Jeden z najbardziej obleganych specjalistów. Nie tylko cukrzycy powinni zgłaszać się do diabetologa
Choć wielu osobom diabetolog kojarzy się wyłącznie z leczeniem cukrzycy, jego rola jest znacznie szersza. To specjalista zajmujący się całym spektrum zaburzeń gospodarki węglowodanowej i metabolicznej – od insulinooporności, przez stan przedcukrzycowy, aż po otyłość, która dziś staje się równie poważnym problemem zdrowotnym. Coraz większa liczba pacjentów z chorobami cywilizacyjnymi sprawia, że gabinety diabetologiczne są jednymi z najbardziej obleganych w Polsce. Czym dokładnie zajmuje się diabetolog? Kiedy warto się do niego zgłosić? I czy jest to także lekarz leczący otyłość? Wyjaśniamy.
Diabetolog to lekarz, który specjalizuje się w diagnozowaniu i leczeniu cukrzycy, zarówno typu 1, jak i typu 2, a także stanów przedcukrzycowych i powikłań metabolicznych związanych z zaburzeniami gospodarki węglowodanowej. Ze względu na to, że cukrzyca została uznana przez ONZ za epidemię XXI wieku, diabetolodzy mają pełne ręce roboty i to nie tylko w kwestii przepisywania leków. Pacjentom leczonym z wykorzystaniem insuliny, specjalista tłumaczy jak obliczać jej dawki, jak stosować peny lub jak obchodzić się z pompą insulinową. Poza tym edukuje swoich podopiecznych w zakresie ich choroby: uczy, jak planować posiłki, jak przeliczać wymienniki węglowodanowe i jak reagować na sytuacje wyjątkowe - infekcje, wysiłek fizyczny, stres czy zmiany hormonalne.
Poza nieprawidłowymi wynikami stężenia glukozy w organizmie diabetologa warto odwiedzić, jeśli zauważysz u siebie wzmożone pragnienie, częste oddawanie moczu, nagłą utratę masy ciała czy suchość błon śluzowych. Wymienione objawy wskazują raczej na cukrzycę typu 1 niż 2: w cukrzycy typu 2 dolegliwości rozwijają się bardziej podstępnie - zmęczenie, senność, apatia, wolne gojenie się ran czy powracające infekcje skóry bywają bagatelizowane, aż w końcu okazuje się, że za tym wszystkim stoi niewykryta hiperglikemia. Niemniej bez badań nie można postawić rozpoznania, które przecież determinuje sposób leczenia.
Zdarza się, że pacjenci nie dopuszczają do siebie myśli, że mogą być chorzy i odwlekają podjęcie jakichkolwiek kroków: to wielki błąd. Nieleczona cukrzyca dosłownie sieje spustoszenie w organizmie. Może prowadzić m.in. do uszkodzenia: nerwów, wzroku, nerek, kości, chorób układu krążenia, a nawet śpiączki ketonowej będącej bezpośrednim zagrożeniem życia. Dlatego, choć cukrzyca jest głównym obszarem zainteresowania diabetologa, nie ogranicza się tylko do niej. Podchodzi do problemu holistycznie, uwzględniając także potencjalne konsekwencje przewlekłej hiperglikemii. Współpracuje z okulistą, nefrologiem, neurologiem i chirurgiem naczyniowym, by na czas wykrywać zmiany i zapobiegać ich postępowi.
Wizyta u diabetologa to nie tylko analiza poziomu cukru - to całościowe spojrzenie na pacjenta. Lekarz zaczyna od wywiadu i oceny samokontroli, przegląda dzienniczki glikemii, ocenia stosowanie insuliny i dietę. Jeśli uzna to za konieczne może skierować, także na testy, np. badanie poziomu glukozy na czczo, HbA1c (tj. hemoglobiny glikowanej odzwierciedlającej średnie stężenie cukru z ostatnich 3 miesięcy), lipidogram, kreatyninę, albuminurię, TSH (dla oceny pracy tarczycy) i C-peptyd (przydatny w ocenie rezerw trzustki), a przy podejrzeniu autoimmunologicznego tła choroby także przeciwciała. Diabetolog może zlecić również badanie dna oka, EKG czy badania przewodnictwa nerwowego - wszystko po to, by nie przegapić pierwszych oznak powikłań.
