"Kasuje" odporność na lata. Zapomniany wirus wraca do Polski

Odra to ostra wirusowa dziecięca choroba zakaźna (wywołana wirusem z grupy Paramyxoviridae), która przenosi się drogą kropelkową. Zachorować można w każdym wieku, ale najwięcej przypadków dotyczy niemowląt od 6. do 12. miesiąca życia (okres pomiędzy zanikiem odporności nabytej od matki, a czasem przyjęcia szczepionki), a także dzieci i młodzieży do 15. roku życia, którym nie podano dawki przypominającej. Wśród dorosłych najbardziej narażone na zachorowanie są osoby niezaszczepione oraz o obniżonej odporności (np. zakażeni wirusem HIV lub będący w trakcie terapii onkologicznej). 

Jak można się zarazić odrą? 

• drogą kropelkową - w szczególności poprzez kichanie i kaszel. Badania wykazały, że wysokie stężenie wirusa utrzymuje się nawet 2 godziny po tym, jak przebywała w nim zakażona osoba; 
• przez dotknięcie wydzieliny z dróg oddechowych chorej osoby (np. zanieczyszczonych przedmiotów) i przeniesienie jej na śluzówki jamy ustnej czy oka; 
• przez kontakt z moczem zakażonej osoby. 

Szacuje się, że po kontakcie z osobą chorą na odrę, zachoruje aż 90% osób nieodpornych na wirusa. Statystycznie jedna zakażona osoba jest w stanie zarazić nawet 20 kolejnych. Okres inkubacji (czas od kontaktu z patogenem do pojawienia się pierwszych objawów) wynosi od 8 do 12 dni. Charakterystyczna wysypka może pojawić się później (8-18 dni). Największa zakaźność występuje na 5 dni przed pojawieniem się wysypki oraz 4 dni od czasu jej wystąpienia. 

Wirus odry atakuje błony śluzowe dróg oddechowych i jamy ustnej oraz spojówki oczu. 

Pierwsze objawy odry (okres nieżytowy choroby): 

• wysoka gorączka  - 39-41°C; 
• suchy, męczący kaszel; 
• katar; 
• ból głowy, gardła i mięśni; 
• zapalenie spojówek; 
• światłowstręt; 
• po 3-4 dniach pojawiają się wykwity na błonach śluzowych policzków. Są to białe plamki otoczone czerwoną obwódką (plamki Koplika); 
• biegunka, jadłowstręt (rzadziej). 

Kolejne objawy (okres wysypkowy): 

• pojawia się charakterystyczna wysypka: plamki i grudki o czerwono-fioletowej barwie i nieregularnych kształtach; 
• wysypka w pierwszej kolejności występuje na nieowłosionych częściach głowy: na czole i za uszami; 
• następnie wysypka “przenosi się" na tułów i kończyny; 
• wysypce wciąż towarzyszy wysoka gorączka. 

Objawy okresu zdrowienia: 

• gorączka ustępuje; 
• wysypka przyjmuje kolor brunatny, stopniowo się złuszcza; 
• wciąż może być obecny kaszel i katar (objawy poinfekcyjne). 

Na powikłania odry najbardziej narażone są małe dzieci do 5. roku życia, osoby z niedoborami odporności, seniorzy, a także kobiety w ciąży. U dorosłych obserwuje się nieco cięższy przebieg choroby i gorsze samopoczucie, możliwe są np. drgawki. 

Do najczęstszych powikłań zalicza się: 

• zapalenie płuc;  
• zapalenie ucha środkowego;  
• zapalenie mięśnia sercowego; 
• wtórne zakażenie bakteryjne. 

Szczególnie groźne są neurologiczne powikłania odry: 

• zapalenie mózgu (w 25% przypadków zostawia trwałe uszkodzenia neurologiczne, takie jak niedowłady); 
• podostre zapalenie mózgu (może rozwijać się nawet kilkanaście lat po zachorowaniu, prowadzi do trwałych zaburzeń neurologicznych i śmierci; 
• pozagałkowe zapalenie nerwu wzrokowego i ślepota. 

Powikłania odry u kobiet w ciąży: 

• poronienie; 
• przedwczesny poród; 
• niska masa urodzeniowa dziecka. 

Wieloletnie badania naukowców z USA i Holandii wykazały, że wirus odry "kasuje" pamięć układu immunologicznego. W ciągu kilku pierwszych dni zakażenia atakuje od 20 do 70% limfocytów B i T, które odpowiadają za eliminację patogenów, które układ odpornościowy zwalczył w przeszłości. Oznacza to, że nasz organizm zapomina o przebytych wcześniej infekcjach i jest na nie ponownie narażony. Lekarze określają to "amnezją" układu odpornościowego, która może trwać nawet 3 lata po przebytym zakażeniu odrą. Ustalono też, że szczepienie przeciwko odrze chroni przed upośledzeniem odporności, nawet jeśli mieliśmy później kontakt z wirusem.  

Leczenie odry ma charakter objawowy. Chorym podaje się niesteroidowe leki przeciwzapalne oraz przeciwkaszlowe. Niezbędny jest odpoczynek i nawadnianie organizmu. Pomocna może być suplementacja witaminą A. W przypadku nadkażeń bakteryjnych konieczne jest włączenie antybiotykoterapii.  

Najskuteczniejszą formą ochrony przed odrą są szczepienia. Obecnie wykonuje się szczepienia w postaci skojarzonej - przeciwko odrze, śwince i różyczce (MMR) lub przeciwko odrze, śwince, różyczce i ospie wietrznej (MMRV). Zawierają one żywe osłabione wirusy, które nie są w stanie wywołać zakażenia u osoby szczepionej ani innej z otoczenia. Szczepionka jest bezpłatna, a schemat wygląda następująco: 

• 1. dawka: 13.-15. miesiąc życia; 
• 2. dawka: 6. lub 10 rok życia.  

Dwie dawki szczepionki zapewniają 98-99% skuteczność, odporność utrzymuje się do końca życia. U dorosłych z osłabioną odpornością zaleca się jednak konsultację z lekarzem i ewentualne przyjmowanie dawki przypominającej co 10 lat.

Czytaj także:  

Osiem mało znanych objawów obniżonej odporności. Zobaczysz też na skórze

Osoby starsze i dzieci są w grupie ryzyka. Wirus RSV może mieć ostry przebieg

Te choroby "odzywają się" i nasilają jesienią. Zwróć uwagę na stawy i skórę 

Źródła:

https://szczepienia.pzh.gov.pl/odra-prowadzi-do-wieloletniego-oslabienia-ukladu-immunologicznego/

http://szczepienia.pzh.gov.pl/szczepionki/odra/

Częścik A., Trzcińska A., Siennicka J., Wirus odry - reakcje odpornościowe związane z naturalnym zakażeniem oraz odpowiedzią poszczepienną, "Postępy Mikrobiologii" 2011