Pomocny w walce z chorobami. Komu może pomóc przeszczep kału?

Przeszczep kału, zwany inaczej przeszczepem mikroflory jelitowej, jest procedurą, która ma na celu "wymianę" nieprawidłowej, patogennej flory jelitowej na prawidłową, symbiotyczną. Wykorzystuje ona fakt, że w kale osób zupełnie zdrowych obecne są bakterie korzystne dla naszego organizmu. Po wprowadzeniu ich do jelita osób chorych na nowo je kolonizują i mogą pomóc złagodzić wiele uporczywych objawów. 

W ostatnich latach znacznie zwiększyła się wiedza o roli bakterii jelitowych w przebiegu i nasileniu wielu przewlekłych chorób. Badania wykazują, że przeszczep kału może mieć korzystny wpływ na przebieg wielu chorób, i to nie tylko zajmujących przewód pokarmowy.

Obecnie procedura przeszczepu jest rekomendowana przez Europejskie Towarzystwo Mikrobiologii Klinicznej i Chorób Zakaźnych oraz Amerykańskiego Towarzystwa Gastroenterologicznego wyłącznie do leczenia nawracających lub opornych na standardowe leczenie zakażeń Clostridium difficile. Jest to bakteria wywołująca m.in. obfite biegunki i rzekomobłoniaste zapalenie jelit. 

Trwają ponadto badania nad wpływem przeszczepu kału w innych chorobach, m.in. zespole jelita drażliwego, wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego, chorobie Leśniowskiego-Crohna i niektórych zaburzeniach psychicznych. Ze względu jednak na ograniczone dane odnośnie skuteczności, nie znalazły się one na liście rekomendowanych do przeszczepu kału schorzeń.

Przeszczep kału jest stosunkowo nową procedurą, dlatego dokładny mechanizm jej działania wciąż jest badany. W przypadku infekcji Clostridium difficile podejrzewa się, że główną rolę pełni zmiana składu mikrobioty jelitowej. U pacjentów z tą infekcją mikroflora jelitowa składa się głównie z patogennych szczepów bakterii, natomiast ze stosunkowo niewielkiej ilości bakterii "dobrych", symbiotycznych. Przeszczep pozwala odwrócić tę sytuację i na nowo skolonizować jelito przez właściwe gatunki bakterii. W kontekście pozostałych schorzeń nadal trwają intensywne badania nad możliwym mechanizmem wpływu przeszczepu kału na doświadczanie przez pacjentów objawy.

Z roku na rok w Europie i na świecie powstaje coraz więcej banków kału, które mogą służyć jako źródła kału do przeszczepu. Dawcą może być również ktoś z rodziny chorego, jeśli taki bank nie jest dostępny. Przed wybraniem dawcy konieczne jest zbadanie kału na obecność wszelkich infekcji bądź chorób. Do przeszczepu wystarczy ok. 50 gramowa próbka, którą dalej opracowuje laboratorium.

Próbkę pobraną od dawcy miesza się w laboratorium razem z jałową solą fizjologiczną i filtruje, tworząc płyn. Może być on wykorzystany od razu, bądź zamrożony i zwrócony do banku. Płyn można również wysuszyć i zamienić w kapsułkę do połknięcia przez pacjenta.

Obecnie istnieje kilka metod wykonania przeszczepu kału. Są to metody endoskopowe, metoda przy pomocy wlewki doodbytniczej i metoda doustna.

Przeszczep kału przy pomocy kolonoskopii przebiega bardzo podobnie do tradycyjnego badania. Specjalista wprowadza endoskop przez odbyt do jelita grubego i z jego pomocą dostarcza przeszczepianą zawartość do jelit. Obecnie coraz częściej odchodzi się od tej metody, ponieważ jest ona kosztowna i wymaga specjalnego przygotowania.

W trakcie gastroskopii również jest możliwe wprowadzenie przeszczepu w obręb jelita cienkiego. Jest to jednak metoda rzadziej stosowana, ponieważ ma mniejszą skuteczność. Dzieje się tak, ponieważ przeszczepiona mikrobiota musi samodzielnie przemieścić się z jelita cienkiego do jelita grubego, a proces ten jest trudny w kontroli. Gastroskopię wykonuje się więc przede wszystkim u chorych z przeciwwskazaniami do kolonoskopii.

Metoda przy pomocy wlewek doodbytniczych jest obecnie preferowanym sposobem wykonania przeszczepu kału. Jest ona szczególnie korzystna dla małych dzieci oraz osób starszych, schorowanych, w cięższym stanie ogólnym, u których przeciwwskazane jest przeprowadzenie endoskopii.

Przeszczep kału w postaci doustnych kapsułek ze sproszkowaną treścią jelitową jest bez wątpienia najwygodniejszym sposobem przeszczepiania mikroflory jelitowej. Obecnie metoda ta jest trudno dostępna i wciąż trwają badania nad jej skutecznością. Istnieje również kwestia pewnej bariery psychologicznej, która pojawia się w przypadku konieczności połknięcia takiej kapsułki.

Przeszczep kału jest procesem stosunkowo bezpiecznym, rzadko wywołującym działania niepożądane. Pacjenci po zabiegu mogą odczuwać objawy ze strony przewodu pokarmowego, gorączkę bądź dreszcze, które powinny ustąpić w ciągu 24-48 godzin.

Źródła:

1. Clinic C., Fecal Transplant: What It Is, What It Treats, Procedure & Risks [na:] "Cleveland Clinic", https://my.clevelandclinic.org/health/treatments/25202-fecal-transplant, 2023 r., dostęp 3 listopada 2023 r.
2. Nurek J., Gibas-Dorna M., Mikrobiota jelitowa a przeszczep kału Intestinal microbiota and faecal transplantation, http://www.h-ph.pl/pdf/hyg-2019/hyg-2019-1-011.pdf.
3. S. Gupta, E. Allen‐Vercoe, E.O. Petrof, Fecal microbiota transplantation: in perspective, "Therapeutic Advances in Gastroenterology" t. 9 nr 2 (2015).