Tak, diabetolog może leczyć otyłość, ale najczęściej w kontekście:
- leczenia cukrzycy typu 2, która bardzo często współwystępuje z otyłością (tzw. cukrzyca otyłościowa),
- insulinooporności, zespołu metabolicznego i zaburzeń gospodarki węglowodanowej,
- doboru leków, które dodatkowo pomagają zredukować masę ciała (np. GLP-1 analogi: semaglutyd, liraglutyd)
Otyłość jako samodzielna jednostka chorobowa może być leczona także przez innych specjalistów: endokrynologa, dietetyka klinicznego, lekarza medycyny rodzinnej, a coraz częściej również przez lekarza bariatrę. Jeśli przyczyną otyłości są zaburzenia hormonalne, np. niedoczynność tarczycy, hiperinsulinizm — wtedy diabetolog (lub endokrynolog) może wdrożyć odpowiednie leczenie.
Do diabetologa z powodu otyłości należy iść, gdy masz insulinooporność, podejrzenie cukrzycy lub stanu przedcukrzycowego i gdy mimo prób odchudzania masa ciała rośnie lub nie spada.
Leczenie cukrzycy to coś więcej niż tylko dobór leków, to strategia oparta na współpracy, edukacji i dopasowaniu terapii do konkretnego człowieka. Diabetolog zaczyna od podstaw: uczy pacjenta, jak zrozumieć swoją chorobę, jak reagować na zmiany poziomu glukozy i jak podejmować decyzje terapeutyczne na co dzień. Niezmiernie istotne znaczenie ma modyfikacja stylu życia: odpowiednia dieta, ruch, sen i unikanie stresu to filary, które mogą znacznie poprawić kontrolę cukrzycy, zwłaszcza typu 2. Gdy to nie wystarcza, sięga się po farmakoterapię.
W cukrzycy typu 1 chorzy muszą przyjmować insulinę. W ramach insulinoterapii pacjenci korzystają z pompy insulinowej lub samodzielnie wykonują jej podskórne wstrzyknięcia. Diabetolog nie tylko dobiera jej dawki, ale też uczy pacjenta, jak je samodzielnie obliczać, w zależności od spożywanych węglowodanów i aktywności fizycznej. W cukrzycy typu 2 leczenie zaczyna się zazwyczaj od leków doustnych, choć z czasem, jeśli choroba postępuje, także tu może pojawić się konieczność insulinoterapii. Dodatkowo specjalista monitoruje i leczy choroby towarzyszące: nadciśnienie, zaburzenia lipidowe, choroby serca.
Tak, w Polsce wizyta u diabetologa w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia (NFZ) wymaga skierowania. Skierowanie to może wystawić lekarz podstawowej opieki zdrowotnej (lekarz rodzinny) lub inny specjalista, jeśli istnieją przesłanki medyczne sugerujące potrzebę konsultacji diabetologicznej.
Jeśli planujesz wizytę u diabetologa prywatnie, skierowanie nie jest wymagane. Należy jednak pamiętać, że taka wizyta wiąże się z kosztami, które mogą wynosić od 100 do 300 zł, w zależności od placówki i regionu.
W przypadku wizyty w ramach NFZ czas oczekiwania na konsultację diabetologiczną może się różnić w zależności od województwa i konkretnej placówki. Średni czas oczekiwania w kraju wynosi około 124 dni, z najkrótszym czasem oczekiwania w województwie lubelskim (47 dni), a najdłuższym w województwie lubuskim (301 dni) .
Źródła:
Tomic D, Shaw JE, Magliano DJ. The burden and risks of emerging complications of diabetes mellitus. Nat Rev Endocrinol. 2022 doi: 10.1038/s41574-022-00690-7
Polskie Towarzystwo Diabetologiczne Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2023
CZYTAJ TAKŻE:
Tak rozpoznasz początek cukrzycy. Niepokojące objawy pojawiają się w nocy
Jak cofnąć stan przedcukrzycowy? Cztery najlepsze napoje
Zmagasz się z wysokim poziomem cukru? Naukowcy: To superwarzywo, które zbija glikemię
