Sekcja zwłok. Jak przebiega i kiedy jest wykonywana?

Sekcja zwłok, zwana także autopsją, jest pośmiertnym badaniem, którego celem jest przede wszystkim ustalenie przyczyny zgonu. W jej trakcie otwiera się trzy jamy ciała: jamę brzuszną, klatkę piersiową i czaszkę i ocenia się poszczególne narządy w poszukiwaniu wszelkich nieprawidłowości. W zależności od domniemanej przyczyny śmierci sekcję zwłok może przeprowadzać lekarz patomorfolog lub specjalista medycyny sądowej.

W zależności od przyczyny zgonu można wyróżnić trzy rodzaje sekcji zwłok:

• sekcja anatomo-patologiczna, która wykonywana jest u osób zmarłych w szpitalu i innych zakładach leczniczych. Wykonywana jest przez lekarza patomorfologa lub lekarza medycyny sądowej. Jej celem jest nie tylko ustalenie przyczyny śmierci, ale także pogłębienie wiedzy na temat chorób;
• sekcja administracyjna - przeprowadzana u osób, które zmarły z powodu choroby zakaźnej, ma na celu zapobiegnięcie jej dalszemu szerzeniu. Jej wykonania nie zleca lekarz, a upoważniona do tego osoba, np. Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny;
• sekcja sądowo-lekarska - jest przeprowadzana przy podejrzeniu, że do śmierci danej osoby mogły się przyczynić osoby trzecie. Może to mieć miejsce w sytuacji, gdy ciało zostało odkryte w mało uczęszczanych miejscach, bądź obecne są na ciele ślady walki czy dowody na usuwanie śladów przestępstwa (np. odcisków palców) w otoczeniu denata. Wykonuje ją lekarz medycyny sądowej.

Gdy znana jest przyczyna śmierci osoby zmarłej, przeprowadzenie sekcji zwłok nie jest obowiązkowe. Jednak jest ona zalecana szczególnie wtedy, gdy do zgonu doszło nagle, przed upływem 12 godzin od przyjęcia do szpitala. Są natomiast pewne sytuacje szczególne, w których lekarz ma obowiązek zlecić wykonanie sekcji zwłok. Pierwsza z nich zachodzi wtedy, gdy nie można ustalić przyczyny zgonu. W takiej sytuacji sekcja zostanie przeprowadzona nawet w przypadku, gdy rodzina lub sam chory przed śmiercią wyrazili sprzeciw. Podobnie jest w momencie, gdy istnieje zasadne podejrzenie, że śmierć danej osoby nie była naturalna, a spowodowana udziałem osób trzecich. Wtedy obowiązkowo należy wykonać sekcję sądowo-lekarską, która pozwoli ocenić, czy przyczyną zgonu faktycznie było przestępstwo.   

Sekcja zwłok jest badaniem, które składa się z kilku nieodłącznych elementów. W jej trakcie ogląda się ciało osoby zmarłej zarówno od zewnątrz (tzw. oględziny zewnętrzne), jak i od wewnątrz (oględziny wewnętrzne). W trakcie oględzin zewnętrznych zwraca się szczególną uwagę na wygląd skóry i stopień odżywienia zmarłego, a także poszukuje się znamion śmierci, np. plam opadowych czy stężenia pośmiertnego, które mogą pomóc w określeniu czasu zgonu. Dodatkowo, jeżeli istnieje podejrzenie, że zgon nastąpił wskutek działania osób trzecich (np. morderstwa), poszukuje się śladów włosów, paznokci i pobiera się wymazy z naturalnych otworów ciała w poszukiwaniu materiału genetycznego sprawcy. Ważne jest również określenie, czy na ciele zmarłego nie ma oznak urazów.

Kolejnym krokiem jest otwarcie jamy czaszki, klatki piersiowej i jamy brzusznej w celu oceny stanu poszczególnych narządów i poszukiwania np. oznak ich niewydolności. W trakcie sekcji można także pobrać materiały do badań dodatkowych, na przykład wycinków narządów do badania histopatologicznego, krwi do badań toksykologicznych czy badań DNA. Całe badanie trwa ok. 2-3 godziny i wykonuje się je zawsze po upływie minimum 12 godzin od stwierdzenia śmierci chorego.

Pacjent może nie zgodzić się na przeprowadzenie sekcji po własnej śmierci. Wystarczy, że ustnie bądź na piśmie wyrazi taki sprzeciw przed przyjęciem, po przyjęciu do szpitala lub w trakcie pobytu na oddziale. Jeżeli stan zdrowia chorego na to nie pozwala, odmowę przeprowadzenia autopsji może przekazać jego przedstawiciel ustawowy. Trzeba zdawać sobie sprawę z tego, że o ile któryś z członków rodziny nie jest przedstawicielem ustawowym chorego, w uzasadnionych przypadkach sekcję zwłok można przeprowadzić nawet przy sprzeciwie najbliższych. Nie da się jej uniknąć również w sytuacji, gdy przyczyna śmierci nie jest jasna - w takim wypadku lekarz na pewno zleci autopsję, nawet jeśli oznacza to postępowanie wbrew woli chorego bądź jego przedstawiciela ustawowego.

Rodzina osoby zmarłej może poprosić o przeprowadzenie sekcji zwłok, jednak placówki medyczne nie mają obowiązku wykonywania jej na żądanie. W takiej sytuacji procedura ta może, ale nie musi dojść do skutku, szczególnie wtedy, gdy przyczyna zgonu jest jasna. Czasami jednak członkowie rodziny mogą wywalczyć przeprowadzenie sekcji, jeżeli udowodnią, że przyczyna śmierci, wpisana w karcie zgonu, jest niejasna i zbyt ogólna. Wtedy do sekcji musi dojść, aby poznać dokładny powód zgonu chorego.  

CZYTAJ TAKŻE:

Historie największych pechowców z gabinetu lekarskiego

Jakie badania są refundowane przez NFZ?