Jan Englert ma tętniaka aorty szyjnej. Czynniki ryzyka, objawy i leczenie tętniaka aorty

Jan Englert, wybitny polski aktor filmowy i teatralny, reżyser, pedagog, dyrektor artystyczny Teatru Narodowego w Warszawie, zdecydował się udzielić wywiadu-rzeki dziennikarce Kamili Dreckiej. W książce "Bez oklasków", której premiera lada dzień (zapowiedziano ją na 10 listopada br.) Englert uchyla więcej niż rąbka tajemnicy na temat swojego życia prywatnego i zawodowego. Artysta zdecydował się na szczerze wyznanie dotyczące m.in. swojego stanu zdrowia. To właśnie z książki, której fragmenty obiegły media, dowiadujemy się o niepokojącej diagnozie, jaką postawiono 78-latkowi. Jak się okazuje, u Jana Englerta wykryto tętniaka aorty.

"Okres gwarancyjny minął, jeszcze jestem trochę na rękojmi. Generalnie rzecz biorąc: lakier i blacha w porządku, ale co z układem wydechowym? Czy skrzynią biegów? A tak na poważnie: niedawno wykryto u mnie, jak się okazało, wieloletnie znalezisko, tętniaka w aorcie szyjnej" - wyznał Englert. "Poinformowano mnie, że w moim wieku już się go nie rusza. (...) Tylko trzeba co jakiś czas sprawdzać, czy przypadkiem nie puchnie" - podsumował aktor.

Mimo rozpoznania tętniaka Englerta nie opuszcza dobry humor.

"A mnie się to podoba, bo jakbym nagle odłożył łyżkę, to na amen. Jeśli to wygląda na żart, śpieszę ze sprostowaniem: zupełnie nie żartuję! Naprawdę uważam, że najlepsze, co mogę zrobić dla siebie w swoim wieku, to modlić się o szybką i zdrową śmierć. Umrzeć zdrowym. To byłoby fantastyczne. Wiem, że to jest straszne dla bliskich, którzy zostają, ale dla klienta - idealne. No co, męczyć się jak roślina, walczyć o życie za wszelką cenę?" - czytamy. 

Czym tak właściwie jest tętniak aorty? Jak się objawia i jak się go leczy?

Aorta to największa tętnica w naszym ciele. Pełni bardzo ważną funkcję - doprowadza utlenowaną krew do wszystkich tkanek, zapewniając ich prawidłowe funkcjonowanie.

Tętniak aorty natomiast, czyli to, z czym zmaga się Jan Englert, to, jak podkreśla Ministerstwo Zdrowia, "stałe, odcinkowe poszerzenie światła aorty, które dotyczy wszystkich trzech warstw jej ściany, a prawidłowa średnica jest przekroczona o co najmniej 50 proc.". Jeśli osłabienie ściany naczynia nie jest leczone, patologiczny stan będzie postępował. Konsekwencją będzie pęknięcie tętniaka, co, jak podkreślają lekarze, stanowi bezpośrednie zagrożenie dla życia chorego i wymaga niezwłocznej interwencji specjalisty i udzielenia pierwszej pomocy. 

Niestety, tętniak aorty długo nie daje o sobie znać. Wykrycie tętniaka we wczesnym stadium, kiedy tętniak jest niewielki, jest raczej przypadkowe.

Rozróżnia się tętniaki prawdziwe, rzekome i rozwarstwiające. Jak się podkreśla, mogą one dotyczyć tak naprawdę każdego odcinka aorty, dlatego dzieli się je również ze względu na lokalizację. 

U Jana Englerta tętniaka zlokalizowano w aorcie szyjnej. To rodzaj tętniaka zaliczany do tętniaków naczyń obwodowych. W tej grupie znajdują się również tętniaki tworzące się w tętnicy podkolanowej, udowej, ramieniowej czy podobojczykowej.

Najczęściej stwierdzanym tętniakiem aorty jest tętniak aorty brzusznej (zwykle poniżej przepony, najczęściej na odcinku podnerkowym). U pacjentów stwierdza się często również tętniaki aorty piersiowej i tętniaki piersiowo-brzuszne. 

W grupie zagrożonych powstaniem tętniaka aorty znajdują się:

• osoby po 65. roku życia (z wiekiem ryzyko powstania tętniaka aorty rośnie);
• mężczyźni (u panów tętniaki aorty występują nawet ponad trzy razy częściej niż u pań);
• osoby, u których w rodzinie były przypadki tętniaka aorty (predyspozycje genetyczne);
• osoby ze stwierdzonym tętniakiem lub tętniakami w innych tętnicach;
• chorzy na nadciśnienie tętnicze, miażdżycę, chorobę niedokrwienną serca;
• osoby po udarze;
• osoby z wysokim poziomem cholesterolu we krwi;
• osoby palące papierosy, a także osoby, które paliły w przeszłości;
• cierpiący na przewlekłą obturacyjną chorobę płuc (POChP);
• osoby, u których zdiagnozowano choroby zapalne aorty;
• cierpiącym na różne choroby zapalne aorty, reumatoidalne zapalenie stawów czy kiłę.

