Spis treści:
- Wzrasta liczba diagnoz zaburzeń ze spektrum autyzmu
- Spektrum autyzmu - statystyki w Europie i Polsce
- Rola nauczycieli przedszkola we wczesnej diagnozie
- Współpraca pediatrów z rodzicami
- Wczesna interwencja to możliwość zmiany kierunku rozwoju
Wzrasta liczba diagnoz zaburzeń ze spektrum autyzmu
W ostatnich latach obserwuje się systematyczny wzrost liczby diagnoz zaburzeń ze spektrum autyzmu (ASD - autism spectrum disorder) zarówno w Europie, jak i w Polsce. Wzrost ten nie wynika jedynie ze zwiększonej zapadalności, ale przede wszystkim z rozwijającej się diagnostyki, rosnącej świadomości społecznej i edukacyjnej. Ważną rolę odgrywają tutaj nauczyciele przedszkola i lekarze pediatrzy, którzy mają możliwość wczesnego wykrycia niepokojących objawów ASD.
Nauczyciele przedszkola, dzięki codziennej obserwacji dzieci i znajomości wczesnych objawów, często jako pierwsi zauważają niepokojące symptomy. Lekarze pediatrzy, prowadząc rzetelne bilanse i reagując na obserwacje rodziców, mogą mieć kluczową rolę w kierowaniu dzieci do specjalistów.
Rodzice, świadomi i wspierani przez profesjonalistów, stają się aktywnymi uczestnikami procesu terapeutycznego. Dzięki współpracy tych trzech grup możliwe jest zapewnienie wczesnej diagnozy, szybkiego wsparcia, a w rezultacie lepszego funkcjonowania w społeczeństwie, lepszej jakości życia i większej samodzielności dzieci ze spektrum autyzmu.
Spektrum autyzmu - statystyki w Europie i Polsce
Współczesne dane epidemiologiczne wskazują na wyraźny wzrost liczby diagnoz zaburzeń ze spektrum autyzmu (ASD) w świecie i w Europie. Informacje pochodzące z krajów zachodnich, a także coraz częściej ze środowisk europejskich, sygnalizują, że stosunek dzieci z ASD do ogólnej populacji może wynosić obecnie około 1 na 50-100 dzieci. Wcześniej było to 1 na 100.
W Polsce natomiast obserwuje się znaczący wzrost liczby wydawanych orzeczeń o niepełnosprawności z powodu autyzmu - np. z 7 617 w 2012 roku do 19 859 w 2019 roku. Wzrost liczby diagnoz nie oznacza jednak wprost zwiększenia rzeczywistej zapadalności. Może on być powiązany z czynnikami takimi jak rozwój diagnostyki, podnoszenie swoich kwalifikacji przez nauczycieli przedszkola czy czujność lekarzy pediatrów, ogólna większa świadomość społeczna na temat zaburzenia.
Rola nauczycieli przedszkola we wczesnej diagnozie
Przedszkole to pierwsze środowisko, w którym dziecko wchodzi w interakcje społeczne poza rodziną. Nauczyciele przedszkolni obserwują dzieci podczas zabawy, komunikacji z rówieśnikami, wykonywania czynności samoobsługowych, nawiązywania relacji. Wczesne objawy ASD - takie jak ograniczony kontakt wzrokowy, brak reakcji na imię, powtarzalne zachowania, stereotypie ruchowe, trudności w symbolicznym odgrywaniu ról, wybiórczość pokarmowa - mogą być wychwycone właśnie w placówce przedszkolnej.
Doskonalenie zawodowe kadry pedagogicznej w zakresie neurorozwoju i spektrum autyzmu staje się więc kluczowe. Odpowiednio przeszkoleni nauczyciele szybko kierują dzieci na diagnostykę w poradniach psychologiczno-pedagogicznych oraz wspierają podopiecznych i ich rodziców. Wdrażają odpowiednie oddziaływania i dostosowania, tworząc indywidualne programy edukacyjno-terapeutyczne. Kiedy nauczyciel świadomie dostrzega i reaguje na symptomy, zwiększa się szansa na wczesne rozpoczęcie interwencji - a to przekłada się na lepsze wyniki w funkcjonowaniu dziecka.
Współpraca pediatrów z rodzicami
Lekarze pediatrzy odgrywają bardzo ważną rolę w systemie wczesnej identyfikacji zaburzeń rozwojowych u małych dzieci. Regularne bilanse zdrowia i rozwoju dziecka stanowią okazję do oceny nie tylko parametrów fizycznych, ale również aspektów komunikacji, kontaktu społecznego, zabawy, a także uwzględnienie obserwacji rodziców. To oni jako pierwsi mogą zauważyć nieprawidłowości w rozwoju dziecka, np. nieprawidłowy rozwój psychoruchowy, czy opóźnienie mowy.
Badania przeprowadzone w Stanach Zjednoczonych dowodzą, że pediatrzy, którzy traktują zgłoszenia rodziców jako ważne wskazówki i wydają odpowiednie skierowania, choćby do logopedy, przyczyniają się do skrócenia drogi diagnostycznej. Z kolei opóźnienie w rozpoznaniu, może prowadzić do pominięcia krytycznego okresu plastyczności rozwojowej.
Wczesna interwencja to możliwość zmiany kierunku rozwoju
Wczesne wykrycie spektrum autyzmu oznacza szansę na szybkie wdrożenie oddziaływań terapeutycznych: terapii behawioralnej, treningu umiejętności społecznych, logopedycznej, wspierania komunikacji, również alternatywnej oraz integracji sensorycznej. Dane wskazują, że terapie rozpoczęte przed ukończeniem 4 roku życia przyczyniają się do znaczącej poprawy funkcjonowania językowego, adaptacji społecznej i samodzielności dzieci.
Rosnąca liczba rozpoznań spektrum autyzmu nie tylko wskazuje na większą wykrywalność, ale przede wszystkim na możliwość wczesnej pomocy. Może zmienić to kierunek rozwoju dziecka i wpłynąć pozytywnie na jego przyszłe funkcjonowanie w społeczeństwie.
Anna Kubik
