decyzję o profilaktycznej podwójnej mastektomii. Warto temat nagłaśniać, albowiem rak piersi jest najczęściej występującym nowotworem złośliwym u kobiet. Zajmuje również drugie miejsce wśród najczęstszych przyczyn zgonów kobiet z powodu chorób nowotworowych, zaraz za rakiem jajnika. Mutacja w genach BRCA1 i BRCA2 znacznie zwiększa ryzyko rozwoju raka piersi u kobiet, które są jej nosicielkami.
Wszystkie geny w organizmie człowieka przechowują informacje o budowie białek, które są syntetyzowane w wyniku ekspresji genów. Geny BRCA1 i BRCA2 kodują białka, które uczestniczą w naprawianiu uszkodzeń materiału genetycznego komórek. Są to na przykład złamania DNA, powstałe pod wpływem promieniowania lub ekspozycji na substancje mutagenne. Produkty genu BRCA1 i BRCA2 kontrolują również przebieg cyklu komórkowego i podziałów komórki, a także są istotne podczas rozwoju zarodkowego.
Szacuje się, że jedna na 800 kobiet jest nosicielką mutacji w genie BRCA, tak jak Angelina Jolie, której matka zmarła właśnie na raka piersi. Zmutowany gen przestaje prawidłowo pełnić swoje funkcje. W wyniku mutacji gen traci zdolność do naprawy złamań materiału genetycznego, co może prowadzić do powstawania nieprawidłowych białek. Taka komórka zazwyczaj ulega kontrolowanej śmierci - apoptozie. Czasem jednak, w wyniku błędu w naprawie uszkodzenia DNA, komórka zyskuje zdolność do niekontrolowanych podziałów i nieśmiertelność, co jest charakterystyczne dla nowotworów złośliwych. U kobiet posiadających mutację występuje wysokie ryzyko rozwinięcia nie tylko raka piersi, ale również jajnika.
Badanie genetyczne jest zalecane szczególnie u wszystkich kobiet, u których w rodzinie były przypadki raka piersi i jajnika. Powinno się je również wykonać najpóźniej między 20 a 30 rokiem życia w przypadku wykrycia mutacji u członka rodziny lub krewnych. Oprócz celów profilaktycznych, badanie może być wykorzystane również diagnostyczne w przypadku nietypowych postaci raka piersi, na przykład obustronnego raka u młodych kobiet czy stwierdzenia raka piersi u mężczyzn.
Mutacja w genie BRCA1 lub BRCA2 znacznie zwiększa ryzyko rozwoju raka piersi w ciągu życia kobiety. Prawdopodobieństwo, że nowotwór złośliwy rozwinie się u nosicielki mutacji przed 70 rokiem życia wynosi od 50 do 90 proc., w porównaniu ze średnim ryzykiem wynoszącym 13 proc. w ogólnej populacji. Nowotwór piersi związany z BRCA pojawia się zwykle u kobiet młodszych, średnio w wieku 42-45 lat. Mutacja może pojawić się sporadycznie, albo występować rodzinnie i prowadzić do rozwoju nowotworów dziedzicznych - jest to 7-10 proc. wszystkich nowotworów wywoływanych przez BRCA 1 lub 2.
Rak piersi związany z mutacją BRCA bardzo łatwo daje przerzuty i w momencie rozpoznania występuje zwykle w zaawansowanym stadium. Ma również bardzo specyficzny obraz histologiczny - zwykle jest to naciekający rak przewodowy lub niezróżnicowany, na którym nie stwierdza się obecności receptora estrogenowego, progesteronowego i HER2. Z tego względu nazywany jest rakiem potrójnie negatywnym. Rokowanie w przypadku dziedzicznego raka piersi jest porównywalne, jak w przypadku nowotworów występujących sporadycznie, mimo pierwotnie większej złośliwości.
Kobiety posiadające mutację BRCA1 i BRCA2 mają zwiększone ryzyko zachorowania na raka jajnika - wynosi ono 45 proc. w porównaniu z 2 proc. populacji ogólnej. Jest to zwykle rak gorzej zróżnicowany, jednak o lepszej wrażliwości na leczenie cisplatyną i lepszym rokowaniu niż w przypadku nowotworów sporadycznych. Mutacja w genie BRCA zwiększa również ryzyko rozwoju raka jajowodów i otrzewnej, szacuje się je na około 10 proc.
Najskuteczniejszym sposobem zapobiegania rozwojowi raka piersi i jajnika w przypadku wykrycia mutacji w genach BRCA1 i BRCA2, jest całkowita mastektomia obu piersi w wieku 40-50 lat i adneksektomia, czyli usunięcie przydatków (jajników wraz z jajowodami) u kobiet w wieku 35-40 lat lub po urodzeniu zaplanowanych dzieci.
Samo usunięcie jajników redukuje ryzyko rozwoju nowotworu złośliwego o około 70-95 proc., obniża również ryzyko raka piersi o ponad połowę. Niektóre doniesienia sugerują, że urodzenie dziecka w wieku poniżej 25 lat działa ochronnie na rozwój raka piersi. Podobnie podwiązanie jajowodów i stosowanie antykoncepcji hormonalnej może zmniejszyć ryzyko wystąpienia u kobiet raka jajnika. Mimo to najskuteczniejszym znanym sposobem profilaktyki pozostaje usunięcie przydatków i piersi.
Na całym świecie październik to miesiąc świadomości raka piersi. W naszym serwisie systematycznie będziemy publikować materiały poświęcone diagnostyce, leczeniu oraz profilaktyce tego nowotworu.
Zobacz także:
Diagnostyka raka piersi - kobiety jej unikają, bo nie lubią swojego ciała
Osłabione więzadła Coopera - jak wpływają na kondycję piersi?
