Ortoreksja - gdy zdrowe odżywianie staje się nałogiem
Ortoreksja to patologiczna obsesja na punkcie zdrowego odżywania. Objawia się m.in. podporządkowaniem codziennego planu dnia zakupom i czynnościom związanym ze zdrowym jedzeniem, dbaniem o swoją sylwetkę i treningami, a także rezygnacją z kontaktów społecznych z obawy o wspólny, potencjalnie niezdrowy, posiłek. Termin ortoreksji wprowadził do użytku amerykański lekarz Steven Bratman, który też opracował kwestionariusz ORTO-15. Sprawdź, czy i ciebie dotyczy ten problem.
Ortoreksja to nadmierna koncentracja na spożywaniu zdrowego jedzenia. Od razu należy zaznaczyć, że zdrowa dieta nie jest niczym złym. Problem pojawia się wtedy, gdy zamienia się ona w obsesję i uniemożliwia normalne funkcjonowanie. Termin ortoreksji wprowadził do użytku Steven Bratman. To amerykański lekarz i jednocześnie pierwszy pacjent ze zdiagnozowaną ortoreksją.
Swoje doświadczenia z radykalnym odżywianiem Bartman opisał w książce "W szponach zdrowej żywności" (1997). Jego zdaniem, jedną z głównych przyczyn problemu, jest kreowanie tzw. mody na zdrowe odżywianie. Odpowiadają za to magazyny lifestylowe, celebryci i internetowi influencerzy, którzy na swoich kanałach prezentują swoje zdrowe diety, które zwykle nie mają zbyt wiele wspólnego z rzeczywistością.
Inne możliwe przyczyny ortoreksji to m.in. bardzo duża potrzeba kontrolowania swojego życia i silna chęć uzyskania szczupłej sylwetki. Zdarza się, że niektórzy chorzy w zdrowej diecie widzą szansę. Wydaje im się, że zdrowe odżywanie pomoże im znaleźć np. lepszą pracę lub drugą połówkę. Termin ortoreksji jak na razie nie został uwzględniony w klasyfikacji chorób i zaburzeń psychicznych. Nie ma też oficjalnych danych, które pokazywałoby skalę tego problemu.
Zdaniem Bratmana, kluczowe dla ortoreksji jest tworzenie własnych zasad żywieniowych, które wcale nie muszą mieć związki z faktami naukowymi. Charakterystyczne jest również poczucie winy i spadek samooceny, jaki towarzyszy odstępstwom od diety.
Inne objawy ortoreksji to:
- podporządkowanie codziennego planu dnia zakupom i czynnościom związanym ze zdrowym jedzeniem,
- rezygnowanie z kontaktów społecznych ze względu na strach przed spożyciem niezdrowego posiłku,
- przekonanie o słuszności swoich działań,
- liczne wykluczenia w diecie,
- unikanie sposobów przygotowywania potraw, które uznaje się za niezdrowe, np. smażenia.
Tak jak zostało już napisane, ortoreksja nie znajduje się w klasyfikacji chorób i zaburzeń psychicznych. Oznacza to, że nie ma jasnych kryteriów, które pozwalają ją jednoznacznie rozpoznać.
Warto jednak zastanowić się na swoją codzienną dietą i odpowiedzieć sobie na kilka związanych z nią pytań. Będzie to niezwykle pomocne w ustaleniu ewentualnego problemu. Bartman w swojej pracy opiera się na kwestionariuszu ORTO-15. Poniżej przedstawiamy pytania z testu.
Kwestionariusz ORTO-15:
1. Czy ważniejsza jest dla ciebie jakość tego, co jesz, czy przyjemność płynąca z jedzenia?
2. Czy myślenie o jedzeniu zajmuje ci więcej niż trzy godziny dziennie?
3. Czy już dziś zastanawiasz się nad tym, co będziesz jadł/a jutro?
4. Czy zbierasz książki o dietach oraz tabele kaloryczne?
5. Czy dokładnie przeliczasz codziennie wszystkie spożyte przez siebie kalorie?
6. Czy znasz sklepy z ekologiczną żywnością w swej okolicy i bywasz w nich regularnie?
7. Czy wydajesz w nich dużo pieniędzy?
8. Czy jesteś kontrolującą wszystko perfekcjonistą/ką?
9. Czy masz wrażenie, że od chwili, gdy zaczęłaś stosować zdrową dietę, jakość twojego życia się poprawiła?
10. Czy odkąd stosujesz zasady zdrowej diety twoja samoocena wzrosła?
11. Czy żal ci ludzi, którzy wciąż jedzą niezdrowo?
12. Czy dręczy cię poczucie winy, gdy sama zjesz coś niezdrowego?
13. Czy z powodu diety unikasz kontakt towarzyskich?
14. Czy zdarza ci się unikać jakiejś imprezy z powodu niezdrowego menu?
15. Czy lubisz jeść samotnie?
W przypadku, gdy zdecydowana większość odpowiedzi jest twierdząca, warto skonsultować się z lekarzem lub terapeutą.
Ortoreksja podobnie jak inne zaburzenia odżywania (np. bulimia czy anoreksja) wymaga stosowania odpowiednich metod terapeutycznych. Poza psychoterapeutą lub psychologiem, warto skonsultować się również z dietetykiem, który pomoże w ułożeniu odpowiedniej diety.
Ortoreksja może być groźna. Nadmierna kontrola spożywanych codziennie posiłków doprowadzić może m.in. do: niedożywienia, problemów psychicznych, znacznej utraty masy ciała, anemii, nudności, zawrotów głowy, problemów z jelitami, kłopotów z pamięcią, pogorszenia odporności.
Osoby z ortoreksją mogą mieć również problem z nadciśnieniem tętniczym, hipotermią i kwasica metaboliczną. W przypadku problemów z odżywianiem, warto również skontrolować stężenie AIAT, AspAT i bilirubiny.
CZYTAJ TAKŻE:
