Zapomniany narząd o bardzo ważnej funkcji. Jakie choroby dotykają śledziony?

Śledziona to pojedynczy narząd miąższowy, zlokalizowany pod lewą kopułą przepony, niedaleko żołądka. Budują ją dwa rodzaje tkanek: jedną tworzą skupiska tkanki chłonnej i komórki limfatyczne krwi, zaś druga ma siateczkowatą strukturę i przypomina plaster miodu. Śledziona wchodzi w skład układu limfatycznego, który warunkuje właściwą równowagę płynów, wchłanianie tłuszczów oraz odporność organizmu. Narząd wytwarza także: bilirubinę, magazynuje krew i krwinki, a także niszczy zużyte elementy krwi i ciała obce, które się do niej przedostały.

Powiększenie śledziony, czyli splenomegalia, to jedna z najczęstszych patologii dotyczących tego narządu. Śledziona w badaniu przedmiotowym u dorosłych powinna być niewyczuwalna. Jeżeli można ją wyczuć, oznacza to, że jest powiększona.

Stopień powiększenia śledziony określa się w centymetrach odległości od łuku żebrowego. Jeśli ta odległość przekracza linię pępka, winowajcą jest zwykle choroba układu krwiotwórczego. Wśród głównych przyczyn splenomegalii, wymienia się:

• zakażenia - bakteryjne (gruźlicę, dur brzuszny, infekcyjne zapalenie wsierdzia, brucelozę), wirusowe (wirusowe zapalenie wątroby, cytomegalię, mononukleozę), pierwotniakowe (toksoplazmozę, malarię);
• niedokrwistości;
• nowotwory;
• nadciśnienie wrotne - marskość wątroby, niedrożność żyły wrotnej (spowodowane np. przez: zakrzep, zwężenie i ucisk przez węzły chłonne i guzy), zespół Budda i Chiariego, niedrożność żyły śledzionowej (dochodzi do niego przeważnie przez obecność zakrzepu, tętniaka  zwężenia, lub ucisk nowotworu);
• choroby autoimmunologiczne - RZS, chorobę Stilla, sarkoidozę, toczeń i reakcje polekowe;
• choroby spichrzeniowe - amyloidozę, chorobę Gauchera, chorobę Niemanna i Picka i mukopolisacharydozy.

Powiększenie śledziony jest potwierdzane w badaniach obrazowych i  tylko w nielicznych przypadkach wymaga interwencji chirurgicznej. Rozmiary narządu na ogół ulegają zmniejszeniu po eliminacji przyczyny.

To rzadkie zmiany, które u większości pacjentów nie dają żadnych objawów i są wykrywane przypadkowo w czasie badań obrazowych. Wyróżnia się torbiele: wrodzone, zwyrodnieniowe i pasożytnicze. Na szczęście leczenia wymagają jedynie duże torbiele, które wywołują dolegliwości.

Ropień śledziony to przypadłość dotykająca zwykle osób z obniżoną odpornością (czy to na skutek przewlekłej choroby, czy też zażywania leków hamujących działanie układu odpornościowego). Drobnoustroje wywołujące powstanie ropnia najczęściej zostają przeniesione drogą krwionośną. Pacjentom dokuczają: gorączka i ból w lewym podżebrzu, dlatego wymagane jest leczenie chirurgiczne.   

Pęknięcie śledziony można podzielić na samoistne, które jest stanem sporadycznym związanym z toczącym się w narządzie procesem chorobowym prowadzącym do powiększenia śledziony lub opóźnione, będące wynikiem urazu, w którym doszło do podtorebkowego pęknięcia. Pęknięcie śledziony może objawiać się poprzez silny ból brzucha po lewej stronie, niskie ciśnienie krwi i bladość skóry. Wymaga natychmiastowego zgłoszenia się do chirurga.

Mimo że występuje rzadko, jest poważnym stanem będący następstwem zapalenia wsierdzia, białaczki lub nowotworów wnęki śledziony. Może przebiegać bezobjawowo lub manifestować się jako ból odczuwany w lewym podżebrzu. Leczenie radykalnych postaci choroby polega na całkowitym wycięciu śledziony, aczkolwiek u większości pacjentów interwencja chirurgiczna nie jest wymagana.

Ostateczną decyzję o usunięciu narządu podejmuje lekarz, ale w niektórych stanach jest to bardziej prawdopodobne niż w innych. Śledzionę wycina się najczęściej po stwierdzeniu:

• sferocytozy wrodzonej;
• torbieli pasożytniczych;
• zakrzepu żyły śledzionowej;
• pierwotnego nowotworu śledziony lub nowotworów złośliwych narządów w pobliżu śledziony ;
• ropnia śledziony;
• zagrożenia martwicy narządu;
• tętniaka tętnicy śledzionowej;
• ziarnicy złośliwej.

Jeżeli zajdzie konieczność przeprowadzenia zabiegu usunięcia śledziony (splenektomii), niezmiernie istotne jest odpowiednie przygotowanie do operacji. Pacjent nie może do niej przystąpić, jeżeli wykazuje objawy zakażenia lub ma niewyrównane parametry krzepnięcia. Wycięcie śledziony u dzieci powinno zostać odroczone do 4 r.ż., z wyjątkiem sytuacji, kiedy istnieją bezwzględne wskazania do wykonania tej procedury. 

Powikłania splenektomii zdarzają się sporadycznie, do najczęstszych zalicza się: uszkodzenie trzustki lub żołądka (znajdują się w sąsiedztwie), krwawienie, zakażenia, a także zwiększenie liczby płytek krwi.  

Źródła:

Choroby chirurgiczne leczone planowo. Choroby śledziony, w: Zarys chirurgii. Podręcznik dla studentów i lekarzy w trakcie specjalizacji, red. A. Żyluk, Warszawa 2016.

Chirurgia przełyku i jamy brzusznej. Choroby śledziony, w: Chirurgia. Repetytorium, red. W. Noszczyk, aktual. wyd. A. Wysocki, wyd. 2, Warszawa 2019.

CZYTAJ TAKŻE:

Obrzęk limfatyczny. Skąd się bierze niewydolność układu chłonnego?

Hepatomegalia. Wątroba nie boli, ale jej powiększenie już tak. Co oznacza?

Czy można żyć bez trzustki? Zagrażają jej m.in.: rak, zapalenie i ostra cukrzyca