Co ważne, do nadwyrężenia ściany aorty może dojść w wyniku urazu, gwałtownego wysiłku czy wrodzonych defektów w budowie naczynia.

Jak wspominaliśmy wyżej, tętniaki aorty są bardzo podstępne - z reguły przybierają na sile niezauważenie, latami nie dając objawów. To, jakie symptomy z czasem odczujemy, będzie zależało od ich lokalizacji. Przyjrzyjmy się objawom tętniaka aorty w kilku przypadkach.

Przy najpowszechniejszym tętniaku, tętniaku aorty brzusznej, występują: pulsowanie w brzuchu, ból brzucha, który nie ustępuje, a także ból w dolnej części pleców, który nie znika. Wymienia się również takie objawy jak spadek wagi, brak łaknienia oraz niewydolność nerek. Tętniak, który osiągnął większe rozmiary, może być wyczuwalny w postaci guza. Będzie on zlokalizowany w górnej lub środkowej części jamy brzusznej. Pękniecie spowoduje nagły, silny ból brzucha lub w dolnej części pleców, zawroty głowy, duszności, a także przyspieszone bicie serca. Skóra chorego będzie blada i spocona. Możliwe są omdlenia.

Tętniak aorty piersiowej da o sobie znać: ostrymi bólami w klatce piersiowej, bólami szyi oraz pleców. Ból może promieniować do górnej części jamy brzusznej.

Tętniak tętnicy szyjnej, jak pisze Krzysztof Stankiewicz w "Polskim Przeglądzie Otorynolaryngologicznym", "objawia się jako ostro odgraniczony od otoczenia bolesny guz zlokalizowany pod mięśniem mostkowo-obojczykowo-sutkowym (to powierzchowny mięsień szyi, biegnący zza ucha do obojczyka i mostka - red.), najczęściej za kątem żuchwy". Jeśli tętniak jest nisko ułożony, uciska tchawicę, wywołując kaszel i duszności. Bóle twarzy, szyi i ramienia mogą pojawić się, gdy uciskany jest splot szyjny. Możliwe są też inne dolegliwości. "Ucisk na nerw podjęzykowy powoduje zanik połowy języka, bliskość pnia współczulnego może wywołać zespół Hornera, ucisk na nerw błędny powoduje zaburzenia głosu i połykania, ucisk na nerw językowo-gardłowy w przestrzeni przygardłowej wywołuje zespół bólowy z zakresu nerwu IX z omdleniami, może wystąpić także zespół Verneta lub Raedera" - czytamy. W wielu przypadkach tętniaki tętnicy szyjnej powodują uwypuklenie bocznej ściany gardła. Jeśli dojdzie do pęknięcia, ból będzie szybko narastał, pojawi się bolesny krwiak na szyi lub masywne krwawienie do gardła.

Tętniak aorty nierzadko wykrywany jest przypadkiem, podczas badań z innych wskazań. Lokalizacja tętniaka ma kluczowe znaczenie dla metod diagnostycznych. I tak np. w przypadku tętniaka aorty piersiowej najczęściej wykonywanym badaniem jest echo serca. Tętniaka aorty brzusznej można wykryć w badaniu palpacyjnym. Do oceny tych tętniaków wykorzystuje się tomografię komputerową.

Przy tętniakach tętnicy szyjnej wykonuje się badanie USG metodą Dopplera. Na ocenę stanu tkanek pozwala tomografia komputerowa z kontrastem. Czasem wykonuje się angiografię tętnic szyjnych.

Metoda leczenia zależy od wielkości tętniaka i tempa jego wzrostu. Wskazaniem do leczenia chirurgicznego jest tętniak o dużej średnicy i szybko rosnący. W pozostałych przypadkach lekarze zazwyczaj stosują postępowanie zachowawcze, które opiera się na kontroli tętniaka w badaniach obrazowych oraz na normalizacji ciśnienia tętniczego pacjenta. 

W przypadku Jana Englerta wiek jest powodem, dla którego lekarze nie zdecydowali się na leczenie chirurgiczne. Postępowanie w tym przypadku opiera się jedynie o rutynowe badania obrazowe, które pozwalają ocenić stan tętniaka oraz tempo jego wzrostu. 

Czytaj także: 

Tak unikniesz zawału. Dziewięć kroków do zdrowego serca

Nie przegap tętniaka - zbadaj się!

Jan Englert wydaje biografię. "Możemy spodziewać się towarzyskiego skandalu"