Ten objaw pojawia się zawsze rano. Kiedy kaszel palacza jest alarmujący?

Kaszel palacza to potoczna nazwa na charakterystyczny rodzaj kaszlu, który pojawia się u osób palących. Wśród jego przyczyn wymienia się m.in. działanie drażniące dymu tytoniowego na drogi oddechowe, przewlekły stan zapalny w układzie oddechowym związany z paleniem oraz porażenie rzęsek nabłonka oddechowego. Ten ostatni czynnik upośledza samodzielne oczyszczanie się dróg oddechowych, co prowadzi do nagromadzenia wydzieliny.

Kaszel palacza jest to kaszel przewlekły, który pojawia się już w trakcie palenia papierosów lub dopiero po ich rzuceniu. Może trwać miesiącami, a nawet latami. To odróżnia go od kaszlu w przebiegu typowych infekcji wirusowych, który trwa zazwyczaj maksymalnie cztery tygodnie. Przewlekły kaszel może jednak towarzyszyć innym chorobom dróg oddechowych i płuc, np. astmie. Z tego powodu kaszel palacza wymaga dokładnej diagnostyki.

Kaszel palacza jest zazwyczaj mokry, towarzyszy mu często odkrztuszanie dużych ilości wydzieliny. Dzieje się tak, ponieważ dym tytoniowy poraża aktywność rzęsek pokrywających nabłonek dróg oddechowych. W prawidłowych warunkach ich ruchy pozwalają oczyścić drogi oddechowe z zanieczyszczeń, pracują zarówno za dnia, jak i w nocy.

U palaczy mogą one funkcjonować praktycznie wyłącznie w nocy, kiedy osoba paląca śpi, a nabłonek rzęskowy nie ma kontaktu z dymem tytoniowym. Sprawia to, że w czasie snu gromadzą się znaczne ilości zanieczyszczeń z całego dnia, które po przebudzeniu aktywują odruch kaszlowy, doprowadzając do charakterystycznych napadów kaszlu.

Charakterystyczną cechą kaszlu palacza jest to, że pojawia się on rano, zazwyczaj bezpośrednio po przebudzeniu. Wynika to z już wcześniej opisanego mechanizmu aktywacji rzęsek i oczyszczania się dróg oddechowych w nocy. Kaszel ten ma charakter napadowy, duszący, towarzyszą mu często rzężenia spowodowane odrywaniem zgromadzonej w płucach wydzieliny. Po odkrztuszeniu zazwyczaj mija, chociaż suchy kaszel może się również pojawiać w ciągu dnia.

To wszystko są cechy odróżniające ten kaszel od kaszlu w przebiegu np. przeziębienia. W typowych infekcjach kaszel zazwyczaj nie jest zależny od pory dnia, jego nasilenie jest mniej więcej równomierne rano i wieczorem. Z kolei w przebiegu krztuśca kaszel najpierw występuje w nocy, a następnie w ciągu dnia o różnych godzinach, nie tylko bezpośrednio po przebudzeniu.

Kaszlowi palacza towarzyszy zazwyczaj odkrztuszanie znacznych ilości gęstej wydzieliny, która ma białawo-żółtawy kolor. Zmiana koloru na zielony, czerwony lub brązowy może sugerować odpowiednio infekcję bakteryjną, chorobę nowotworową płuc lub inne choroby płuc. W takiej sytuacji konieczna jest pilna konsultacja z lekarzem i wdrożenie odpowiedniej diagnostyki.

Kaszel palacza może minąć po zaprzestaniu palenia, jednak nie zawsze tak się dzieje. U osób palących długo, dużo i regularnie uszkodzenia w obrębie dróg oddechowych i płuc mogą być na tyle poważne, że kaszel będzie się utrzymywał nawet po rzuceniu nałogu. Rezygnując z palenia można jednak zapobiec dalszemu jego nasilaniu i złagodzić jego intensywność.

Warto również pamiętać, że odstawienie papierosów niesie ze sobą mnóstwo innych korzyści dla zdrowia. Pozwala zmniejszyć ryzyko chorób układu krążenia (np. zawału serca, udaru, choroby niedokrwiennej serca), rozwoju raka płuc, jamy ustnej, przełyku, krtani, a także przyczynia się do poprawy kondycji fizycznej i samopoczucia.

Wraz z wydłużaniem się ilości lat spędzonych w nałogu, granica między zwyczajnym kaszlem palacza a objawami sugerującymi chorobę nowotworową może się zacierać. Najczęstszym objawem raka płuca jest bowiem kaszel - zatem jak go odróżnić od typowego kaszlu w trakcie palenia papierosów? Przede wszystkim alarmująca powinna być zmiana charakteru kaszlu - z suchego na mokry bądź odwrotnie lub zmiana koloru wykrztuszanej wydzieliny. Zaniepokoić może również występowanie kaszlu nie tylko rano po przebudzeniu, ale także w ciągu dnia, wieczorem lub w nocy. Inne objawy wymagające wyjaśnienia u lekarza to:

• krwioplucie;
• duszność;
• ból w klatce piersiowej;
• nawracające mimo odpowiedniego leczenia zapalenia płuc, zwłaszcza w tej samej lokalizacji;
• osłabienie mięśni kończyny górnej bądź barku;
• chrypka;
• trudności z połykaniem, ból w trakcie połykania;
• nagły, niezamierzony spadek masy ciała;
• zmęczenie;
• stany podgorączkowe i gorączka bez uchwytnej przyczyny.

Źródła:

A. Szczeklik, P. Gajewski. Interna Szczeklika 2023.

Wzrasta odsetek Polaków palących papierosy. https://www.mp.pl/pacjent/pulmonologia/aktualnosci/320660,wzrasta-odsetek-polakow-palacych-papierosy, 2024 r., dostęp 28 stycznia 2024 r.

CZYTAJ TAKŻE:

Tomografia płuc może uratować życie. Jakie choroby wykrywa i czy przysługuje na NFZ?

Oddychasz przez nos czy przez usta? Skutki odczuwa całe twoje ciało

Sprzyja udarowi mózgu, nadciśnieniu i zaburzeniom rytmu serca. Uważaj na bezdech senny