Osobowość borderline - czym jest i kogo dotyczy?

Wymysł naszych czasów, wygodna wymówka, kolejna moda z internetu? Nic podobnego. Osobowość chwiejna emocjonalnie podtypu granicznego (ang. borderline personality disorder, BPD), osobowość borderline) to zjawisko nienowe, zostało bowiem opisane już w XIX wieku. Istnieje naprawdę i naprawdę przysparza pacjentom (a także ich najbliższym) cierpień. 

W dużym skrócie można powiedzieć, że jest to zaburzenie osobowości (nie choroba!) cechujące się zmiennością nastrojów, napadami silnego lęku (zazwyczaj pacjent najbardziej boi się odrzucenia ze strony obiektu znaczącego - partnera) oraz gniewu (zwłaszcza te epizody są niezrozumiałe dla pacjenta, po wszystkim nie umie wytłumaczyć, dlaczego tak się uniósł), działaniami autoagresywnymi (różnymi u różnych osób), niespójnym, niestabilnym obrazem siebie (dana osoba łatwo i szybko przechodzi od samozachwytu do nienawiści do siebie). 

Co leży u podłoża rozwinięcia się osobowości borderline? Psychiatrzy i psychologowie zwykle sugerują, by sięgnąć wspomnieniami do okresu dzieciństwa - często przyczyną zaburzenia są doznane wówczas potężne traumy (bycie ofiarą napaści, pobicia, gwałtu, molestowania seksualnego, śmierć bliskiej osoby, przemoc domowa, doświadczanie agresji ze strony rówieśników) albo błędy popełniane przez rodziców (kłótnie w obecności dziecka, robienie zeń negocjatora w konfliktach między dorosłymi, fundowanie mu tzw. cichych dni, dopóki nie przeprosi za jakąś przewinę, stawianie nadmiernych wymagań). 

Często jednak nie sposób dopatrzyć się jakichkolwiek urazowych doświadczeń w dzieciństwie pacjenta, które mogłyby wywołać zaburzenia osobowości (pomijając już kwestię, że trudne epizody, mniejsze lub większe w dzieciństwie i wczesnej młodości przeżywała większość ludzi). Niektórzy diagności skłaniają się ku wyjaśnieniom natury biologicznej (jak np. wrodzone nieprawidłowości ze strony układu nerwowego), tym bardziej, że pacjenci z BPD zwykle dobrze reagują na leczenie farmakologiczne (stosuje się wtedy m.in. leki psychotropowe i antydepresanty).

Według ostrożnych szacunków, pograniczne zaburzenie osobowości to problem, z którym zmaga się ok. 3 proc. populacji. Niemało. Oznacza to też, że tych pacjentów jest trzy razy więcej niż cierpiących na schizofrenię. 

Choć dość długo panowało przekonanie, że dotyczy to głównie kobiet, w świetle aktualnej wiedzy wiadomo już, że osobowość borderline nie jest domeną żadnej z płci. Kobiety prawdopodobnie jednak częściej przyglądają się swoim emocjom i są bardziej skłonne, by poszukiwać profesjonalnej pomocy.

BPD ujawnia się najczęściej u osób młodych, ok. 20 roku życia, ale wielu pacjentów właściwą diagnozę trzymuje dużo później. 

Sygnały, które powinny zwrócić twoją uwagę to m.in.:

• poczucie odrzucenia (niekoniecznie zgodne z rzeczywistością) i gorączkowe wysiłki podejmowane, by uniknąć tego stanu;
• niestabilność emocjonalna (uciążliwa nie tylko dla otoczenia, ale i dla samego pacjenta);
• skłonności autodestrukcyjne (nałogi, przypadkowy seks, skłonność do podejmowania ryzyka, np. także podczas prowadzenia pojazdów, kompulsywne objadanie się, niekontrolowane wydawanie pieniędzy, ignorowanie potrzeby snu, etc.);
• dojmujące uczucie "pustki" (niezadowolenie z siebie, z życia, z innych, brak poczucia celowości i sensowności podejmowanych działań);
• skłonność do zachowań impulsywnych, reagowanie złością, trudności w panowaniu nad gniewem;
• myśli paranoiczne;
• myśli natrętne, ruminacje,
• myśli samobójcze, próby samobójcze, samookaleczenia;
• niestabilny obraz własnego "ja";
• burzliwy charakter związków (doświadczanie w nich skrajności - od idealizowania partnera po dewaluację).

Zauważyłeś u siebie przynajmniej niektóre objawy z powyższej listy (ona, rzecz jasna nie wyczerpuje tematu) - jeśli nurtuje cię kwestia, czy problem osobowości borderline może dotyczyć także ciebie, skonsultuj się z psychologiem lub z psychiatrą. Podstawą rozpoznania będzie pogłębiony wywiad (prawdopodobnie usłyszysz m.in. pytania o twoje przeżycia z dzieciństwa i okresu dojrzewania, o twoje funkcjonowanie codzienne, relacje z partnerami i innymi osobami, radzenie sobie z obowiązkami zawodowymi oraz twoje samopoczucie, lęki, dominujące nastroje) oraz wypełnienie kwestionariuszy oceny osobowości.

Leczenie polega najczęściej na łączeniu psychoterapii z farmakoterapią. W niektórych przypadkach (np. gdy pacjent ma myśli samobójcze lub podejmował takie próby, bądź nie radzi sobie z codziennym funkcjonowaniem - jest jest w stanie zadbać o siebie w stopniu wystarczającym). podejmuje się decyzję o konieczności hospitalizacji

Zobacz także:

Depresja - cztery sygnały, że bliski potrzebuje pomocy